Edo hitzen interpretazioa dei geniezaioke, erabiltzen duenaren arabera hitz berari intentzionalitate bat edo beste eman diezaiokeelako. Eta interpretazioari dagokionez, oso emanak dira politikariak eta komunikabideak.
Adibide argia dugu Pello Otxandiano EH Bilduko lehendakarigaiari Espainiako kate batean egindako elkarrizketa batean sortu zen polemikan. Elkarrizketatzaileak galdetu zion ea ETA talde terrorista izan zen, eta Otxandianok erantzun zion ETA talde armatua izan zela, eta zalantzan jarri zuen terrorismoaren definizioa. Komunikabideek eta Espainiako alderdiek, tartean EAJ, jantziak urratu zituzten eta koldartzat eta Espainiako biktimekiko eta demokraziarekiko errespetu gutxikotzat jo zuten. Ziur aski, erakundearekiko erantzun sendoagoa eta gaitzesgarriagoa espero zuten, eta horixe bilatzen zuen elkarrizketatzaileak. Baietz erantzun izan balio, hurrengo galdera ETAren jarduera gaitzesten ote zuen izango zen. Ezker abertzalearekin aspalditik egiten ari direna da, eta nahi duten erantzuna lortzen ez dutenez, indarkeriazkotzat eta etikarik gabekotzat jotzen dituzte, herritarren kudeaketa- eta ordezkaritza-karguak betetzeko deskalifikatuz.
Ez da soilik Otxandiano jauna, askoz jende gehiagok uste du konpondu gabeko gatazka politiko bat dagoela Euskadin, eta bere garaian ETA sortu zela gatazka horren parte gisa Estatutik egiten zen errepresioari erantzuteko. Horregatik uko egiten dio talde terrorista gisa definitzeari eta, ondorioz, bere jarduera gaitzesteari. Min handia, beldurra eta heriotza eragin zituen jarduera.
Baziren eta badira gatazka politiko baten existentzia zalantzan jartzen dutenak. Orduan, nola deituko genioke, besteak beste, herritar askok estatu espainiarreko kide izan ala ez erabakitzeko eskubidea aldarrikatu eta egurra emanez eta atxiloketekin, torturak aplikatuz eta hiltzera iristeraino erantzuteari? Ahaztu gabe, gainera, beste askatasun asko mugatzen zituen diktadura batean bizi zela.
Diktadura igaro dela eta demokrazian urteak daramatzagula esango dute. Egia da urteak daramatzagula gure ordezkari politikoak aukeratzeko botoa ematen, baina gatazka politikoaren gaira itzuliz, eta gaur egun kokatuz, botoa eman al daiteke estatuaren parte izaten jarraitu nahi den erabakitzeko? Argi dago ezetz, eta bestela galde diezaietela kartzelatik igaro behar izan duten katalanei, beren herritarrei botoa ematen uzteagatik. Ezezkoa justifikatuko dute, beren legeek ez dutelako onartzen. Baina bozketa sustatzaileen galderarekin ez al zuten barneratzen lege horiekin edo Kataluniakoekin bizi nahi zuten galdera?.
Errepresioaren, indarkeriaren eta demokraziarik ezaren testuinguru horretan jarraitu zuen urte gehiegi ETAk. Saihestu zitekeen? Edo, gutxienez, jarduteko aldia laburtu? Hori saihestea ez zen oso erraza izango, egoera eta giro politikoa ikusita. Eta jardunaldia murriztea?. Bai, posible izan zen, baina alderdi batzuen protagonismo-grinak eta beste batzuen itxikeriak saihestu egin zituzten gatazka politikoa konpontzeko bidean jarri ziren proposamen batzuk aurrera egiteko aukerak, eta ondorioz ETAk armak uzteko aukerak bultzatzea.
Baina, merezi izan zuen?, galdetzen dio EAJk ezker abertzaleari. Poliziak manifestazioetan banatzen zuen egurrari buruz galdetzen ari ziren?, edo atxiloketetan torturatu eta hildakoei buruz?, edo errepresio horren erantzule diren estatuko alderdiekin adostu zuten ezker abertzalearen marjinazioari buruz?, eta euskal herritarrei beren etorkizuna erabakitzeko eskubidea ukatzeari buruz? Edo ETA ez gaitzesteagatik galdetzen dute bakarrik? Zer gertatzen da? Indarkeria bat txarra da eta bestea ona? Eta nola kalifikatuko zenukete zuen poliziak manifestazioen errepresioan, atxiloketetan eta pertsona batzuen arabera jasan zituzten torturetan egin zuena?
Testuinguru horretan, ezin ditugu ahaztu biktimak, guztiak, zuzenekoak eta haien senide, lagun eta lankideak. Estatuaren eta ETAren indarkeria jasan dutenak. Guztiek sufritu dute eta oraindik ere pairatzen dituzte ondorioak, eta zaila izango da horiek gainditzea. Inork ez ditu itzuliko galdutako senideak, ezta sufrimendu urteak ere. Ezker abertzaleak biktimen mina deitoratu du, inoiz ez zuela gertatu behar esanez. Beste batzuek egin dute berdin?
Laburbilduz, nondik dator hau guztia? Neurri batean, herri honetako herritarren zati handi batek, eta ez ETAk bakarrik, urte asko daramatza burujabetza aldarrikatzen, eta beste batzuek ukatu egiten diote. Batzuek independentzia eskatzen dute, hau da, Madril edo Parisekiko mendekotasunik eza nahi du esan, eta beste batzuek autogobernu handiagoa eskatzen dute, Madrildik edo Paristik ematen diotenaren araberakoa. Aldarrikapen horri kontsulta demokratikoa egin izan balitzaio, gatazka eta sufrimendu handia saihestuko zen. Baina horren ordez, alde bakoitzak indarkeria erabili zuen, batzuek egungo egoera inposatzeko eta besteek aldaketarako presioa egiteko.
Gatazkak hitzaren eta botoaren bidez konpondu beharko lirateke, hitz eginez eta negoziatuz, eta ez indarkeriaren bidez. Batzuek uste dugu armak desagertu egin beharko liratekeela, armak egiteko fabrikak zerbait eraikitzailerako birmoldatuz; beste batzuek uste dute armak erabiltzea beharrezko gaitz bat dela; eta beste gutxi batzuentzat, negozio oparoa dakarkiela beraiei. Horrela dago mundua.
