Ez dakit nondik hasi, egia esan. Ordezkoa naizen heinean —irakaskuntzan ikasturte gutxi batzuk daramatzat lanean— eskola ugari ezagutu ditut Nafarroan, Bizkaian eta Araban zehar. Lankide izan ditudan irakasleekin euskal eskolak dituen gabezien inguruan hitz egiten dudanean, eta sortu berri den HezkuntzArtea taldearen ezaugarriak, nortzuk garen eta zer eskatzen dugun azaltzen diedanean, esandakoarekin bat egiten dute aho batez.
1. Digitalizazioa
Zein da ikasgeletan hainbeste pantaila digital sartzearen arrazoia? Ikasleentzat onuragarriak al dira? Benetan uste al dugu irakurtzen eta idazten pantaila baten bitartez ikas daitekeela?
Tresna digitalen kontrolik gabeko erabilpenak haur eta nerabeengan kalte ugari eragiten ditu, hala nola arazoak familiako eta lagunen arteko harremanetan, eskola errendimenduan (irakurtzeko, idazteko eta matematikako trebetasunen gainbehera izugarri handia izan da), kontzentrazioan, obesitatean, sistema motorraren eta kardiobaskularraren garapenean, loaren kalitatean (behar bezainbat orduz lo ez egiteak memoriaren gainbeheran, immunitate sisteman, autorregulazioan eta emozioen kudeaketan eragiten du), eta azken batean, bizi itxaropenean.
Ikasgelan eta eskolatik kanpo tresna digitalen neurririk gabeko erabilerak eragiten dituen kalteak asko direla ondorioztatzen duten milaka ikerketa daude, eta milaka esaten dudanean ez da gehiegikeria. Neurozientzian doktorea eta Frantziako Osasun eta Ikerketa Medikoko Institutu Nazionaleko ikerketa zuzendaria den Michel Desmurgetek, berak idatzitako La Fabrique du crétin digital: Les dangers des écrans pour nos enfants (Kretino digitalen fabrika: Pantailen arriskuak gure seme-alabentzat)liburuan soilik, ikerketa eta artikulu zientifikoz osatutako mila erreferentzia bibliografikotik gora aipatzen ditu.
Horrek ez du esan nahi lagungarriak diren programa digitalak (Word, PowerPoint edo Excel, adibide batzuk jartzearren), Internet eta ordenagailuak ikasgeletatik desagerrarazi behar ditugunik, bururik ez duenak baino ez luke hori esango, baina betiere zentzuz jokatuz eta behar diren neurrian erabiliz eta aplikatuz.
2. Frogatu gabeko eta etengabeko berrikuntza pedagogikoa
Azkenengo urteetan, hiru Hezkuntza Lege berri nagusi egon dira espainiar estatuan, batzuetan ezkerrak aplikatuak eta beste batzuetan eskuinak. Lege bakoitzaren aplikazioarekin beti gertatu da konpetentzien gehitzea ezagutzen kalterako. Edukiak kendu, eta ulertezinak eta ebaluatzeko ezinezkoak diren esaldi luzez osatutako konpetentziak ezartzen dizkigute.
Konpetentziak, konpetentziak eta konpetentziak entzuten dugu momentu oro. Baina, zein da konpetentzien esanahia? Zer esan nahi du ikasten ikasteak? Eta irakasten irakasteak? Zer ikasi eta irakasten da ikasten ikastearekin eta irakasten irakastearekin? Nola ebaluatzen da ikasten ikastea? Burua galdu al dugu?
Gainera, curriculumaren hustearekin batera, ezagutza guztiak Interneten daudela esaten duten pedagogiaren guru batzuk agertu dira. Baina Interneten aurkitu dezakegun gauza bakarra informazioa da. Ezagutzen transmisioa gertatu dadin, edukiak eta irakaslearen rola ezinbestekoak dira. Gizartearen aurrean aditu bezala aurkezten diren pedagogiazale hauek coach bihurtu nahi gaituzte irakasleok; haien ustetan jakin beharreko guztia Interneten dagoenez, zein izan beharko litzateke irakaslearen rola orduan?
Ikasgaien edukien hustearen beste adibide bat proiektuen bidezko ikasketa eta eremuka lan egitea da. Proiektuak, eduki eta helburu espezifikoetan oinarrituta egon beharrean, hau da, ezagutzetan, ebaluazio irizpideetan oinarritzen dira. Izan ere, irakasgai bakoitzaren ebaluazio irizpideak edukiak baino kualitatiboki eskuragarriagoak izaten dira.
3. Burokrazia antzua
Irakasleok lanean pairatu behar dugun burokrazia antzuaren adibide batzuk aipatuko ditut (irakasle askori ezagunak egingo zaizkiela seguru nago):
- Ikasgai bakoitzaren programazio luzeak.
- Istilu bat gertatzen denean ikasleekin hitz egin eta arazoa kudeatzeaz gain, datu askoz osatutako dokumentu bat bete behar dugu gertatutakoa argi eta garbi azalduz.
- Hiruhileko bakoitzaren bukaeran bete beharreko memoriak.
- Ikasturte bukaeran bete beharreko Urteko Programazio Orokorra.
- Parte hartu behar dugun batzordeetan ematen dugun denbora.
- Ebaluazio garaian, ebaluatzeko erabiltzen ditugun programa informatiko ulertezinak, luzeak eta, sarritan, funtzionatzen ez dutenak. Eta horri, konpetentzien zentzugabekeria gehitu behar zaio.
4. Hezkuntzaren merkantilizazioa
Aurretik azaldutako guztiak hezkuntzaren merkantilizazioa lortzeko ezarri beharreko bideak besterik ez dira. Zein da bestela Eusko Jaurlaritzak programa informatikoak kontrolik gabe erostearen arrazoia? Zergatik saldu dizkiete gure ikasleen datuak Googleri, Workspace zerbitzua erabiltzearen trukean? Non geratzen da ikasleen pribatutasuna? Ze interes eduki dezakete enpresa erraldoiek, Ekonomia Lankidetza eta Garapenerako Erakundeak (OCDE), Munduko Bankuak, Nazioarteko Diru Funtsak, Munduko Merkataritza Erakundeak eta Hezkuntza Zientzien Ministerioak izugarrizko dirutza ikasleen hezkuntzan gastatzeko? Ze etekin ateratzen dute? Benetan pentsatzen dugu erakunde pribatuek gure seme-alaben hezkuntza dutela helburu? Digitalizazioa, burokrazia jasanezina eta etengabe ezartzen ari diren metodologien inguruan goian idatzi dudana kontuan hartuz, argi dago interes bakarra ekonomikoa dela.
Irakasleok hezkuntzaren noraeza argi eta garbi azaltzen duten hainbat adibide identifikatuak baditugu, eta gehiengoan ados baldin bagaude, ñabardura txiki batzuekin, zein da orduan elkar ez ezagutzeko, gure artean ez biltzeko eta adostasunak ez lortzeko zergatia edo aitzakia?
Gure ikasleen hezkuntzarako eskubidea bermatuko duen eskola nahi dugulako!
Izan ontsa, HezkuntzArtea!
