Europak AEBen eta Txinaren aurrean lehiakortasuna hobetzeko moduak bilatzen dituenean, bideetako bat Europako lurralde ezberdinen arteko mugimendua eta kolaborazioa erraztea dela ondorioztatzen da (Letta txostenak norabide horretan joatea gomendatzen du). Baina Euskal Autonomia Erkidegoan (EAE) badirudi ez zaigula axola gure herriaren barnean hori bera lortzeko oztopoak mantentzea. Nahiz eta oso herri txikia izan: 2,2 milioi biztanlerekin, munduko 200 hiririk populatuenen artean ez zen egongo. Gure instituzioek haien artean behar besteko elkarlanean ez jarduteagatik eragiten dituzten oztopoei buruz ari naiz.
Instituzioek ez dute normalean beren existentzia zalantzan jartzen eta oso gutxitan desagertzen dira beren borondatez. Hori ohikoagoa da lehiakiderik ez dagoen egoeretan, horiek behartzen gaituztelako gure izatea etengabe birformulatzera. Baina gure instituzioek badituzte lehiakideak, beste lurralde batzuetako erakundeak dira. Haiekin, hoberenekin, konparatu beharko genituzke geureak.
Azken egunotan, gure esparruko zenbait lurralde erakundek haien egitasmoak ezagutarazi dituzte. Plan horiek partekatzen dute zerbait: ez dutela haien arteko lan komunaz hitz egiten.
Herritarren edo enpresaren ikuspegitik, egungoa bezalako lurralde erakunde instituzionalak, Eusko Jaurlaritzarekin, hiru foru aldundi eta udalekin, kudeaketa publikoa errealitatera hurbiltzeko balio beharko luke, bere kudeaketa arinagoa eta hobeto egokitua izateko. Baina erakunde horiek modu koordinatuan lan egiten ez badute, agian ez dute egokitzapen hobea lortuko, baizik eta erabilgarritasun eskasagoa, eta garestiagoa izango da, gizartearen kalterako. Eta honetaz, gaur egungo egoera hobetu daitekeela pentsarazten diguten sintomak badaude.
Eusko Jaurlaritzaren, diputazioen eta udalen planak egiteko orduan, ez dute behar beste hitz egiten euren artean. Guztiek antzeko izaera duten erronkei egiten diete aurre (demografia, emigrazioa, adinekoak, enplegua, industria, lehiakortasuna, teknologia, digitalizazioa, zibersegurtasuna, adimen artifiziala, talentua, lehiakortasuna, eta abar). Baina ez dute kontuan hartzen gai beretan eskumenak eta interesak dituzten beste erakunde batzuekin batera lan egiteko aukerarik.
Adierazpen horietako bat Bizkaia eta Gipuzkoa arteko bide komunikazioetako baten egoera da, hamarkadetan atzeratuta dagoen Durango-Beasain ardatza. AHTarenaren antzeko atzerapena, baina atzerapen hori ezin zaio hirugarren bati leporatu. Ez da kasualitatea bi administrazioek hitz egin behar duten puntu geografikoa izatea egingo den azken zatia. Inguruko eskualdeak hamarkadak berandu iritsiko dira lehiakortasun hitzordura.
Beste sintoma bat behar komun horietarako instituzio bakoitzak tresna partikularrak eta errepikatuak sortzea da. Horrek ez du zentzurik herritarren edo eraginkortasunaren ikuspuntutik. Lurralde bakoitzean egiteko modu ezberdinen aniztasunak bizitza zailtzen du guztiontzat, indar eta baliabide gutxiagorekin egiten du lan eta garestiagoa bihurtzen du.
Zerga eta diru-laguntzak homogeneoagoak izan litezke. Gaur egun lurralde bakoitza besteekin lehiatzen da talentua erakartzeko, negozioak erakartzeko. Eredu bat: zinema ekoizpena erakartzeko tratamendu fiskala hobetzen du batek, eta besteak gauza bera eginez erreakzionatzera behartzen du. Beste bat: zergek tratamendu ezberdinak dituzte, baita errentak edo ondareak, «talentua» erakartzeko edo atxikitzeko garrantzia duena. Edo, herritarrentzako garraiorako eta mugikortasunerako diru-laguntzak desberdinak dira lurralde bakoitzean, baina ez hori bakarrik, lurralde ezberdinen artean mugitzen diren herritarrei kalte egiten diete.
Administrazioak biztanleari eman behar dion tratu berdintasuna zalantzan jar daiteke.
Diputazioek beren lurraldearen ezaugarrietara egokitzeko balio beharko lukete. Gaur egun instituzioek baliabideak dituzte, inoiz ez bezala, beren lurraldearen lehiakortasuna kudeatzeko. EAEk, tradizioz, geografikoki ongi banatutako ekonomiak izan ditu bere eskualdeen artean. Baina azken urteotan ekintza publikoa hiriburuen inguruetan kokatzen da batik bat. Beraz, enpresa eta biztanle berriak hor kokatzen dira. Gaur, gainerako lurraldeek zailagoa dute hiriburuekin lehiatzea. Hiriburu ingurutan proiektatzen dira sustapen publikoko azpiegiturak: komunikaziokoa, teknologikoa, enpresariala, berrikuntzakoa, kulturala... Eta ekintza hau auto-elikatzen da; zenbat eta arrakasta handiagoa izan, beharrezkoagoa da gehiago inbertitzea horietan ondoriozko arazoak konpontzeko, komunikazio gehiago, etxebizitza, eskola...
Bitartean, beste eskualde batzuetan, giza egitura sentiberagoekin eta hiriburuetatik urrunago, orain, enpresa bat ixten denean komunitatearen etorkizunari buruzko galdera estuak sortzen dira, etorkizuneko enpresa berriak ez direlako hor sortuko.
Beraz, egokia litzateke erakundeek herrialde osoa proiektu kolektibo bakartzat hartzea eta erakunde ezberdinak helburu komun nagusietara bideratzea, bakoitzaren rolak modu koordinatuan banatuz. Herri hau ez dadila izan, txikia izateaz gain, zatitua edo sakabanatua.
