Duela egun batzuk, Pradales lehendakariak Guggenheim Urdaibai frankizia-museoa inauguratzea gustatuko litzaiokeela adierazi zuen. Museo hori oraindik ez da existitzen, baina iragarri zenetik eztabaida handia sortu du EAEn. Adierazpen horrekin, hala ere, zalantza gutxi dago Eusko Jaurlaritzak Urdaibaiko Biosfera Erreserbako lurrei «museo» deritzotena eraikitzeko duen borondate irmoaz. Izan ere, Urdaibaiko Biosfera Erreserbako lurrei dagokienez, euskal herritarren ondarea ez ezik, gizateria osoarena ere bada, eta haren kontserbazioa bateraezina da behin betiko ingurumen inpaktua eragingo lukeen hirigintza eragiketa batekin. Hala ere, Urdaibaiko Erreserba zaintzearen edo eraikuntzaren sektorean oinarritutako politika ekonomikoak garatzearen arteko dileman, argi dago EAJren hautaketa: irabazi tasari eutsi behar zaio eta gainbalioak sortzen jarraitu behar da. Urrezko arrautzen oiloa, turismoa, aurreko gobernuek politika ekonomiko propioa garatzeko duten ezintasun nabarmenaren erantzuna da.
Bestalde, duela hamarkada batzuetatik hona agintari politikoek duten neurrigabeko irrika, herriari obra handiak emateko eta bere ondarea uzteko, eta sinadura arkitekturarekiko duen maitasun neurrigabea euskal kultura fundazio estatubatuar baten negozio pribatuaren eranskin kosmetiko bihurtu duen kultura-politika baten eskutik doaz. Dirudienez, Bilboko egoitza txiki geratu da, eta handitzearekin irekitzen den aukera interesgarria ikusita, inork ez du atzean geratu nahi.
Politikaren abiadurak iragan hurbileko gertaeren memoria ezabatzen duen garaiotan, historia pixka bat egitea beti da ariketa interesgarria, aurrerapenaren gidariek euskal gizartearen beharren interprete pribilegiatu gisa jarduten dutenean. Dena da berria, distiratsua, eta iraganean egin zen guztia sekulakoa izan da, Guggenheim Bilbao bezala, inork ez baitu zalantzarik gaur egun, jendaurrean behintzat. Bueno, nirea galtzeko arriskuan, onartuko dugu Bilboko frankizia zerbaitez harro egon daitekeela arrakasta-eredu bat garatu izanaz, baina ez eredu kultural bat, baizik eta turismoa eta kultura masen entretenimendu gisa sustatzearena. Erakunde horrek euskal kulturari egiten dion ekarpen kualitatiboari buruzko hausnarketa serio bat egiten badugu, ondorioztatu beharko dugu ekarpen hori oso txikia izan dela, edo ez dela existitzen, gutxi batzuen kontsolamendurako kapitalak batzuetan banatzen dituen apurretatik harago. Era berean, ez da harritzekoa, inoiz horrelako planteamendurik egin ez zenean; izan ere, museo baten munduko lehen frankizia izan zenaren helburu bakarra bere bilduma artistikoa sustatzeko Europako erakusleiho bat irekitzea zen, eta bilduma hori, zalantzarik gabe, munduko onenetarikoa da. Esku pribatuetan, jakina. Eragiketa horretako politika publikoak transferentzia-eragiketa horren zerbitzura jarri ziren, apaltasun eta morrontza handiz.
2001. urtean, Guggenheim Bilbao Museoa inauguratu zenetik lau urte baino igaro ez zirela, Herri Kontuen Euskal Epaitegiak Bilboko Solomon Guggenheimen frankizia martxan jartzeko eta eraikitzeko prozesuari buruzko txosten bat eman zuen ezagutzera. Txostena erakunde horren web orrian kontsulta daiteke, eta benetako harribitxia da, ahaztua, jakina, garai hartako testuinguru sozial eta politikoa gogoratzeko balio duena, eta argi uzten duena zer irregulartasun egin ziren sozietate sare bat, funts publikoekin lagunduta, erabaki guzti-guztien buru izan zen urteetan, bai eta kontratuen esleipenean eta herrialdeko eragiketa hartan inbertitutako diru publikoaren gainbegiratzean ere: aurrekontuak desbideratzea, lizitaziorik gabeko obra kontratuak, obra plan globalik ez egotea, langileen kontratazio irregularrak edo obra artistikoa aholkularitzarik gabe erostea, besteak beste. Hau da, diru publikoaren kudeaketa desegokia eta, zenbait kasutan, legezkotasun printzipioei egokitu ez zitzaizkien jarduteko moduak.
Harrigarria izan daiteke, gaur egun, kudeaketa haren ondorio politikoak gutxi izatea, baina komeni da gogoraraztea gure herrian duela hamarkada batzuetatik hona arkitektura eta obra zibileko proiektu handien ezaugarri diren zigorgabetasunaren eta kontrol faltaren adibide argi gisa. Are gehiago orain, Urdaibain handitasunaren ikuskizuna inposatzeko borondatea argi eta garbi adierazi baitute proiektua abian jartzearen arduradun nagusiek. Urdaibaiko bizilagunak eta plataformak proiektuaren aurka daudela adierazten ari diren ingurumen eta kultura arrazoiez gain, beti gogoratu behar da ondasun publikoen erabileraren kudeaketa txarrak ondasun publiko gisa eta eremurako aurrerabidearen berme gisa gutxiesten dituela proiektua aurkezten dutenak. Hau da, erresistentziak garaitzera eta iritzi publikoaren aldeko giroa sortzera bideratutako marketin-prozesuaren parte diren gezurretako bat.
Desafekzio politikoak munstroak sortzen ditu. Gure eskubideak eta askatasunak amaitu nahi dituztenak seinalatzea eta salatzea da ohikoena. Baina badira beste batzuk, diskretuagoak eta isilagoak, kontrol demokratikotik kanpo jarduten duten botere-taldeen interesen defentsan despolitizazioaz baliatzen direnak. Horietako bat boterearen handitasunarena da. Handitasun honen ikuskizuna adierazpen espazial ezberdinetan gauzatzen da, autobiak edo arte garaikideko museoak izan. Era berean, kulturarako sarbidean dauden desberdintasunen eta horien kudeaketan parte-hartze demokratiko eta herrikoirik ez izatearen adierazpenak. Horren guztiaren adibide garbia da Guggenheim Bilbao frankizia Urdaibain zabaltzeko proiektua: agintzen dutenen handitasunaren ikuskizuna.
