Faxismoak eraildako 36ko militanteen bigarren heriotza

Hainbat talde soziopolitiko historikoen zein herri mugimenduen hamarkadetako lan eskerga eta ahaztuaren bidez, «Oroimen historikoa» gure jendartean «modan» jartzen ari da azkenean. Denbora luzez gaiari jaramon handirik egin gabeko hainbat erakunde eta politikariren protagonismo nahia ekarri du. Protagonismo pertsonal eta politikoaren plataforma bilakatu da oroimen historikoa. Promozio pertsonal, politiko eta kasu batzuetan ekonomikorako bidea. Baita gaur egungo jarrera politikak zuritzeko tresna, garai bateko borrokak eta sakrifizioak egungo utzikeria eta uko egiteak justifikatzeko modua. Dena, errepresaliatutako militanteen oroimen soziopolitikoaren manipulazio lotsagarriaren bidez.

Oroimen historiko «zuri» eta «politikoki zuzena» eraikitzen da horrela, militanteen izaera independentista, iraultzailea, libertarioa, gorria ... ezkutatuz, egungo «askatasun demokratikoen», eta «garai berrien» izenean. Alegia, gaur egun daukagun «autonomia eta askatasunagatik», «bakeagatik»... hil zituztela militanteak. Beraien erailketak ez dira justiziarako eta beraien borreroak eraikitako sistema kapitalista, ustel eta zapaltzailea borrokatzeko akuilua, baizik eta «adiskidetze eta bakezkoa egiteko» eredua.

Ezin «jan» militante horiek iraultza sozial eta nazional batean murgildurik zeudela, eta faxismo espainolak eta kapitalismoak, Eliza Katolikoaren laguntzaz, gerra bat piztu zutela Herri Iberikoen edozein aurrerapen sozial edo nazionala odolez itotzeko; ezin «jan» Espainiar Erresumaren erreformak Frankismo soziologikoaren eta bere botere egitura guztien irautea ekarri zuela; ezin «jan» Frankismoak gizateriaren krimen ugari burutu eta estatu terrorismoaren hamarkada luzeak inposatu zituela, eta PSOEk eta EAJ-PNVk bultzatutako 1977ko Amnistiaren legeak, inpunitatea ezarri zuela; ezin «jan» batzuek desitxuratu nahi duten Euskal Gatazka, egun ere, haren ondorioa zuzena dela; ezin «jan», finean, hildakoak beraien erakundeetako militanteak zirela...

Gauzak horrela militantea bi aldiz eraila izaten da. Aurrena duela 80 urte faxisten aldetik, eta urteak pasatuta, bigarren aldiz, batzuek antolatutako haren aldeko «omenaldi ekitaldietan», militantearen oroimen soziopolitikoa erabat desitxuratu eta manipulatua gertatzen denean.

Militanteek, familia biologikoaz gain, familia soziopolitiko bat dute, askotan beraiek militatzen zuten taldea bera. Baina ekitaldi horiek antolatzen dituzten talde politikoentzat, funtsezkoa da «omentzen» dituzten militante komunista, ekintzaile edo anarkistaren familia soziopolitikoari ahotsa ez ematea. Horretarako, oso baliagarria da ekitaldi instituzionaletan ahotsa ematea hildako militantearen senideei (kasu askotan, hildakoaren ideologiatik oso urruti egon daitezken senideak), familia soziopolitikoari kasurik ez egin, eta gero hildako militantearen ideologiaren irakurketa beraiek egin, ura beraien egungo ideologiaren eta jarrera politikoaren errotara ekartzeko. Gaur [uztailak 8], hori gertatu da Barrundian EAE-ANVko militantea izan zen Jose Plazerrekin.

Batzuek eta besteek ahanzten dute, kasualitatea balitz, Jose Plazerrek bere militantzia eman zuen alderdia, EAE-ANV, legez kanpo dagoela egun. Beraz, berak defenditutako ideologia, faxisten eskutik guardia zibilen fusilamendu pikete baten aurrean heriotza zigorra ekarri ziona, legez kanpo dagoela. Horrek hausnarketa sakona ekarri beharko luke haren aldeko omenaldia antolatu dutenengan, eta haren salaketa egin. Baina, jakina, batzuen «garai berrien» sinfoniak desitxuratzen du «anekdota» honek.

Ekintzaileen familia politikoak, hamarkadak daramatzagu eroritako gure militanteen oroimen soziopolitikoa gordetzen. Horregatik, hemen ere, bi gauzatxo aipatu nahi ditugu egun honetan. Bata, Eusko Indarrako gudariek, Jose Plazerren agindupean, Gipuzkoako Erretretan Izarraitzeko tontorrean kantatzen zuten kopla beraien ideologia aldarrikatuz:

«Euskadi libre ha de ser/ porque de ello tiene fama/ no nos mandan los curas/ ni tampoco las espadas./ Con el fusil en el monte/ con el porro?n en la tasca/ Nunca pierden el humor/ asi? son los de Accio?n Vasca». [Euskadik libre izan behar du/ horren ospea duelako/ ez gaituzte apaizek agintzen/ ezta ezpatek ere./ Fusilarekin mendian/ porroiarekin tabernan/ Ez dute sekula umorea galtzen/ hala dira Eusko Ekintzakoak].

Eta bestea, Ezker Abertzaleko Alderdi Historikoak 36ko gerraren aurrean Tierra Vasca-Eusko Lurra egunkarian, 1936ko abenduaren 10ean hartutako konpromisoa:

«Libre gelditu behar du Euzkadik, eta hilik gelditu behar du gure Aberrian sistema kapitalistak, zorigaitz eta eraso honen eta guztien eragile bakarra —ez gara errepikatzeaz nekatuko—... iraultzaile suhar eta erabakiak izango gara sistema kapitalista osoa desegin arte, hura errotik erauzi berriz kimatu ez dadin, gaizkiaren zuhaitz hori, langileen esplotazio bidegabea ematen duena eta beti eman duena fruitu, eta miseria kolektiboa eta orain pairatzen ari garen bezalako eraso basatiak, berdin Euzkadin nahiz gainontzeko nazioetan».

Hau da Jose Plazerren ideologiari egin nahi diogun gogorapen-omenaldia. «Zurikeria» guztien gainetik, Oroimen Historikoak gaur egungo borroken tresna behar du izan.