Fagor-en itxieraren benetako gakoak

Fagor Electrodomesticos enpresaren itxierak ehunka, milaka zorigaitzeko egoera ekarri zituen berarekin, larritasun eta ondorio ezberdinetakoak. Orain, EHU-UPVko irakasle batzuek egindako ikerketa baten, Confebask-ek diktatua dirudiena, langileak egin nahi dituzte egoeraren erantzule; lan baldintzak prekarizatzen jarraitzeko estrategia patronalaren urrats bat gehiago ikusten ari gara.

Porrot egin duten industriako enpresa askotan, porrotaren erantzukizuna langileei egotzi nahi izan zaie. Neoliberalismoaren doktrinak hala agintzen du: zuzendaritzako kideak inoiz ez dira erantzule. Kasu honetan, sindikatuen faltan, bazkideak ordezkatzen dituen Kontseilu Sozialari bota nahi zaio errua, nahiz kontsultarako organoa den. Nonbait, kooperatibistak «langileegiak» ziren, eta ez ziren oso «jabe» sentitzen. Harrigarria da ustezko ikuspegi miope, mugatu eta proletariotik interesak kobratzeari uko egitea, soldata jaistea eta euren kaleratzea sinatu izana.

Jabeak izateaz gain, langile kontzientzia edukitzea da, hain zuzen ere, elkartasuna, berdintasuna, inplikazioa eta parte-hartzeari benetako esanahia ematen diotenak, kooperatibak merkatu ekonomian lehiatzera behartuta daudenean. Hori izan behar da kooperatibismoaren abantaila konpetitiboa, bere balio erantsia.

Kontratazio sistema «nepotista» omen zen, esan dute abizenak gehiago balio zuela kualifikazioak baino. Errealitatean, ordea, ekoizpen postuetan sartzen ziren langileek gehiegizko kualifikazioa zuten. Horietako asko emakumeak ziren gainera, industrian emakumeen sarbidean Fagor Electrodomesticos aitzindari izan baitzen. Datuek erakusten dute hartzekodunen konkurtso aurreko sei urteetan, Fagor Electrodomesticos-eko enpleguaren erdia desagertu baitzen. Benetako arazoa zuzendaritzako kideen kontratazioa izan zen, etekinik eman ez zuten Brandt eta beste enpresa batzuk erosten 200 milioi euro gastatzeko erabakia hartu zutenak, esaterako.

Errentagarria izateko ekoizpen gaitasun osoa erabili behar zuen enpresan, langileen absentismoa aipatzen da arazo nagusietako gisa. Makinak, ordea, azpierabiliak zeuden, gehienezko ekoizpenetik urrun. Ez ziren langileak falta, lana falta zen. Ez zen izan absentismoa 1.000 milioiko zorra sortu, eta Polonia eta Frantziako proiektuak finantzatzen jarraitu zuena.

Alferrak, entxufatuak eta berekoiak izateaz gain, ez omen ziren inolako sakrifiziorik egiteko prest egon. 10.000 pertsona egon ziren, horietako asko langileak, 12.000 eta 18.500 euro artean jarri zutenak. Guztira 185 milioi euro, zuzendaritzaren arabera beharrezkoak zirenak enpresak aurrera egiteko. Ezagutzen zituzten zailtasun ekonomikoak eta balizko arriskuak, baina dirua jarri zuten, eta beste batzuek euren aurrezkiak ateratzeari uko egin zioten. Ikerketaren egileek antzeko egoeran gauza bera egingo lukete?

Jarri zuten dirua galdu zuten. Lanpostua galdu zuten. Eta orain euren inplikazio ezagatik eman zela itxiera irakurri behar dute. Ez da bidezkoa eta ez da egia.

LABen kontrakoa ezagutu genuen: elkartasunez eta berekoikeriarik gabe proiektu eta proposamen desberdinetan lan egin zen. Kooperatibista zirenek ez zirenen lanpostuak defendatu zituzten eta alderantziz. Bideragarritasun planak landu ziren elkarren artean. Erabatekoa izan zen inplikazioa.

Ezaguna da amaiera. Fagor marka gelditzen da, Mondragon Korporazioak beste enpresei utzita irabaziak lortzeko erabili nahi duena, nahiz etalanposturik ez sortuEuskal Herrian.

Ikas dezagun gertatutakoaz, etorkizunera begiratzeko, baina zorroztasunez eta era objektiboan. Egindako lanaren ondarea geratzen zaigu. Ea etorkizunean baliagarria den, bai sindikalgintzarentzat eta baita kooperatibismoarentzat ere.