Otsailak 4: Facebook-en urteurrena ospatzeko eguna da, komunikazio digitalaren historian mugarri bat izan baita. 2004an Harvarden sortutako unibertsitateko proiektu xume hura, gaur egun, munduko plataformarik eraginkorrenetakoa da. Bi hamarkadatan, Facebook-ek gure harremanak ulertzeko eta eraikitzeko modua eraldatu du, komunikazio globalaren oinarriak errotik aldatuz. Halere, urteurren hau mugarri bat baino gehiago da; Meta izen berriarekin egin duten eraldaketak eta metabertsoaren garapenerako duten apustuak norabide berriak marrazten dituzte, eta horien inguruan gogoeta egitea ezinbestekoa da.
Facebook-en hasierako eragina, batez ere, sare sozialetarako sarbidea demokratizatzean oinarritu zen. Pertsonen arteko konexioak errazten zituen, oztopo geografiko eta sozialak gaindituz. Dena den, konektibitate hori gizarte- eta etika-arazo konplexuekin batera iritsi zen: desinformazioaren zabalkundea, polarizazio politikoa, datu pertsonalen ustiapena eta osasun mentalean eragindako kalteak, besteak beste. Nahiz eta Facebook-ek komunikazio digitalaren garapenean ekarpen handiak egin, egun zalantza eta mesfidantza ere sortzen ditu, bere negozio-ereduak komunitateen ongizatearen gainetik interes korporatiboak lehenesten dituela iradokitzen baitu.
Testuinguru honetan, plataformak etorkizunerako norabide berri bat hartu zuen 2021ean, Meta izena hartuz eta metabertsoaren garapenean zentratzeko konpromisoa hartuz. Metabertsoak, espazio birtual murgiltzaileak, esperientzia sozial, ekonomiko eta kultural erabat berriak eskaintzeko promesa egiten du. Alabaina, aldaketa honek galdera kritikoak ere planteatzen ditu: aurrean duguna iraultza teknologikoa al da, edo Meta-ren arazoen aurrean arreta desbideratzeko estrategia hutsa?
Metabertsoak komunikazioan berrikuntza itzela egiteko aukera eskaintzen du. Espazio fisikoaren oztopoak ezabatu ditzake, eta horrek esperientzia erabat murgiltzaileak ahalbidetu ditzake hezkuntzaren, lan kolaboratiboaren eta kulturaren arloetan. Gainera, aukera interesgarriak sor daitezke hizkuntza eta kultura gutxituen alde, hala nola euskararen kasuan. Espazio birtual batean, euskara globalizazioaren testuinguruan ikusgarri bihur liteke, hiztun-komunitate berriak sortuz eta hizkuntza ikasteko eta erabiltzeko modu berriak esploratuz.
Hala ere, berrikuntza horrek arrisku etiko handiak ere baditu. Meta bezalako korporazio pribatu batek espazio birtual hau kontrolatzeak bere boterea are gehiago sendotu dezake ekosistema digitalean. Metabertsorako sarbidea interes ekonomikoek baldintzatzen badute, dagoeneko existitzen diren desberdintasun digitalak erreproduzitzeko arriskua dago, eta horrek komunitate zaurgarriak baztertuko lituzke. Horren aurrean, erakunde akademikoek, gobernuek eta kultur erakundeek esku-hartze aktiboa behar dute, metabertsoaren garapen etikoa eta plurala bermatzeko.
Facebook-ek bere 21. urteurrena ospatzen duen honetan, komunikazioaren historian eragin handia izan duen ondare bat oroitzen du, baina aldi berean anbiguoa ere izan dena. Meta-unibertsoaren aldeko apustuak etorkizun teknologikoaren hurrengo etapa handia gidatzeko ausardia erakusten du, baina giza interakzioen etorkizunaren inguruko galdera sakonak ere planteatzen ditu. Mugako espazio inklusibo, parte-hartzaile eta anitza bihurtzen bada, komunikazio globala birdefinitu lezake. Eta, aldiz, kontrakoa gertatzen bada, sare sozialetan aurretik bizi izan ditugun arazoak errepikatzeko arriskua dago.
Hots, metabertsoa ez da soilik gai teknologikoa, gatazka kulturala eta soziala ere bada. Espazio horren arrakasta edo porrota kolektiboki diseinatzeko eta gobernatzeko dugun gaitasunaren araberakoa izango da. Euskara bezalako hizkuntzek ekosistema berri honetan garrantzi handia izan dezaten, beharrezkoa da dagoeneko proiektuak garatzen hastea, hizkuntzaren presentzia ingurune birtualera eramateko. Gaur hartzen ditugun erabakiek hurrengo hamarkadetako bidea definituko dute; ikas dezagun Facebook-ek eskaini digun esperientziaz.
