Ezer ez aldatzeko lege bat

Bitxia da ikustea urteak igaro ahala nola begiratzen dugun, distantziatik —eta askotan, mesfidantzaz—, zer modutara sozializatzen diren gazteak. Bereziki irakaskuntzan ari garenoi harridura eragiten digu irudiak edukiarekiko hartu duen protagonismoa ikusteak, eta gure ikasleak materialean sakontzen saia daitezen tematzen gara, irudiaren hutsaltasuna gainditzeko. Baina askotan ez dugu ulertzen haiek behatzen dutena erreproduzitu besterik ez dutela egiten, gaur egun dituzten tresnekin. Aitzakia horrekin gazteriari egozten diogu errua, eta hutsune hori aurki dezakegu, urrutira joan gabe, Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza Sailak aurkeztutako lege-proiektuaren zirriborroa irakurtzean. Dena esateko ezer esaten ez duen irudia.

Izan ere, testu horrek ez du ezer zehazten, eta hezkuntza-sistema neoliberalei buruzko tratatu bat izan liteke. Prokrastinazio-ariketa bikaina: dena gerorako uzten du, bi edo hamabi urte barrurako. Ikasleak onartzeko prozedurak eta irizpideak edo eragin-eremuen zonakatzea geroko dekretu eta arau askotara atzeratzen dira, jakina, Jaurlaritzaren esku, eta ez Legebiltzarraren esku. Legeak bere azken xedapenean ezartzen duen bezala, erregelamendu horiek urgentziaz egin ahal izango dira, hau da, berme-prozedura gehienak saihestuz.

Argi eta garbi uzten duen gauza bakarra titulartasun pribatuko eta publikoko zentroen arteko parekatzea da. Hau da, testuak ibilbide-orri bat ezartzen du, sistema duala Euskal Hezkuntza Zerbitzua kontzeptuaren pean iraunaraztea helburu duena, eta orain, gainera, publikoa esaten zaio. Ez duzula publifikatu nahi? Ez kezkatu, berriz definituko dut zer den publikoa.

Demagogiaren eta gizarte- eta hezkuntza-arloko populismoaren adibide bikaina da: diskurtso handi eta hutsa da, eta hitz handiak ditu inklusibitateari, aukera-berdintasunari, modernizazioari, gizarte-kohesioari, hezkuntza-eskubideei, demokrazia parte-hartzaileari, ekitateari eta justizia unibertsalari buruz, baina horiek ez dira inola ere eraginkorrak.

Doakotasuna eta laikotasuna bermatuko direla zabaltzen da lau haizeetara, baina zentroen titulartasunak pribatu izaten jarraitzen duen bitartean behintzat, ez da lortuko duela 40 urteko legeak arautu arren ezinezkoa dirudiena, ozenago oihukatuta ere ez. Era berean, ebanjelizatzeko arrazoia duen zentro baten laikotasuna lor daitekeela sinetsarazi nahi digute. Kasu horretan, ikastetxe horiek beren titulartasunean ez ezik, zirriborroak aipatzen duen itunpeko ikastetxeen berezko izaera ere babestu ahal izango dute.

Antzekoa gertatzen da euskararekin. Euskara gure hezkuntza-sistemaren eredu bakarra izan dadin lortzeko neurri zehatzak alde batera uzten baititu. Euskararen erabilera indartzea oso garrantzitsua da diagnostiko guztien argitan, baita hezkuntzaren euskalduntze-funtzioa lehenestea ere. Horregatik, euskarak betetzen duen lekua ezin da egon ikastetxe bakoitzaren errealitate soziolinguistikoaren edo hezkuntza-proiektuaren mende, are gehiago titulartasuna publikoa ez denean. Euskara ezin da aukerakoa izan, eta ezinbestekoa da neurriak hartzea eta baliabideak ezartzea ikasleak nahiz plantilla osoa euskalduntzeko.

Laburbilduz, proiektu honek, ordezkatu nahi duen Euskal Eskola Publikoaren Legeak (1993) baino askoz ere eduki erreal gutxiago du, eta ia ez du pausorik ematen gure hezkuntza-sistemaren arazoa konpon dezakeen gauza bakarrera: publifikazio progresibora.

Ikastetxeak sare publikoan sartzeari buruzko hirugarren xedapen gehigarriak publiko egitea sailak berak esklusiboki zehazten dituen plangintza-beharretara mugatzen du. Baina ez gaitezen engaina, plangintza-premien arabera arautu beharko bagenu, ez luke zentzurik izango zentrorik hitzartzeak. Publifikazioa ez litzateke soilik beharraren arabera egin behar, baizik eta hitzaurrean adierazten den guztion ongiaren, justiziaren eta gizarte-kohesioaren mesedetan.

Izan ere, gu ez gara inoiz konformatuko premisa honekin: gure gizartea ez dago prestatuta publifikazio progresibo bat onartzeko, gauza bera entzun izan baitugu inklusioari, feminismoari eta ekologismoari buruz. Izan ere, legeak, erosoegi daudenak deseroso jartzen badituzte ere, guztientzat egin behar dira, eta lege hori, hezkuntzak gizarte-kohesioaren funtzio nagusia bete dezan egin beharko litzateke.

Baina oraingoz daukagun gauza bakarra maskara bat da, sare sozialetarako irudi bat, askok eta askok parte hartu ez dugun adostasunezko ordezkaritza bat, ezer ez aldatzeko akordio bat. Lege honek albo batera utzi du Euskal Eskola Publikoa, ezinezkoa dena lortu izanaz harro dagoen bitartean.