Euskalgintzaren antolaketa pauso handia izan da, garrantzitsua eta miresgarria. Baina beldur naiz Bilboko 70.000en gihar politikoa ez ote den lausotuko egunerokoan, erakundeen politika otzanean, gure konplexuetan, handikiro pentsatzeko gure ezinean. Hilabete igaro da Bilbon euskararen aldeko manifestazio erraldoia burutu zenetik, baina denok sumatzen dugu sortuko direla erabaki euskarafobo berriak.
Izan ere, oldarraldi judiziala deitu duten hori ez da Espainiako Estatuaren betiereko suntsiketa linguistikoaren jarraipen bat baino. Ez da salbuespen bat, ezta salbuespen espainol bat ere. Frantzian ere gertatzen da. Supremazismoa deitzen zion Joan Mari Torrealdaik. Estatu batekin soilik konpondu litezkeen arazoak dira euskarak dauzkanak.
Kontua da ez dagoela independentziaren aldeko girorik, ez da haren beharrik ere mahai gainean jartzen, ez jada eztabaida politikoan, ezta euskalgintzaren planteamenduetan ere, ez bada Euskal Herrian Euskaraz talde apur bat marjinatuaren ponentzietan. Euskara uharte bihurtu dugu, eta laburtu dugu bere egitekoa eskubideen esparrura, desjabetu dugu identitate eta herri-izaera bat finkatzeko duen ahalmenetik, ahaztu dugu hizkuntza bat ez dela komunikazio tresna hutsa, herri bat definitzeko termometroa baizik, ezinbesteko osagarria etorkizun eder baten itxaropena finkatzeko orduan. Sentimendu nazionalari estu-estu lotuta doala, osotasuna dela bere espiritua, ezin dela zatikatu, ez dela negoziazio gai. Hizkuntza ez da negoziatzen; gurekin batera doa gu goazen lekura, eta guk independentziara joan beharra daukagu, ez dago beste alternatibarik.
Izan ere, dauzkan arazoak eta ezintasunak euskarari bere marko politikoak dakarzkio, eskumen murriztu eta kamustu batzuen truke Espainiaren mendekotasuna legitimatzen duen sistema autonomikoak. Eta zer nolako despolitika kulturala da hori, eskolan ia-ia analfabeto linguistikoak sortzen ari dena, ostalaritzan amore eman duena, zer esanik ez enpresa eta justizia munduan, edo bere kudeaketa zuzenaren azpian dauden administrazio, osasun eta polizia erakundeetan, gure diruarekin kudeatzen duen espainolezko EITBk euskarazko katea irentsi duen bitartean. Utzikeriak desprestigioa dakar, hala balitz! Baina ez da utzikeria, politika kontziente bat baizik euskara inoiz serio hartu ez duenaren aldetik!
Euskalgintzak eraman zituen 70.000 lagun Bilbora, baina gaur egun ere gogoeta sakon baten beharrean dagoela esango nuke. Erakunde autonomikoen babesa bilatu du azken hamarkada honetan, baina bistan dago ez duela babesik lortu. Batetik, erakunde horiek ez dutelako horretarako ahalmen legislatiborik. Eta bestetik, nire irudiko, euskara ez delako haien lehentasuna, eta, barren-barrenean aski zaielako edergarri eta bereizgarri den hizkuntza batekin, baina alamenik eman gabe.
Kontraesanak aise antzematen dira: botere autonomikoak etengabe euskarari buruzko mezu ezin baikorragoak jaurtitzen dituenean, euskalgintza protestan dabil, auto-defentsaren esparrura mugaturik. Zuzen esan zuen Idurre Eskisabel Kontseiluko idazkariak Bilbon: «Baina harago joateko garaia da, aurre egitetik aurrera egitera».
Ederra da atzizki batek dakarren asmoa, aurre egiteari utzi eta aurrera abiatzea, baina hori oso zaila izango da marko politikoa aldatu gabe. Politika errealitatea aldatzeko tresna baldin bada, oraindaino kamuts agertu diren tresna berdinekin jarraituz emaitza berbera izanen delako. Izan ere, Eusko Jaurlaritzak gauza arraroak egiten ditu: euskara bermatzeko legeak eskuan dauzkanean ez ditu ezartzen, ez haien ahalmen guztia betetzen; euskara bermatzeko legeak debekatzen zaizkionean protesta egiten du.
Epaitegietako aferak sortzen duen inpresioa da epaile batzuen erabaki apetatsuen mende gaudela, abagunearen mende, baina arazoa organikoa da: marko politikoaren arazo orokor bat. Borrokarako indarrak baretu dira, nahi zuten lekuan gauzkate: arazo nazionalik ez dago jada, dauzkagun ezintasunetatik ez da bakar bat ere nazionaltzat hartzen.
Horrek guztiak inpotentzia sortzen du, eta inpotentziak etsipena. Kontua da euskalgintza, herrigintza eta estatugintza ez direla inoiz lerro berean elkar elikatzen egon, bakoitza bere aldetik joan dela, hori posible balitz bezala. Kontua da ez dugula politikak zertarako balio duen jakin, ez dugula inoiz politika egin, eskumenen kudeaketa baizik. Gure nazioa, Euskal Herria gaur ez da bereizten ahal Salamanca edo Teruelen ondoan, batzuok, oraindik ere, euskaraz hitz egiten tematzen garelakoz ez bada, euskaraz idazten, irakurtzen eta bizitzen, nolabait bada ere. Leiho batzuetan Euskaraz bizi nahi dut dioten oihalen mezua itogarria da: norbait badagoela euskaraz bizitzen uzten ez diguna. Euskarak etsaiak dituela, eta boteretsuak, lasai bizi direnak, gaur gaurkoz, aniztasunaren eta elkarbizitzaren leloen pean.
Independentzia da euskararen arnasgune bakarra. Eta estrategia nazionala euskarak aurkituko duen babes bakarra.
