Euskal Unibertsitate Publikoaren aldeko botoa

Datorren azaroaren 26an EHU Euskal Herriko Unibertsitatean errektoretzarako hauteskundeak izango dira. Aurreko prozesuan gertatu zen bezala, oraingoan ere hautagaitza bakarra dago, kasu honetan Eva Ferreira Ekonomia Aplikatuko katedraduna buru duena. Egoera honek gure unibertsitatearen etorkizunari buruzko ideien eztabaida, beharrezkoa eta aberasgarria dena, desitxuratu egin dezake, eta, aldi berean, unibertsitate-komunitatearen parte-hartzea desmotibatu. Hala ere, nire ustez, hautagaitza alternatiborik ez egoteak are beharrezkoagoa egiten du prozesu honetan parte-hartze masiboa izatea, euskal gizarteari batasunaren mezu argia helarazteko eta euskal unibertsitate publikoaren ekarpen soziala aldarrikatzeko.

Euskal Herriko Unibertsitatea Euskal Autonomia Erkidegoko euskarri sozial, ekonomiko eta kultural handienetako bat da. 40.000 ikasletik gora —horietatik 6.000 graduondoko edo doktoregoko prestakuntzan— eta 7.000 langile baino gehiago —irakasle eta ikertzaileen eta administrazio eta zerbitzuetako langileen artean— dituelarik, Euskadiko unibertsitate-prestakuntzan erreferentzia argia da. Eta are gehiago ikerkuntzan, urtean 2.000 argitalpen zientifiko baino gehiago baititu, EHU munduko 400 unibertsitate onenen artean kokatzen lagundu duena Shanghaiko Rankingaren arabera.

Aurreko krisialdietan gertatu zen bezala, COVID-19aren pandemiak sistema ekonomiko eta sozialaren pitzadurak agerian utzi ditu. Hala ere, historikoki ez-eraginkortzat eta zaharkitutzat laidoztatuta egon den sistema publikoaren garrantzia aldarrikatzeko ere balio izan du. Testuinguru horretan, Euskal Herriko Unibertsitateak gizarte-ongizateari egiten dion ekarpen hirukoitza aldarrikatu behar du: lehenik, pertsona irekiak, solidarioak, interes handikoak, inkonformistak, ekintzaileak, diziplinazko ezagutza sendoak dituztenak, baina pentsatzen, arrazoitzen eta pentsamendu kritikoa sortzen ere irakatsiz; bigarrenik, ikerketa-jardueraren bidez ezagutza sortuz; eta, hirugarrenik, ezagutza hori gizarteari transmitituz. Zerbitzu publikorako bokazioa duen unibertsitatea da, bere jarduera garatzen duen testuinguru sozial eta politikoarekin konprometitua, gizarteak aurre egin behar dien erronka handiei behar bezala erantzuteko: gaur egun jasaten ari garen pandemiari ez ezik, are handiagoak diren beste batzuei ere bai, hala nola klima-aldaketari, ingurumen-krisi globalari, gero eta handiagoa den desberdintasunari edo energia fosilen agortzeari.

EHUn gizarte-eskarien zerbitzura jarritako ikerketak eta zientziak duten garrantziaren adibide argia izan zen talde batek COVID-19aren pandemiaren hastapenetan, une horretan zegoen proba diagnostikorik ezari emandako erantzun azkarra. Hala ere, gogoratu behar da hori gure unibertsitateak sortzen duen ezagutzaren adierazpen txiki bat baino ez dela, baina argi eta garbi erakusten duela hezkuntzan eta ikerketan inbertitzeak etekin sozial kalkulaezinak dituela.

Eva Ferreira buru duen hautagaitzak erronka handia izango du, eta, horregatik, unibertsitate-komunitatearen gehiengoaren babesa behar du. Bere programan berdintasunarekiko, euskal kulturarekiko eta ingurumen-jasangarritasunarekiko duen konpromisoa nabarmentzen da, baita administrazio-eraginkortasunaren aldeko apustu garbia ere, langileen eta ikasleen karga burokratikoa murriztuz.

Ni iraunkortasunaren arloko ikertzailea izanik, hautagaitza honek Garapen Iraunkorrerako Helburuekin eta Agenda 2030ekin duen konpromisoa ere azpimarratuko nuke. Gainera, saileko lankide gisa, Evak datozen urteetan gure unibertsitatearen buru izateko gaitasun handiak dituela uste dut. Argi dago kargurako esperotako baldintzak betetzen dituela: ibilbide akademiko entzutetsua eta unibertsitate-sarea ondo ezagutzea, lehenik errektoreorde gisa eta gero idazkari nagusi eta Unibasq-eko zuzendari gisa. Ziur aski, curriculuma baino gehiago, publikoarekin, oro har, eta EHUrekin, zehazki, duen konpromiso argia nabarmenduko nuke. Alderdi pertsonalari dagokionez, bi ezaugarri azpimarratuko ditut: alde batetik, pertsona enpatikoa eta elkarrizketarako irekia dela, beti interesa erakutsi duena irakasle gazteon lan-baldintzen inguruan, eta hori oso baliagarria izango zaio unibertsitateko estamentu guztiekin hizketa irekia mantentzeko eta sektore prekarioenen premiei erantzuteko; eta, bestetik, pertsona intelektualki kezkatia eta adimenez irekia dela, diziplinak zabaltzeko eta diziplina-aniztasuna eta eztabaida eta dibulgazio zientifikoa bultzatzeko balio dezakeena.

Nolanahi ere, Noam Chomskyk adierazten duenez, botoa ez da prozesuaren amaiera, baizik eta hasiera. Unibertsitate-komunitate osoaren esku egongo da, ez bakarrik haren lidergoa babestea, baita adi egotea ere, norabide egokia mantendu dezan.