Azaroaren 1etik, ez dago kartzelatik ateratzeko sorospenik. Data horretan sartu zen indarrean 2/2024 Errege Lege Dekretua, maiatzaren 21ekoa, langabeziagatiko babesaren asistentzia-maila sinplifikatu eta hobetzeko premiazko neurriak hartzen dituena. Hitzaurrearen arabera, arauaren helburua da «langabeziagatiko subsidioaren eta bizitzeko gutxieneko diru-sarreraren erregulazioak beharrezko koherentzia izatea». Horren ondorioz, hartutako neurrien artean, espetxetik ateratzeko sorospena desagertzea eta Bizitzeko Gutxieneko Diru-sarreran (IMV delakoa) sartzea erabaki da. Aldaketa horrek hainbat kalte eragingo dizkie presoei eta haien senideei.
Urriaren 31ra arte, espetxetik askatutako pertsonek espetxetik ateratzeko sorospena eska zezaketen. Baldintzak hauek ziren: gutxienez sei hilabetez askatasunik gabe egotea eta lanik edo langabezia-prestaziorik ez izatea. Laguntza ekonomiko hori funtsezkoa zen preso ohiek, gutxieneko oinarri ekonomiko batekin, aske bizitzeko bidea egin zezaten. Sorospen horren zenbatekoa 480 eurokoa zen. Gainera, espetxetik ateratzeko sorospena jasotzeko eskubidea zuten adingabeak barneratzeko zentro batetik edo mendekotasuna gainditzeko zentro batetik askatutako pertsonek, baldin eta zentro horrek espetxe-zigorra igorri badie.
Espetxetik ateratzeko sorospenak, hala ere, muga larriak zituen. Behin bakarrik eska zitekeen baldintzapeko edo behin betiko askatasuna. Hau da, ezin zen eskatu, ezta kobratu ere, hirugarren graduan egonda. Eskatu aurretik, beharrezkoa zen hilabete langabezian egotea; beraz, lehen bi hilabeteetan egoera ekonomikoa jasanezina zen. Atzerritarren kasuan, egoera administratibo erregularrean egon behar zuten. Espetxean lan egin bazen, ez zegoen sorospen hori jasotzeko eskubiderik, eta hori are kaltegarriagoa zen, espetxean sortutako langabeziaren zenbatekoak subsidioa baino txikiagoak baitziren, espetxeko soldata irrigarriak kontuan hartuta.
Araudi berriak, egoera hobetu eta dauden gabeziak zuzendu beharrean, egoera kaltegarriagoa sortzen du preso ohientzat.
Lehenik eta behin, Bizitzeko Gutxieneko Diru-sarrera eskatzeko eta kobratzeko epeak igo egin dira, subsidioa kobratzeko epeekin alderatuta. Bizitzeko Gutxieneko Diru-sarrera izapidetzeari eta emateari buruzko egungo esperientziak agerian uzten ari dira prozesu burokratiko bat, bederatzi hilabete ere iraun dezakeena. Sorospena gehienez bi hilabetean kobratzen zen.
Bestalde, prozesuaren burokrazia areagotu egiten da; izan ere, espetxetik irtetean, pertsona bat bizikidetza-unitate bat osatzen ez duten pertsonekin bizi da etxebizitza batean, eta gizarte-zerbitzuen txosten bat behar da gizarte-bazterkeriako egoera justifikatzeko.
Erreformak, gainera, presoen familiei ere eragin diezaieke. Hala, espetxetik irtetean pertsona bat etxera itzultzen bada bigarren mailarainoko ezkontza-ahaidetasuneko edo odol-ahaidetasuneko ahaideekin, eta horrek Bizitzeko Gutxieneko Diru-sarrera kobratzen badu, eten egingo da sei hilabetez. Hori horrela da Legeak eskatzen duelako familia-bizikidetzako unitatea sei hilabetez osatuta egotea. Familia-unitatean kide berri bat sartzen denean, sei hilabeteko epea zenbatzen hasten da.
Azkenik, adierazi behar da aldaketak formula berri horretatik kanpo uzten dituela adingabeak barneratzeko zentroetatik libratutako pertsonak eta desintoxikazio-zentroetatik ateratzen diren pertsonak, baldin eta Bizitzeko Gutxieneko Diru-sarreran sartzeko baldintza arruntak bete behar badituzte.
Horrek guztiak agerian uzten du Bizitzeko Gutxieneko Diru-sarrerak ez duela hobekuntza ekarriko, kontrakoa baizik. Gogortu eta murriztu egingo da, eta oztopo burokratiko eta formal gehiago jarriko zaizkio laguntza ekonomikoa eskuratzeko aukerari, berehalakoa eta premiazkoa delako.
Salhaketa Nafarroatik erabat arbuiatzen dugu arau-aldaketa hori, eta espetxetik ateratzen diren pertsona guztientzako prestazio ekonomiko azkar eta eraginkor bat antolatzeko beharra aldarrikatzen dugu, espetxetik igarotzea baino baldintza gehiago bete beharrik gabe. Bere askatasunera baldintza hobeagoetan itzultzen lagunduko duen eta itxaronaldi luzeak ekarriko ez dituen prestazioa, bere inguruabarrak burokratizatzea eta bere senideak kaltetuak izateko aukera ekarriko ez duena. Prestazio horrek agerian uzten du presoak birgizarteratzeko eta birgizarteratzeko konstituzio-agindua betetzearen aldeko benetako apustua egin dela.
Artikulua honako hauek ere sinatzen dute: Leyre Pueyo Burdaspar, Maje Martínez Soto, Andoni Burguete Perez de Prado, Pablo Vaillo Pertusa, Uhaina Apecetxe Murua eta Zuriñe Redondo Molinero (Salhaketa Nafarroa).
