Populismoa modan dago. Bistan da. Diskurtso populistak etekinak ematen ditu. Munduan zehar gertatzen ari denari errepaso azkar bat egitea besterik ez dago. Populistek mezu bat zabaldu eta herriaren beharrak defenda ditzaketen bakarrak direla sinetsarazi nahi izaten dute.
Abiapuntu horretan oinarrituta besteen aurka jartzen dira, haien kontrako mezuak sustatuz, kontakizun faltsu eta negatiboekin. Besteen ustezko arriskuez ohartarazten dute, gai konplexuak ahalik eta gehien sinplifikatuz eta guztion emozioak astintzeko mantra edo esaldi sakratuak sortuz.
Azken egunotan deigarria egin zait ikustea, euskal hezkuntzan lanean ari diren eragile batzuek jokabide hori bere egin dutela Zarauzko Ikastolari Hezkuntza Sailak ezarri dion 140.000 euroko isunaren harira. Deigarria egin zait baina ez harrigarria. Urteak dira diskurtso hori erabiltzen ari direla. Eta isuna publiko egin den unetik egiten ari diren irakurketa ikusita, martxan duten oldarraldi ideologikoa ageriagoa bilakatu da.
Gatozen gertakarietara. Hezkuntza lege berriaren inguruko eztabaidaren erdian, 2023. urtearen hasieran, jaiotze tasa berriak kontuan hartu gabe (aurreko urtean baino hogei haur gehiago baitzeuden Zarautzen matrikulatzeko adinean), Hezkuntza Sailak bi lerrotara mugatu zuen HH2ko matrikulazioa Salbatore Mitxelena ikastolan. Ustezko akatsa zuzentzeko alegazioak sartu ziren, baina ezezko erantzuna jaso zen. Ondoren ikusi zen jasotako matrikulazio kopuruarekin hiru lerro zegozkiola Ikastolari. Entzungor egin zuten eta Zarauzko zortzi familiak ezin izan zituzten beren haurrak ofizialki Ikastolan matrikulatu. Datu objektiboetan oinarritutako eskaerari entzungor egin ez baliote eta, legeak berak dioen moduan, jasotako matrikula kopuruaren arabera eskaintza egokitu eta doitu izan balute, zortzi haur horiek gurean leudeke. Oso ekuazio sinplea da.
Bestalde, 2023-2024 ikasturterako ikasleak matrikulatu eta onartzeko agindua argitaratu zen berrikuntzekin. Bazirudien ikasle zaurgarrien banaketa orekatua egitea eta eskaintza eskaerara egokitzea zela helburua. Lehen aldiz zaurgarritasun indizearen nondik norakoak ezarri ziren eta Ikastolen Elkarteak onartu zituen, eta horrenbestez, Zarauzko ikastolak ere zegozkion ‘ikasle trukeak’ egin zituen herriko zaurgarritasun indizea orekatzeko. Legea bete dugu hasieratik. Zarauzko Ikastolak beti zabaldu dizkie ateak familia zaurgarriei. Barne beka sistema bat ere badugu zailtasunak dituztenei laguntzeko. Beraz, isunaren afera gai honekin lotu nahi dutenek badakite ondo asko gainera gezurretan ari direla.
Hau da, ordea, zenbaitek argudio gisa erabili nahi dutena. ETBko albistegietan lehenengo minututik saiatu ziren bi gaiak nahasten, eta gure zortzi ikasleen auzia zaurgarritasun indizea ez betetzearekin lotu nahi izan zuten, nahiz eta berariaz azpimarratu genuen ez zeukatela zerikusirik. Bazirudien beste prentsaurreko batean egon zirela. Ez da arraroa, Hezkuntza Saila noren esku dagoen jakinda. Baina ez dira bakarrak. Beste eragile batzuk ildo beretik eta haratago doaz.
Lurdes Imaz EHIGEko koordinatzaileak Euskadi Irratiko Faktoria saioan isunari buruz esandakoak garbi uzten du zein den beraien nahia: «Ari gara lege urraketa batez: inklusioa, bizikidetza, aukera berdintasuna, eta abar. Horretaz ari gara eta ez beste ezertaz»; «plaza batzuk dira ikasle zaurgarrientzat eta beste batzuk ez zaurgarrientzat, eta hor egon da lege urraketa. Horretaz ari gara, ez beste ezertaz. Nik uste dut hori argi izan behar dela, eta horretaz hitz egin behar dugu. Horretaz hitz egin behar dugu eta besterik ez»; «neurri gutxi batzuk hartu ditu Hezkuntza Sailak inklusioa lortzeko. Gure hezkuntza sisteman ikasle guztiek eskubide berak izateko. Eta lege urraketa arlo honetan eman da eta ez beste ezertan». Laburpena erraza da: honetaz hitz egin behar da, ez beste ezertaz. Berriz ere ideiak sinplifikatu eta mantra/gezur zehatzak: «ikastolak ez du segregazioaren kontrako neurririk hartu nahi izan».
Euskal Eskola Publikoaz Harro plataformak Gasteizen 2024ko abenduaren 15ean egin zuen agerraldian esan zuten modura, itundutako ikastetxeak, eta beraz ikastolak, «kohesio sozialaren aurka doaz», «behar ez diren plazak ituntzen dizkiete eskola publikoak hustuz» eta «publiko-pribatu hezkuntza sistema dualak eskola segregazioa eragiten du etengabe».
Inklusioa, bizikidetza, aukera berdintasuna eta kohesio sozialaren aurka gauden segregazionistak garela esateaz gain, publiko-pribatu eskema liberal sinpleegi horretara mugatu nahi dute eztabaida. 1993ko Hezkuntza Legea ontzat hartu eta Fernando Buesak, orduko Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza sailburuak, esan zuena azpimarratzera datoz: «Hemendik aurrera ez dago ikastolarik, ikastetxe publiko eta pribatuak baizik» (1993-05-27).
Ahazten dira eskema horretan beste espazio garrantzitsu bat falta dela: herrigintzarena. Ezinbestekoa, bereziki gurea bezalako herrialdeetan, estaturik gabeko nazioetan.
2022ko apirilaren 9an, BERRIAko iritzi artikulu batean, esandakoaz gain, hau ere irakurri nuen: «Euskal Herrian, eskola publikoa Espainiako eta Frantziako estatuen eskola da, administrazioaren eskola, autonomismoaren eskola. Espainiako eta Frantziako administrazioaren eskola hauetan, irakasle, guraso eta eskola askok egin dituzte ahalegin eta lan handiak azken hamarkadetan euskalgintzan, curriculumaren berrikuntzan, pedagogia hobekuntzan... baina, hala ere, sistema gisa, muga handiak ditu hiru administraziotan banatuta dagoen euskal nazioaren ideia transmititzeko. Bai EAEn bertan, eta zer esanik ez Nafarroan eta Iparraldean —Nafarroan, adibidez, euskararen egoera ezberdina baita eremu geografiko ezberdinen arabera—, Euskal Herri osoa erakusten duten mapak eskoletan erabiltzeko zailtasunak baitaude eta Iparraldeko eskola frantsesetan egoera oraindik ere okerragoa baita... Batzuek eskatzen duten publifikazioa sistema horietan integratzea litzateke, atzerapausoa ikuspegi abertzale batetik».
Horregatik aukeratu genuen ikastola. Nire gurasoek egin zuten modura. Nazio ikuspegia ardatz, euskara eta euskal kultura sustatzen duelako Euskal Herri luze zabalean. Hezkuntza eredu propioa duelako eta ikasmaterialen sorkuntzan aitzindari delako. Pedagogia aurreratu eta aurrerakoia duelako, euskal curriculuma oinarri.
Ikastolak Herriak sortu zituen eta Herriari zor gatzaizkio. Ikastolek egin duten, egiten ari diren eta egiteko duten lana izugarria da, eta estatu propioa izan arte, auzolanean eta herrigintzan jarraituko dugu.
Okerrena da ederki konturatzen direla, Zarauzko ikastola kolpatuz, 140.000 euroko isuna ezarriz, Arberoa, Kanbo, Tutera, Lodosa, Argantzon edota Bastidako ikastolak kolpatzen ari direla. Euskal Herriko txoko guztietan euskararen alde lanean dauden proiektu horiek kolpatzen ari direla.
Bada garaia gezurrei ozen aurre egiteko. Saiatuko dira errepikatuz eta errepikatuz beraien mantra populistak egia bilakatzen. Herri honek, ordea, askotan frogatu du zertarako gai den. Mezu eta zigor horiekin Ikastolak hustu eta isilarazi nahi dituzte. Aitortu behar dut lerro hauek idazteko zalantzak izan ditudala. Ez da erraza erabat zikindu duten eremu honetan sartu eta lokaztu gabe ateratzea. Baina gure proiektuak merezi duelako, defendatu eta aldarrikatu beharra dugula garbi daukat.
Guk lanean jarraituko dugu Euskal Herri osorako izango den euskal hezkuntza sistema propio baten alde. Bidelagun izango ditugu, zorionez, Zarauzko ikastolako komunitatearen eta onartuak izan diren familien ausardiari esker, etorkizuna eraikitzera datozen beste zortzi altxor. Eta norabide horretan, gure seme-alaben Afganistango, Guatemalako edota brasildar eta nikaraguar jatorriko ikaskideek euskaraz bizi nahi dutela jakiteak bide onean goazela frogatzen digu.
