Kaixo, Elias. Abisatu gabe joan zinen, ezker abertzaleko beste kideekin batera Erorien eraisketaren aldeko azken artikulua argitaratua ikusi gabe: Eroriak: Ke-lainoen atzean (Naiz, 2025-II-18).
Badakizu eraisketaren aurkako hirukoak (EH Bildu, Geroa Bai eta PSN) ez ziola gure eskaerari erantzun, ezta Nafarroako oroimenaren taldeenei ere: Erorien inguruko geldiarazpena, eztabaida eta herri-partaidetza eskatzen genuen. Beraien ibilbide-orriari jarraituz eta inoiz ezagutu gabeko abiaduraz, otsailaren 6an legearen aldaketa onartu zuten, «resignifikazioa» blindatzeko eta eraisketa eragozteko helburuarekin.
Belaunaldi askok itxaron dugu eraikin itogarri hori desagertzeko, Iruñeko Udalean eta Nafarroako Gobernuan gehiengo aurrerakoi baten osaerak aukera hori ekarriko zuelakoan. Bide horretan aritu da lanean Nafarroako oroimen kolektiboa. Pertsona askok egin dugu borroka urte luzez helburu horren alde; batzuek hamarkadak daramatzate, zu bezala, Elias: 60ko hamarkadaren amaieran, diktadura betean, Polizia frankistak zapuztu zuen zure lehen saiakeratik hasi eta zure azken egunera arte.
Inoiz ez genuen imajinatuko gure aliatu eta lagun kontsideratzen genituen horiekin aurrez aurreko talka izango genuenik, haiengandik elkarlana espero baitzen. Bitartean, frankismoaren oinordeko politikoak, eta zenbait kuneteroren biologikoak ere, isilik eta lasai daude, haien berezko lana nolaz egiten ari zaien ikusten.
Geroa Baik zein EH Bilduk, pribatuan zein publikoki, esan izan dute aukera guztiak posible zirela, baita eraisketa ere. Hori sinetsi genuen hilabete luzez. Ez zen hala PSNren jarrera, beti eraisketaren aurka. Gaur, ordea, ikusten dugu eraisketa ez gauzatzeko baldintza, PSNk ezarria, Geroa Baik eta EH Bilduk onartu zutela alkate aldaketaren une beretik, jendaurrean aitortu gabe.
Ia 50 urteko adiskidetasun eta militantzian zehar, gai desberdinen inguruan partekatu ditugu gogoetak. Horien artean PSNk, eskuinarekin elkarlanean, lau hamarkada luzetan garatu dituen oroimenaren inguruko politika publikoak izan ditugu hizpide, inpunitatea eta ahanztura sustatu dituenak. Horrela, 1977ko amnistia legearekin betiko ziurtatu zuten estatu kolpean eta ondorengo diktaduran zahar frankistek burututako krimen eta gehiegikeria oro inpunitatearen babesean geratuko zirela.
Eta zer esan PSNren zuzendaritzatik 80ko hamarkadaren hasieran desobiratzeak geldiarazteko bere jarraitzaileei eman zien aginduaz? Familia eta lagun askoren lan ausart eta nekaezinarekin, mehatxu eta isunen gainetik, ia 1.800 hildakoren gorpuzkiak berreskuratu bagenituen ere, azkenik, geldiaraztea lortu zuten!
Eta aurrerantzean PSN-UPN gobernuei zein gutxi axola izan zitzaien gai hau.
Une batez uste izan genuen PSOE eta PSN gobernu lehendakaritzara igotzean eta, bereziki, 2022ko memoria demokratikoaren legearen onarpenarekin, aro berri bat irekitzeko aukera izango genuela. Alferrikako itxaropena.
Hirukoak ez du beharrezkotzat edo egokitzat jo eraisketaren aldeko memoria elkarteen batzordearekin harreman jarraitu bat izatea, iritzien truke xume baterako ere ez. Iruñeko Udalak eta Nafarroako Gobernuak ez diete inolako erantzunik eman eskatu zaizkien txosten juridikoen eskaerei.
Memoria taldeek jasan dugun bazterkeria ozenki salatu behar da. Lehenik, aukera guztiak posible omen ziren; gero, «resignifikazio pedagogikoak» hartu zuen lekukoa; geroago, ustezko «segurtasun juridikorik eza» izan zen aitzakia; eta, azkenean, esan digute PSNren eraistearen aurkako jarrera izan dela oztopo, hau da, legebiltzarrean eta udalean «zenbakiek ez dute ematen» esanez itxi nahi izan dute arazoa.
Hirukoaren azken erabakia eraikina babestu eta eraisketa zailtzeko legea aldatzea izan da, resignifikazioaren bidea bermatuz. Posible zuten oroimen taldeek aurkeztu genituen zuzenketen alde bozkatzea, eraisketa aukera bakarra izan zedin.
Ziur aski, zure moduan zuzenean hitz eginez, honako galdera hau ere egingo genuke: zein da Zurekin-en bi jarreretatik zuzena? Carlos Guzmanena, oroimen taldeen zuzenketak Parlamentuan aurkeztu eta bikain defendatu dituena, ala Begoña Alfarorena, gobernu partaide izatearen erosotasunez, ez-eraisketaren aldeko hirukoaren xedapen gehigarria bere gain hartu eta parlamentura eramateko onartu duena?
Ezin da putz egin eta xurgatu aldi berean!
Elias, hau da errealitatea: PSNk mugak jarri ditu berriro, eta Geroa Bai zein EH Bildu bere apustua babestera eta kostu politikoa beren gain hartzera behartu ditu.
Zentro berriari Maravillas izena jarri zion iluminatuak egiaztatu ote zuen eraikinaren barruan dagoen gurutzada-kideen 4.000 hildakoen izen-zerrendaren artean, Maravillas eta haren aita Vicentón hil eta bortxatu zituztenen izenak ageri diren? Julio Redin Sanz-en izena agertuko al da? Hau da, ekintza basati eta kriminal hura zuzendu zuenaren izena?
Zure joanaren ostean, prentsan idatzi zuen lagun ohi batek (Noticias de Navarra, 2025-II-20, Agur Elías) gure azken artikuluaren sinatzaileoi «erradikal» deitu gintuen; antza, koherentziari eta printzipioei eusteari horrela deitzen zaio. Gutxi axola hark adiera horri eman zion azpi-esanahiak, berak aspaldi utzi baitzion borrokari. Duela bi urte Erorien monumentuaren eraisketaren aldekoa zen eta, gaur egun, eraikina babestu, mantendu eta resignifikatzearen defendatzaile sutsua da.
Ondo esaten zenuen bezala: dena da «borondate politiko kontua», eta, zuzen adierazita, haiek ez dute!
Resignifikatzaileek akordioa sinatu zutela jakin genuenean, etsituta eta engainatuta sentitu zinen. Alta, okertzen zinen: engainatuta bai, baina etsituta, inoiz ez, azken unera arte borrokan jarraitu baitzenuen.
Zauden lekutik ikusiko duzu gu ere hala sentitzen garela, eta jarraituko dugula borrokan, Nafarroan odolez egindako sarraski haren arduradunen omenez altxatutako eraikin hura guztiz eraitsi arte!
