Bizkaiko golkoko interkonexioa, noragabe

Zenbait hedabidek berriki zabaldu zuten CNMCk kostuen banaketa berri bat onartzeko hartu duen erabakia, Bizkaiko golkoa zeharkatuko duen interkonexio elektrikorako. Zehazki, hasierako aurrekontua 1.750 milioi eurotik 2.850 milioi eurora igotzea jasotzen zen, eta Espainiak inbertsioaren %54 bere gain hartuko zuela; Frantziak, berriz, gainerako %46 hartuko luke. Datu horien aurrean, azterketa sakonago baten falta sumatzen da, eguneratze hori eragin duten arrazoi teknikoak aztertuko dituena, gure fakturetan izan ditzakeen ondorio ekonomikoak ulertu eta baloratu ahal izateko. Tribuna honen helburua da alderdi horiei buruz argi pixka bat ematea.

Red Eléctrica de Españak eta Frantziako Réseau de Transport d'Électricité-k sustatutako proiektua 2017an argitaratu zen, Pirinioez gaindiko konexio elektrikoen alternatiba gisa. Ordurako, Europako Batzordeak interes komuneko izendatu zuen proiektua, eta haren izaera estrategikoa 578 milioi euroko dirulaguntza zuzen baten bidez aitortu zitzaion, horrelako proiektu bati inoiz esleitu zaion dirulaguntzarik handiena. Baldintza horiekin, Espainiako eta Frantziako agentzia erregulatzaileek eta sistema elektrikoaren operadoreek adostu zuten Espainiak inbertsioaren %55 bere gain hartzea, nahiz eta obraren %70 Frantziako lurretan egin.

Kostuen banaketari buruzko lehen erabaki haren oinarria hau zen: aurkeztutako kostu-irabazien azterketaren arabera, Espainiako kontsumitzaileek etekin sozioekonomikoen gaineko kuota handiagoa izango zutela; guztizkoaren %65, hain zuzen ere. Arrazoi teknikoa, berriz, hauxe zen: Frantziak elektrizitatearen —batez ere jatorri nuklearrekoa— esportatzaile garbi gisa Espainiara egin duen paper historikoa dela-eta, interkonexioak Espainian elektrizitatearen kostua murrizten lagunduko lukeela, eta hori izango litzateke, ikuspegi ekonomiko batetik, lotura eraikitzeko interesik handiena. Hala ere, sei urte hauetan hainbat gertakari tekniko eta ekonomiko gertatu dira, eta, horien ondorioz, proiektua planteatzen jarrai daitekeen hausnartu behar dugu.

Proiektuak lehen gorabehera bat izan zuen 2019an, eta sustatzaileak, azkenean, onartu egin zuen ahots aditu askok hasieratik adierazi zutena: Capbretoneko arroila zulatzeko zailtasun ikaragarria, trazadura aldatzeraino. Hala, espedientearen arabera, 578 milioi euroko laguntza handia justifikatzeko hiru arrazoietako bat desagertu zen. Hala ere, dirulaguntzaren egokitasuna ez zen inoiz berriz ebaluatu. Proiektua zalantzan jarri beharrean, beste trazadura bat iragarri zen, arroila saihesteko lehorrera ateratzea proposatzen zuena, Frantziako Capbreton, Soorts-Hossegor eta Seignosse udalerriak inguratuz, berriro itsasora sartu aurretik. Trazadura berriak, Frantziako Natura Babesteko Batzorde Nazionalaren ebaluazio negatiboa jaso duen arren, harrigarria bada ere, administrazio eskudunaren oniritzia jaso du. Hori aurrekaririk gabeko gertakariada herrialde horretan, eta horrek zalaparta handia sortu du bertako biztanleen artean.

Askotan entzuten dugu Iberiar penintsula urrun dagoela kontinentearekiko interkonexio-ahalmena gutxienez instalatutako potentziaren %15eraino igotzeko helburua betetzetik. Betekizun hori Europa barneko energia-sareei buruzko araudiaren zutabe da, baina Frantziarekin integratzea zailtzen duten baldintzatzaile orografikoak kontuan ez hartzea dakar. Arrazoi horrek, orografiaren zailtasunak, hornidura elektrikoa ziurtatzea aitzakia gisa hartuta, gehiegizko ekoizpena ekarri du. Hori, Pirinioen errealitate fisikoaren ondorio dena, alde batera uzten da eta interkonexioak indartzeko justifikazio gisa erabiltzen da. Horri Espainia hustuaren egungo berriztagarrien eskala handiko garapena gehitzen badiogu, koktel perfektua dugu Iberiar penintsula kontinenteko pila berriztagarri bihurtzeko amesgaiztoa egia bihur dadin.

Lurralde-espezializazio plan honek dakartzan izugarrizko bidegabekeriak alde batera utzita, espazio gutxi eskaintzen da planteamendua ikuspegi teknikotik zein ez-eraginkorra den esateko. Europako sare elektrikoak garatzeko hamar urteko planaren azken eguneratzeak, TYNDP 2022 izenekoak, ez du zalantzarako tarterik uzten. Sare elektrikoen Europako operadoreek proposatutako dokumentu horrek hau aitortzen du: proiektuak kontinentean energia berriztagarria gehiago sartzea ahalbidetzen badu ere, energia horren %85 garraioan zehar galduko litzateke, eta hori nekez justifika daiteke eraginkortasunaren ikuspegitik. Hori nahikoa ez balitz, testuinguru makroekonomikoak ere ez du proiektuaren alde egiten. Inbertsioa banatzeko akordio berrian, 3.100 milioi euroko aurrekontu potentziala aitortzen da (2.850 gehi 250 milioi euroko desbideratze onargarria), eta hori, oraingoz, %60tik gorako gainkostua da.

Kontua da 2023 ez dela 2017a, eta Espainiako eta Frantziako mix energetikoaren harremanak zerikusi gutxi edo batere ez duela ordukoarekin. Nuklearrarekin Frantzian izandako arazoek eta Espainian gaur egun dagoen boom berriztagarriak elektrizitate-fluxuen noranzkoa aldatzea ekarri dute, Espainiak esportatzaile garbi gisa Europarantz duen eginkizun berri bat sendotuz. Egoera berri horretan, non Frantziak elektrizitate merkeagoa izango lukeen, zaila dirudi ulertzen akordio berriaren inbertsioaren banaketa funtsean berdina izatea: Espainia inbertsioaren %55 izatetik %54 izatera igaro da; lehen bezalatsu. Hori gutxi balitz, adierazi behar da koordinatutako akordio berriarekin batera ez dagoela kostu-mozkin azterketarik, eta horrek ezinezkoa egiten duela inbertsioa justifikatzea. Badirudi banaketa hori iritzi edo arrazoi politikoetan oinarritzen dela, alderdi teknikoetan baino gehiago. Zerikusirik izango al du gasaren topearen pribilegio iberiarrak?

Amaitu baino lehen, adierazi behar da Espainiak akordio berriaren arabera ordaindu beharko dituen 1.200 milioi euroak faktura bidez ordainduko dituztela kontsumitzaileek. Horrek fakturan ordaindu beharrekoaren igoera nabarmena ekarriko du, familia askok hilaren amaierara iristeko zailtasun handiak dituzten unean. Hori guztia kostu igoera posibleak kontuan hartu gabe, hornidurak garestiak direlako eta kable-ontzien eskaintzarik ez dagoelako. Egoera horren aurrean, premiazkoa da interkonexioen Europako planari buruzko eztabaida irekitzea beranduegi izan baino lehen, eta, azkenean, familiak zorpetu baino lehen, lurraldeari dagokionez hain planteamendu bidegabea, ekonomikoki galerazkoa eta energiaren aldetik eraginkorra ez den planteamenduagatik.