Hilda zaude. Kaletik zurekin gurutzatzerakoan gure amak muturra okertzen badu, adio. Hilda zaude. Eta ez da gure amak arrazoi gabe akabatuko zaituela. Ez. Ama bihotz oneko pertsona da, euliari hegoa kentzeko gauza ez litzateke. Baina legatzaren begietan arrainaren freskotasuna antzematen den modura, amak jendearen begiradan osasun egoera sumatzen du. Eta iraungitze datak jartzen ditu.
Diotenez, behin hilda ez dugu ezertarako balio. Kiratsa darigu, mina baino ez dugu sortzen. Alabaina, herioak begirada zorrozten digu bizitza balioesteko deiadar isila delako. Heriotzak bizitza informatzen du.
Eta hor sartzen da ama. Gure ordua noiz helduko den jakinarazi ahal digulako. Beraz, erakunde publiko bat sortu beharko zen bere gaitasuna kudeatzeko (eta bide batez ni bere zuzendariordea izateko): BizkaiDie. Erakunde horri esker gure iraungitze-data ezagutzeko aukera izango genuke eta ni, behingoz, kargu publiko baterako nahierara izendatua izango nintzateke.
Bada, jakitun naiz gure amaren kasuan hainbat muga daudela erakunde publiko honen buru izateko. Alde batetik, erretiratua da eta iratzargailuaren presioa ez izateak izugarrizko zoriona ematen diola aitortu dit. Bestalde, alderdi politikoekin inolako erlaziotik ez du eta horrek benetan zailtzen du edozein erakunde publikotako kargu izatea. Gobernu zirkuluetan sartzea iluna da. Gobernatzeko gure konfiantza eskatzen dute alderdi politikoek, baina izurrite bezala ihes egiten diote alderdietako kontroletik kanpokoei inolako boterea ematetik. Argi dago, administrazioetan zerbait izateko alderdikidea izan behar zara. Odolgarbia. Siziliarra edo calabriarra. Baina enbor egokiko ezpala.
Antzinatik datorren kontua da. Kristo osteko II. mendean Gaius jurista erromatarrak gizaki libreen bi kategoria bereizten zituen: aske jaioak (ingenui), eta libertoak (libertini), manumisioaren bidez askatasuna lortzen zutenak. Baina, dakigun bezala, libertoen integrazio osoa betidanik egon zen gaizki ikusia. Horren adibide, lege bidez duintasun politikodun karguetara (ius honorum) iristea mugatzen zitzaien gure aurreko libertoei. Debeku hori beren-beregi jaso zen Lex Visellia de Libertinis-ean, non gizon askeen ohoreak lortu nahi zituzten libertoak gupidagabe zigortzen ziren. Badaezpada.
Gaur egun, ordea, pretoreek ez dute libertoon iraina zigortzen. Hori baino zuhurragoak dira. Alderdietako prozedura lanbrotsu eta giza baliabideen aholkularitza enpresez baliatzen dira bideak erraztu zein oztopoak jartzeko.
Bestetik, goikoekin txeratsua izan behar da kargu batzuetarako izendatua izateko. Muxuak banatu behar dira han da hemen —batez ere han—. Egun eta eguzki jainkoen erritmoari jarraitu behar zaio, gainera. Izan ere, herri honetan, temporik koloretsuenei —goibelenei— jarraitu izan zaie askotan. Badira, T.E. Lawrence eta E. Allenby Lawrence of Arabia filmean bezala, urteetan The voice of the guns martxaren erritmoan ibili direnak. Baita pozik ibili ere.
Halere, dena ez da zikina. Politikan talentua behar da. Ikasketak bukatzea edo hizkuntza mailak frogatzea ez horrenbeste. Baina talentua bai behar da. Makina bat izatea, David Bisbalek esango lukeen moduan. Hori baita maila. Era berean, dena ez da samurra. Ekintza publikoak bizitza beraren gorabeherak pairatzen ditu. Hortaz, aldarean soldata publiko baten eta boterearen ezti gozoa dastatzeko aukera dutenei ere, justizia egiten zaie noizbehinka, santuei janzteko baina baita eranzteko eguna etortzen zaielako. Guda zibilek hilotzak eta alargunak sortzen dituzte eta zortea bukatzearekin batera aulkia ere desagertzen zaie batzuei.
Konfiantza kontu bat da azkenean. Eta harresiak sortzearena. Gotortzearena. Fenomeno honen azalpenenik aseptikoena Robert Michelsek eman zuen, oligarkiaren burdinazko legea planteatu zuenean. Alegia, elitearen agintea saihetsezina omen da erakundeen beharrizan taktiko zein estrategikoak betetzeko. Azalpen zatarragorik bada, ordea. Gure aitaren hitzetan, moketak eta ezkur-urdaiazpikoak indar usteltzaile ahaltsuak omen dira, horrek dakartzan emaitzekin. Ez hori bakarrik, politikak estolden beharra du. Lokatzetan murgiltzea. Ondorioz, kargu horietan denbora lartxo igarotzen dutenak, nahitaez, kontagioz gaixotu eta usteltzen dira. Eta horrela izanik, gure amak begietan berehala antzen die.
