Berrabiatze Handia

Munduko Ekonomia Foroa, Davoseko Foroa izenez ere ezaguna, maiatzaren 22tik 26ra bilduko da Genevan, bi urtean aurrez aurreko bilera burutu gabe egon ondoren. Klaus Schwabek 1971n sortu zuen foroa, munduko erronka ekonomiko, politiko eta sozial nagusiei nola aurre egin behar zaien eztabaidatzeko asmoarekin. Munduko Ekonomia Foroak gobernuz kanpoko erakunde gisa definitzen du bere burua, eta munduko merkatuaren logika eta horri eusten dioten gizarte-dinamikak indartzeko instituzio profila garatu du. Adibidez, Ipar Amerikako Merkataritza Libreko Ituna Davosen egindako bilera informal batean proposatu zen lehen aldiz.

Iazko topaketan, COVID-19aren inpaktuaren ondoren mundu osasungarriago, oparoago eta bidezkoago bat lortzeko proposamena aurkeztu zuten. Bere izena: Berrabiatze Handia (Great Reset ingelesez). Munduaren egoera hobetzeko ekimen hori kapitalismoaren birformulazioan oinarritzen den proposamen bat da.

Baina berrabiarazteaz hitz egitenda sistema batek ezin duenean uneko parametroen pean lan egiten jarraitu eta berriro abiarazi behar denean. COVID-19aren osteko mundua osasuntsuagoa, bidezkoagoa eta oparoagoa izan dadin, ekonomia baino haratago doan aldaketa baten beharra daukagu. Parametroak berrabiatzeko sakonago jokatu behar da. Finean, Margaret Thatcherren hitzak erabiliz, ekonomia metodoa da soilik, helburua arima eta bihotza aldatzea izan da beti.

Kapitalismoaren arauak harreman sozial eta politiko sakonen adierazgarri dira. Adibidez, gizabanakoen pentsamenduan bizitza batzuk beste batzuk baino balio gehiago dute. Eta neurgailu makabro horretan baliorik ez duten bizitzak baztertu egin daitezke. Gure sistema kapitalistaren muinaren oinarrizko ideia da, hala nola baliorik ez duten 4.400 pertsona hil ziren iaz Afrikatik Europarako bidean. Neoliberalismoak, funtzionatzeko, sakrifizioaren logika erabiltzen du, eta, horrela, gai gara Ukrainako errefuxiatuei harrera ona emateko eta Siriakoak baztertzeko.

Nekroliberalismo garai hauetan, Martera joateko ahalmena duten gutxi batzuek ekidingo dute gure irudimen distopikoak imajinatzen duen amaiera. Charles Darwinen Espezieen jatorria lanean oinarritutako «egokienaren biziraupenaren» paradigma ebolutiboaren mekanismo gisa zabaldu den egia: gai denak soilik irauten du. Eta, gurean, gai dena dirua duena da. Horrela, munduaren kolapsoaren aurrean, denak ez garela salbatuko onartzeko prest gaude. Non geratu da denak ala inor ez leloa? Omen, egiaren beste alderdian. Lynn Margullisen lanek erakutsi zuten moduan, ez da indartsuena edo gaituena bakarrik bizirautea lortzen duena, funtsezkoa da, halaber, organismoak lankidetzan aritzea eboluzioa gerta dadin.

Baina kooperazioak talka egiten du gure sistema neoliberal hetero patriarkalaren logikarekin, dominazioa baita gure bizitza arautzen duen doktrina. Konkista ez da soilik paradigma militar bat: gure izaera eta ekintza politikoa, soziala, kulturala eta existentziala zeharkatzen dituen pentsamoldea da. Bestea menderatzen dugu, pertsonak, lurraldeak, espazioak.

Menderatze-sistemak gure bizitza ikusteko, sentitzeko, pentsatzeko eta bizitzeko moduak eratzen ditu. Hizkuntzan topatu ditzakegu hamaika adibide; izan ere, hizkuntzarekin dator munduaren ekoizpena bera, errealitatearen konfigurazioa bera. Maitasun kontuetan, «berak konkistatu ninduen edo nik bera» naturaltasunez erabiltzen ditugun esamoldeak dira, eta Marteren kolonizazioari buruz hitz egiten dugu, kolonizazioa menderatzeko ekintza dela alde batera utzita. Gure errealitatea hizkuntzari dagokionez eratzen da. Pertsona bat zaintzea eta pertsona bat defendatzea ez dira gauza bera, baina gure sisteman sinonimo bilakatzen dira, batez ere gizon heterosexualen genero eraikuntzan, eta, horrela, menderatze sistema erreproduzitzen bizi gara, egunerokotasunean, harremanetan, etengabe.

Gai honen inguruan idatzi du Amador Fernandez-Savaterrek, bere azken saiakera liburuan, La Fuerza de los débiles. Haren aburuz, aldaketa bat eragiteko, beste era batean pentsatzea derrigorrezkoa da. Mundua menderatzeko, mundutik aldendu beharrean, bere lagun egitea proposatzen du: biztanleriaren, denboraren, espazioaren, bizimoduaren lagun izatea. Ez jendea menderatzea, jendea izatea baizik. Ez lurra menderatzea, lurra izatea baizik. Ez denbora menperatzea, denbora hori izatea baizik. Filosofo horren arabera, zenbat eta lotura handiagoa —gorputzekin, lurraldeekin, materiarekin—, orduan eta indar handiagoa lortuko dute botererik ez daukatenek. Bizitzaren eta munduaren beste esperientzia bat litzateke.

Horretarako, munduaren interpretazio kulturalerako esparru berriak sortu behar dira, subjektuen arteko harreman berriak sortu behar dira. Baina neoliberalismoak inposatutako botere-harremanen esparrutik kanpo, erreala pentsatzeko ezintasuna agerikoa da. Neoliberalismoaren garaipenik gorenena irtenbiderik ez dagoela pentsaraztea da.

Panorama honen aurrean Raimundo Viejoren moduko politologoak Teoria Politiko Lisergikoa proposamena lantzen ari dira, kontzientzia aldaketa, psikodelia eta herri mugimenduak jorratzen dituen teoria. Ezin da liberazio-prozesurik egon, aldez aurreko subjektibotasunetik askatzen ez bagara. Politologo horren hitzetan, esperientzia goren batek kontzientzia-egoera aldatua sortzen du, eta horrek gizabanakoaren subjektibotasunean mutazio bat ahalbidetzen du. Subjektibotasunaren mutazioaren bitartez, harreman politikoak artikulatzeko modu berriak bideratzeko aukerak sortzen dira, eraldaketa sozial eta politikoari aukera emanez.

Dena denontzat, ezer ez guretzat lelo zapatistarekin bat egiteko, buruarekin pentsatu eta bihotzarekin ulertu behar da. Kosmobisio indigenek azaltzen duten moduan, naturan ezer ez da bere buruarentzat bizi. Ibaiek ez dute beren ura edaten, zuhaitzek ez dute beren fruitua jaten. Bata bestearentzat bizitzea da naturaren araua, kapitalismoaren ahal duenak bere burua salba dezala jarrerarekin uztartu ezin den araua. Sistema berrabiatzeko, bizitzaren noranzkoaren desplazamendu masibo bat beharrezkoa da. Sentitzeko, pentsatzeko eta ekiteko modu berriak behar ditugu, hegemonia eraldatzailea portaeren hegemonia kualitatiboa baita.