Igande honetan postureo politikoaren ariketa berri bat ikusi dugu Madrilen. Urtero bezala, azaroan, bost mila pertsona inguruk desfilatu dute hiriburuan, Mendebaldeko Saharan nazioarteko legezkotasuna errespetatu dadin eta Marokok deskoloniza dezan eskatzeko.
Egia da pandemiari eutsi dion hitzordu solidario bakarrenetakoa dela (beste proiektu garrantzitsu batzuk, hala nola Oporrak Bakean edo karabana solidarioak urtarrilean, indarra galdu dute), baina manifestazio hau itxura eta ekimen hutsa besterik ez da.
Hain zuzen ere, gaur, azaroak 14, Madrilgo Hiruko Akordioen 48. urteurrena betetzen dira. Akordio horien bidez, Espainiak Mendebaldeko Saharako lurraldearen administrazioa Marokoren eta Mauritaniaren esku utzi zuen.
Gaur egun bizi dugun testuinguru garrantzitsuan, Karabakh Garaiko edo Gazako eta Ukrainako gerra bezalako gatazka ahaztuen egoerarekin, are eta garrantzitsuagoa da Mendebaldeko Saharako arazoa gatazka politikoa dela gogoraraztea. Nazioarteko Zuzenbideak gatazka konpondu zuen duela 48 urte. Gatazka honetan, nazioarteko legezkotasuna argia da:
- Mendebaldeko Saharako Lurralde Ez Autonomo bat da, deskolonizazioaren zain dagoena.
- Espainia da lurraldeko potentzia administratzailea. Ezin da bereizi potentzia de iure edo de facto. Alde batetik Marokok ez duelako Nazioarteko Zuzenbidearen babesik, eta bestetik ez dituelako betetzen Nazio Batuen Gutunak potentzia administratzaileei ezartzen dizkien betebeharrak.
- Maroko da, beraz, lurraldeko potentzia okupatzailea.
Nazioarteko Zuzenbidearen argitasun horren aurrean, aipatu ditugun beste gatazketan ere argi dagoena, horrek planteatzen duen zalantza da ea gatazka hori konpontzeko borondate politikorik dagoen. Argi dago interes politiko eta ekonomiko asko daudela lurraldearen kontrolean. Politikoki, Saharako lurraldea kokagune estrategikoa da Kanariar uharteen aurrean eta Afrika iparraldean, Sahel eta Magreb arteko zubi lana eginez. Ekonomikoki, asko dira lurraldeko baliabide naturalak: arrantza, fosfatoak, mineral ezberdinak, energia berriztagarriak, eta baita petrolioa ere.
Lurralde honen garrantziaren eta aberastasunaren ondorio da gatazkaren konponbide eza. Aldeetako batek, Marokok, sistematikoki txertatzen ditu lortutako akordioak, nazioarteko legezkotasuna eta inplikatutako eragileei egindako promesak (hala nola migrazioaren kontrola Espainiako mugetan).
Egoera horretan, arazoa, beraz, ez da juridikoa, borondate politikoarena baizik. Horregatik, azaroko urteroko manifestazioa antzerki-ariketa hutsa da. Ez dira gutxi egun hori saharar herriarekiko konpromisoaren adierazpen handiak egiteko aprobetxatzen duten eragile politikoak eta sozialak, eta babesa eta laguntza agintzen dutenak, Nazioarteko Zuzenbidearekin bat datorren konponbide bat lortu arte. Adibide gisa, Yolanda Diaz Espainiako Gobernuko jarduneko bigarren presidenteordearen agerpena eta esku-hartzea, aipatzeko «Pedro Sanchezen igorpena iraultzeko lanean jarraitzeko konpromisoa». Beste talde politiko batzuk ere izan ziren, adibidez Podemos, Isa Serra eta Julio Rodriguezen eskutik, Izquierda Unida Jon Rodriguez eta Willy Meyerrekin, Antikapitalistak Raul Camargorekin edota EAJko Luke Uribe-Etxebarria.
Hala ere, zein da gure klase politikoak Sahararekin duen benetako konpromisoa? Gure herriaren oraintsuko historia adibidez beteta dago: oposizioan dauden bitartean alderdi politikoek saharar kausarekin (eta beste batzuekin) elkartasuna adierazten dute, eta botere-postuetara iristen direnean, lortutako akordioak ahaztu egiten dituzte. Agian adibiderik argiena eta mingarriena Felipe Gonzalezen hitzaldi ezaguna da: «Saharar herriarekin egongo gara azken garaipenera arte» 1976an, ondoren berak eta bere alderdiak saharar herriari izan daitekeenik eta traizio handiena egiteko.
Beraz, zertarako balio dute Saharako bandera daramaten agerraldiek eta argazkiek, eta zertarako balio diete Polisarioko liderrei, konponbideak emateko benetako konpromisorik ez badago? Postureoa alde batera utzi eta ekintzara pasatzeko unea da. Intentsitate txikiko gatazkak gogortu eta tragedia humanitario nola bihurtzen diren erakusten duten adibide argiak ikusten ari gara. Noiz arte itxaron behar dugu, orduan, Mendebaldeko Saharako gatazkari erantzuteko? Politikarientzat badirudi erantzuna argia dela: datorren urteko manifestaziora arte.
