Baztango herri mugimenduak Lekarozko Aroztegia proiektuari egin dion oposizio eredugarria, kasuaren berezitasunez harago —228 txalet, hotel bat eta golf zelai bat 341 biztanleko herri batean—, botere mekanismoak eta hauen errepresio sekuelak bistaratzeko adibide argigarria da, hauei aurre egin behar baitie lurraren aldeko mugimenduak.
Kanpaldi baten ondorioz, zazpi pertsonak hogei urteko kartzela eta 56.000 euroko isun eskaera bati aurre egin behar izatea, antolakuntza kriminala, derrigortzeak eta mehatxuak egotzita, zentzugabekeria izateaz gain, lurrez, itsasoz eta airez menderatze estrategiak nola artikulatzen diren adierazten duen sintoma da, egiturazko indarkeria harremanak naturalizatzen baitituzte.
Lurrez, berehalako biolentzia, foruzale gorriena eta zibil berdeena —kontraesan kromatiko ikaragarria—, borraren, isunen edo edozein disidentziaren jazarpen errukigabearen bidez hitza ezeztatzen duena, aurpegia agerian eta gorputzak beste parapeto gehiagorik gabe aurre egiten diona. Atestatuak itsasoko bigarren indarkeriari atea irekitzeko instrukzioa egiten duena, legezkoa, enbata judiziala, lurra bezalako ondasun kolektiboen defentsa eragozten duen legalitatea, eta banakoaren askatasun liluragarriz mozorrotutako espekulazio prozesuak ahalduntzen dituena, guztion ongia –komunala– konfiskatzen duena.
Lurreko eta itsasoko indarrek ezingo lukete beren armategi osoa zabaldu aireko indarraren, indar instituzionalaren laguntzarik gabe. Indarkeria berehalakoaz harago, ez hain agerikoa baina hilgarriagoa, indarkeria sinbolikoa dago. Bordieuren definizioari jarraituz, biolentzia tipologia honek menderatzailearen pentsamendu eta balorazio eskemak onartzea, barneratzea dakar dominatuaren aldetik, menderatze harremana hain zuzen ere ikusezin bihurtuz.
Hor hartzen du garrantzirik handiena lurraren defentsarako mugimenduarentzat, ahal bada, gaur Iruñean egingo den manifestaziora joateak. Auzipetutako pertsonei gure elkartasuna adieraztetik harago doa kontua. Ez da soilik botere mekanismoak eta menderatze estrategiak ikusaraztea, lurrez, itsasoz eta airez —errepresiboa, legezkoa eta instituzionala—, baizik eta mahai gainean jartzea zer baldintza eta zer tresna dituen herri mugimenduak herriaren gehiengoaren oposizioa duten proiektuei aurre egiteko.
Itoizen kableen mozketa metalikoa, Barcinari tarteka gozoak, itzalaldiak eta Nafarroako goi tentsioko lineen aurreko herri galdeketak tarteko, pentsa genezake naturaren, kultur ondarearen edo identitate kolektiboaren defentsan egoitza politikoan egindako adierazpen faltsuek aurrerapen bat zekartela. Bada, ezer ez dago errealitatetik urrunago.
Herri galdeketen aurrean —ez lotesleak eta legez jazarriak direnak, jakina— edo udal akordioen aurrean, interes orokor nahikotxo baten izenean, Nafarroan Udalez Gaindiko Plan eta Proiektu Sektorialak (UGPS) legeztatzen dira, eta EAEn Tapia legea, udal autonomia baliogabetzen baitute, eta gertuen dagoen erakundea —eta beraz, fiskalizagarriagoa— erakunde huts bihurtzen baitute. Horretaz asko dakite Baztango alkate eta hautetsiek, Aroztegiko proiektuaren aurka egiteagatik prebarikazioa egotzita salatuak, besteak beste, pelotazo urbanistikoa deitzeagatik, lurraren balioa 330.000 eurotik 9 milioira igo baitzen, UPN eta Geroa Bai tartean. Gauzei beren izenez deitzea ere matxinada ekintza opagarri bilakatu da epaitegien aurrean.
Inposizioaren lizunkeria arintzeko, prozesu partizipatibo deritzenak bezalako mekanismoak iragartzen dira. Eufemismo horrek legalitate bat legitimatzeko saiakera ezkutatzen du, defentsa gabezia justifikatzea helburu duena, informazio publikoko aldiaren eta haren ondoriozko alegazioen antzekoa, non administrazio publikoa epaile eta alderdi bihurtu ohi den. Baieztapen hau ez da batere dohakabea, ate birakarien mekanismo zitalaz berretsia.
Edozein aitzakia ona da orain arte genituen kontrol mekanismo melifluoak desaktibatzeko eta beheratzeko, alferrikakoak bihurtu arte. Mekanismo horiek ez dira inoiz oparitu, urte askoko borrokaren emaitza dira. Adibide paradigmatiko gisa, Ukrainako gatazka armatua Espainiako erresumako gobernuaren azken aitzakia izan da jarduteko aukeren zati handi bat ezabatzeko, energiaren eremuan ingurumen inpaktuaren ebaluazioen bidez, eta dagoeneko antzeko zerbait sumatzen da espekulatzaileen, putre funtsen eta BlackRock-en emaitzen kontuaren harrotasunerako lurzorua askatzeari dagokionez.
Aroztegiaren kasuan argi geratzen da lurraren, kolektiboaren, identitarioa denaren defentsan borrokatzeko dauzkagun legezko mekanismoen azterketa estruktural eta batere grinarik gabekoa, eta horrek jarduteko gaitasunaren galeraren eszenatoki bat marrazten digula, zirkuluan pentsatzen jartzea —Oteiza— eskatzen duena, eta konplexurik gabeko borroka ideologikoa aktibatzea, alboetara begiratu gabe, Baztanen epizentroa duen eta Euskal Herriko bailaretan dagoeneko aktibatzen ari den mobilizazio olatu horri bultza egiteko.
