Zer gertatzen ari da adingabeak babesteko sistemarekin? Ziur aski, adingabea babesteko sistemak dakarren guztiaren gertukoa ez bazara, benetako errealitatetik kanpo zaude, Nafarroako biztanleriaren zati ahulenarekin gertatzen ari denetik kanpo. Zehazki, idazki honetan Belosoko Behaketa eta Harrera Zentroa aipatzen dugu, baina gure egoera ez da kasu isolatua, beste BHZ batzuei eta adingabeen eta gazteen beste baliabide batzuei eragiten die.
Nafarroako Gobernuaren Gizarte Zerbitzuen Zorroak definitzen duenaren arabera, «berehalako arreta-zerbitzua, behin-behinekoa, babes-, balorazio- eta diagnostiko-funtzioak dituena, adingabeei bizitegi- edo familia-ingurune seguru eta babeslea eskaintzen diena, behar fisikoak, sanitarioak, psikoemozionalak eta hezkuntzakoak behar bezala bete ditzaten». Gure zentroan babesgabetasun-egoera larrietan dauden adingabeak sartzen dira, eta denbora luzez esku hartzen dute beste baliabide batzuetatik. Adingabeek BHZra jotzen dute, haiekin eta haien familiekin beren ingurune hurbilenean esku hartu ondoren.
Motxila oso astunak daramatzaten haur eta nerabeekin lan egiten dugu, eta muturreko egoerak bizitzen ari dira beren bizitzako etapa garrantzitsu horretan, eta, ziur asko, etorkizunean markatuko ditu. Ingurunetik bereiztearen eta ezezagunekin bizitzeko etxe berri batera egokitzearen dolua igaro behar dute, azken batean, oso zaila da imajinatzea etxe barruan mugitzen dela, eta are gehiago, adingabeen lekuan jartzea. Ustez, gure zentroan egonkortasuna, babesa eta diziplina anitzeko esku-hartzea bermatzen dira, bai adingabeekin, bai gurasoekin, eta hainbat figura profesional eta baliabide inplikatuta daude.
Egia da hori urteetan eman dela eta lan gogorra izan dela, baina pozgarria eta eraginkorra. Hautsita zetozen adingabeak ikusi ditugu, prozesu positiboa egin ahal izan dute, baina gaur egun ez da horrelakorik gertatzen.
Hitz egin dezagun egungo errealitateari buruz, urteak daramatza egoera hori gertatzen, ziklikoki. Ezinezkoa da Nafarroako Gizarte Zerbitzuen Karteran bermatzen eta definitzen den moduan arreta ematea eta esku hartzea. Ezinezkoa eta bideraezina da ratioagatik, gainokupazioagatik, espazioagatik, azken batean, kalitatezko esku-hartzea egin ahal izateko baldintza egokiengatik. Gaur egun 28 adingabe bizi dira 15 plazako baliabide batean. Larrialdiko zentroa denez, ezin dira aurreikusi gainokupazio-uneak, baina une jakin batzuetan gerta zitekeen zerbait normalizatzen eta onartzen ari da, konponbiderik bilatu gabe. Zentroan 31 adingabe izatera iritsi gara.
Eta ez da zenbakiez hitz egitea bakarrik. Kontuan hartu behar dira hartzen diren adingabeen profilak, azken urteotan bilakaera izan baitute eta gero eta baliabide terapeutiko gehiago behar baitituzte. Adingabe guztiek arreta espezializatua behar dute, baina kasu berezi batzuek dedikazio eta arreta indibidualizatuagoa behar dute.
Zer gertatzen da hainbeste sufritu duten eta emozionalki hain kaltetuta dauden adingabeak berdin edo okerrago dauden beste profil batzuekin erlazionatzen direnean? Nola lagun dakieke baliabide eta bitarteko egokirik ez badugu? Adingabeak lehertu egiten dira. Zentro honetako txandak amaiezinak eta asistentzialak bihurtu dira egunez egun. Suak itzaltzen ari gara, ez dugu hezkuntzaz esku hartzen. Gizarte arloko profesional eta langile gisa oso frustragarria da egoera hori ikustea eta hezkuntzako esku-hartze bat behar bezala ezin egitea.
Gure adingabeak ez daude babes-programa batean, babesgabetasun-programa batean baizik, eta jada ez gara ari balorazioari eta diagnostikoari buruz. Ezin da esku-hartze bat egin nahi genukeen moduan, egiten dakigun bezala, eta adingabeek merezi eta behar dute. Benetan malabareak egiten ari dira iritsi ahal izateko, dena gure alde jarriz, baina gizakiak gara.
Egunero adingabeen erasoak jasaten ditugu, kontrolatu ezin duten emozio-gainezkatze puntu batean daudelako. Hainbat lagun ditugu bajan, erasoengatik, antsietateagatik eta baja-aldi oso luzeengatik. Egoera hori jasanezina da adingabeentzat, ez baitira babesten ari, ez eta emakume langileentzat ere. Gutun honen bidez, gure ikastetxean gertatzen den egoera salatu nahi dugu, eta badakigu beste ikastetxe batzuetan ere gertatzen dela. Benetako konponbideak nahi ditugu, ez adabakiak.
Nafarroako Gobernuari eta Gizarte Eskubideen Departamentuari eskatzen diogu baliabide gehiago ezar ditzala maila guztietan arreta eraginkorra eta indibidualizatua bermatzeko, konponbideak eskainiz, ez adabakiak. Adingabeak zentroetan egotea, Karteran denboralizazioari, baliabide profesionalei, profilei eta espazioari buruz ezarritakoarekin bat etorriz. Esku-hartze soziala gastu gisa ikusteari uztea nahi dugu, adin laburretan esku-hartzerik ez izateak etorkizunean gastu handiagoa ekarriko baitu. Etorkizunerako inbertsioa gara, eta denborarekin etekinak lortuko dira, eta garrantzitsuena adingabe horiek beren adinarekin bat datozen prozesu pertsonalak biziko dituzte.
