Adimen artifizialari buruzko eztabaidaz

Duela sei hilabete, bi gutun sinatu ziren adimen artifizialaren(AI ingelesez) teknologiari buruz. Arlo ezberdinetako pertsonaia nabarmenek sinatu zituzten, horien artean AIren teknologiako enpresen zuzendari eta zuzendari-ohiak, edo Elon Musk (Teslaren jabea). Gutun horietan teknologia honen bat-bateko garapenaz ohartarazten zuten. Harrigarria izan zen: gutun batean, sei hilabeteko moratoria eskatzen zieten enpresa sustatzaileei, gertatzen ari zenaz hausnarketa bat bultzatzeko, eta gobernuen erregulazioa eskatzen zuten.

Eskatutako hilabeteak pasa berri dira, eta ez dago moratoria gertatu den sintomarik. Legegintzako ekimenik ere ez da gauzatu, Europan hasitakoak, esaterako, askoz denbora gehiago beharko du eta. Bitartean, teknologia honi buruzko eztabaida ere ez da asko zabaldu.

Eta azkenengo hau garrantzitsua da, AIren teknologia hauek oso ekarpen-potentzial erakargarriak dituztelako, eta beharrezkoak —esango nuke— gaurko gizartearentzat eta datozen urteetakoarentzat. Adibidez:

· Arazo baten aurrean ezagutzen diren erantzun hoberenak modu masiboan aplikatzeko aukera ematen dute.

· Pertsonen gaitasunak zabaltzen dituzte, oso ezagutza zabala haien eskura jarriz, proposamen kontrastatuekin landua eta aplikagarria, eta, gero eta gehiago, fidagarria.

· Aurretik balio erantsiaren kudeaketatik urrun zeuden zerbitzu-jarduera askok produktibitatea areagotzea ahalbidetzen dute. Gogoratu behar da produktibitatea dela balio erantsia eta lan-sariak modu iraunkorrean hobetzeko modu zuzenena.

· Sektore askotan joko-arauak aldatuko dituzten berrikuntza eta jarduera sozial eta enpresarial berrien iturri dira, aurreko beste garapen kritikoekin gertatu zen bezala; Internetekin, esaterako. Horrek lanpostu berri asko sortuko ditu, eta horietako asko, desagertzen direnak baino kualifikatuagoak.

Kontrako argudioen artean, aipatutako idazkietan mehatxu aipagarri bat agertzen da: makina adimendunek, une jakin batean, singularity izenez ezagutzen dena, gizakiena baino askoz ere handiagoa izango den ahalmena garatuko lukete. Eta ez hori bakarrik, euren buruaz kontzientzia ere hartuko lukete. Eta hori guztia gizakiaren aurka erabiliko lukete. Hollywoodeko ekoiztetxeek euren filmetan maiz erakusten diguten distopia, leihatilan arrakasta handia lortuz.

Baina honetaz benetan dakiguna zera da: munduan kezka piztu duen arren, adimen artifizialak ez duela kontzientzia artifizialaren existentzia edo garapena aztertzen. Egiten duena hauxe da: prestakuntza egoki baten ondoren, giza jokabidea imitatzera mugatzen da. Gero eta era sinesgarriagoa batean. Kontzientzia dirudi, baina ez da.

Bitartean, gehiago arduratzen naiz AIk ekartzen dituen gaitasun berrien mehatxu erreal eta nabariagoekin:

· Lanpostuen desagerpena eta eraldaketa. Produktibitatea handitu ahala, lanpostu asko desagertuko dira. Fabrikazio-robotek industria-lan asko ezabatu zituzten bezala, AI robot bezala dei ditzakegunek lepo zuri lan asko ezabatuko dituzte, eta geratzen diren gehienak eraldatu.

· Ezagutzaren eta boterearen kontzentrazio handiagoa. Garapen teknologiko berri hauek enpresa gutxitan kontzentratzen dute ezagutza, pertsona eta herrialde jakin batzuetan aberastasuna kontzentratzeko bidean beste urrats bat emanez. Enpresa hauek herrialde gutxitan daude, eta gainontzeko guztiak erabiltzaileak eta ordaintzaileak izango gara. Ameriketako beste teknologia-enpresa ezagun batzuek egin duten bezala.

· Arriskua eskubide moral eta pertsonaletan edo jabetza intelektualekoetan. Akats ugariagatik edo iruzur erraztasunagatik, edo erabaki delikatuak makina baten esku uzteagatik...

· Europa, galtzailea lasterketa honetan. Beste batzuetan gertatu den bezala, arriskua dago Europak bere enpresetan teknologia honi buruzko ezagutza aurreratua ez sortzeko eta beste batzuen menpe geratzeko: bere erabilera erosi beharko luke, garesti ordainduz.

· Gerrarako eta krimenerako tresna berria. Herrialdeen defentsa sistemek eta erakunde kriminalek tresna berri eta indartsuak izango dituzte euren helburuak lortzeko. Lehendik zeuzkaten gaitasunekin uztartuko dira (arma indartsuekin, eta manipulaziorako, iruzurrerako sistema zibernetikoekin...) eta gizarteak erronka berriak izango ditu aurre egiteko. Arrisku hau egon dadin, ez da beharrezkoa AIk kontzientzia hartzea eta gizakiaren aurka jartzea; gu geu gara, eta hau ez da aldatuko, gure mehatxu nagusia.

Gizateriak bizirauteko erronka larriei aurre egiten die gaur egun (klima, gainpopulazioa, desberdintasuna...). Bitartean, giza gaitasunak, indibidualak eta kolektiboak, ez dira erronka horien dimentsioaren erritmoan eboluzionatu, eta, ondorioz, arazo garrantzitsuekin aurkitzen gara (gerrak, goseteak, immigrazioa, erakunde demokratikoen ahultzea...). Gizartearen arazoak konpontzeko AI erabiltzen dugun tresna bat gehiago izan daiteke, guztiontzako konponbide justuagoak lortzeko baldin bada batez ere. Espero dezagun legegileek, eta mundu zientifiko-teknologikoak, beharko diren joko-arau berriak ezartzeari laster helduko diotela, sei hilabete baino pixka bat gehiago behar badute ere.