Arrakala digitala egun, gure artean

Digitalizazioak onura ukaezinak ekarri ditu pertsonen arteko komunikazioan zein enpresa/erakundeen jardueran. Baina uholde horretan denok sentitu gara babesgabe hainbatetan. Adibidez, Interneteko aplikazio baten aurrean sistemaren edo gure akats bat dela medio dirua galdu dugunean, erreklamazio bat egin nahi izan dugu, eta makina batek baino ez digunean erantzuten edo tramite bat egin behar eta arazoak sortzen direnean (Izenpe ez aipatzearren). Orain, jar gaitezen Internet gabe bizi direnenen kasuan, edo pertsona adinduenean.

Arrakala (edo eten) digitala ohiko kontzeptua genuen Internet eta dispositibo digitalak gutxiren esku baino ez zirenean. Denborarekin, terminoa desagertzen joan da gure artean, eta askotan herrialde pobretuekin lotuta baino ez da erabiltzen. Baina «konektatuta egoteko aukera» edukita ere, arrakala digitala hor dago, pertsona askok konpetentzia digitalak ez dituztelako, edo erabiltzeko arazoak dituztelako. Beraz, bi ardatzetako arrakala dago, teknologiaren faltarena eta erabilerarena.

Batzuk konturatzen ez badira ere, lehena gure artean ere badago, zeren pobrezia energetikoa dagoen bezala, pobrezia digitala dagoela ere esan baitezakegu, eta berdinek pairatzen dituzte biak, immigranteek, langabetuek eta pentsio urriko emakumeek batez ere.

Erabileraren eremuari dagokionez, adineko pertsonak dira, zalantzarik gabe, arrakala digitala gehien pairatzen dutenak. Askok ez dute konpetentzia digitalak eskuratzeko aukera izan, eta eskuratu dituztenen artean batzuek galtzen joan dira gaixotasunen eta zahartzearen ondorioz. Babesgabetasuna pairatu ohi duten pertsona hauentzat azpimarratu beharreko konpetentzia digital bat aipatu behar da bereziki: konfiantza/segurtasuna Interneteko erabileran.

Eustat-en datuen arabera, EAEn %80ek erabiltzen du Internet, baina 65 urtetik gorakoen artean %37ek baino ez. Beraz, datu horien argira, ideia txarra da zerbitzu batzuk Internetez baino ez eskaintzea, baina are txarragoa adinduak oso kontuan hartzekoak direnean. Administrazioko zerbitzu ia guztiak hor sartzen dira, beraz, aukera onartezina da Internet bidez baino ez eskaintzea zerbitzu horiek: osasun arloko aurretiazko zitak, garraio-txartelak, pentsioaren inguruko kontsultak, errenta-aitorpena... Zoritxarrez administrazioan gero eta gehiago jotzen da Internet bidezkoa zerbitzu «unibertsal» gisa ezartzera. Baina unibertsalaren adiera gaizto batean: bide bakarra. Beti egon behar dira ordezko kanalak, pertsonekin aurrez aurrekoak; eta administrazioak hori bermatu behar du. Eta eredua izan.

Planteatutako egoera horren aurrean, ordezko kanalak ziurtatzeaz gain, hiru alorretan aurreratu beharra dago: konektibitatea, trebakuntza eta aplikazioen diseinua. Konektibitatean urrats gehiago egin behar dira hainbat herri/auzotan, baina baita gastu hori egin ezin dutenekin ere. Trebakuntza gakoa da, eta ez bakarrik adinduei begira. Adinduen kasuan, noizko formazio saioak eta aditu laguntzaileak haien sozializazio-zentroetan? Aplikazioen eremuan, diseinu aldetik mundu akademikoan proposamen interesgarriak daude irisgarritasunaren inguruan, baina gutxitan aplikatzen dira. Presazkoa da administrazio publikoko aplikazioak abiatu baino lehen bete beharreko protokolo bat ezartzea eta betetzea, mota guztietako erabiltzaileen eskubideak, eta adinduenak bereziki, ziurta daitezen (eta bide batez euskaldunena ere bai).

Hirigintzan eraikinak, espaloiak eta abar behar berezietako pertsonentzat ere diseinatzea administrazioaren ardura den bezala, berdin izan behar da mundu birtualean: sarbideak, segurtasuna, oztopoak eta abar aztertu behar dira aplikazio informatikoak indarrean jarri baino lehen.