EH Bilduren III. Kongresuaren ostean, koalizio subiranistako idazkari nagusia da Arnaldo Otegi (Elgoibar, Gipuzkoa, 1958). Beraz, segida emango dio zortzi urteko lidergoari, besteak beste hauteskunde emaitzek hala ahalbidetuta. Halere, aurrera begira, are helburu handiagoak jarri ditu: «Proiektu nazionala indartzea, eta EH Bildu prestatzea tresna eraginkor izateko; besteak beste, herri honetan gobernatzeko».
Txosten politikoan jarritako helburuetako bat da EH Bildu instituzioetan «goi mailako ardurak» hartzeko prestatzea. Hori da hurrengo hauteskunde ziklorako erronka?
Independentziaren fasea baino lehenago, independentismoak frogatu behar du gobernatzen gauzak askoz hobeki egiten dituela besteek baino. Horretarako prestatzen ari gara. Kontziente izanda, segur aski, gobernuak ez direla izango kolore bakarrekoak.
Horrek eskatzen du arrakalak topatzea EAJren eta PSE-EEren arteko itunetan.
Hiru probintzietako hauteskundeetan, esan genuen herri honek oso garbi bozkatu duela abertzale, eta nahiko garbi ezkerreko politiken alde. Gero, itun bat egin da EAJren eta PSEren artean, eta, zoritxarrez, ez dago ez politika abertzalerik, ez ezkerrekorik. Baina uste dugu etorkizunean hain itxiak diren aliantzak aldatuz joango direla.
Bi premisa dituzue txostenaren oinarri. Bat da «politika antineoliberalen porrota». Nazioartera erreparatuz gero, baina, badirudi erreakzioa eskuin muturrak gidatzen duela.
Europa oso krisi larrian dagoen proiektu bat da. Bere autonomia estrategikoa eta militarra saldu dizkie AEBei, eta eskuin muturraren gorakadaren aurrean gaude. Desordenaren eta ezegonkortasunaren mundu batera goaz, eta eztabaida da ea zein den arazo horiei aurre egiteko formularik eraginkorrena: autoritarioa edo herritarra. Guk planteatzen dugu neoliberalismoak eramaten gaituen eszenatokitik ihes egiteko ezkerreko politikak eta burujabetza gehiago behar direla.
Beste premisa Espainiako Estatuko «eredu autonomikoaren porrota» da. Horri lotuta, esan duzu 2025a «estatus politikoaren urtea» izango dela. Otsailean gaude: zein dira erronkak?
Botere eta burujabetza handiagoa behar dugu, eta estatus politikoaren inguruko eztabaida irekita dago Euskal Herri osoan. Momentua da. Konbentzituta nago herri honetan gai izango garela herri akordio baten bidez gure autogobernu kanpalekua altxatzeko. Fase eta intentsitate ezberdinekin, baina Euskal Herri osoan igoko dugu, eta herri bezala negoziatuko dugu estatuekin.
Igo, noraino?
Guretzat, gailurretik ahalik eta gertuen. Baina hori gure asmoa da; ezin dugu bakarrik egin.
Oinarria abertzaleen artean finkatu behar dela defendatu duzue. Zertan dira EAJrekiko elkarrizketak?
Orain, EAJn dagoen eztabaida argitu behar da. Baina uste dut urte gehiegi daramatzagula abertzaleok batura zero den jokoan, eta hori ez da ona herri honentzat. Uste dut abertzaleen artean akordioak egin behar direla. Batzuek esango dute: «Ez bakarrik abertzaleen artean». Ados, baina abertzaleen artean ere bai. Eta uste dut estatusaren esparruan ados jar gaitezkeela.
«PSOEk ahalegin bat egiten badu ulertzeko Espainiako Estatua plurinazionala dela, eta hortik abiatzen bagara, bidea dago»
Eta akordioak zer oinarri izan behar ditu?
Uste dut argi dagoela. Gure aitortza nazionala egin behar da. Bigarrenik, harreman eredua aldatu behar da, berme sistema potente batekin. Lurralde ikuspegi batetik, eta ia obsesiboak gara honekin, Euskal Herriko zazpi lurraldeak egituratu behar dira. Eta, azkenik, erabakitzeko eskubidearen eztabaida: euskaldunok atea irekita eduki behar dugu nahi dugunean eta era itunduan gure etorkizuna erabakitzeko.
Eta abertzaleetatik harago, zer? Anduezak esan du ez dutela «eztabaida zaharretan» denbora galduko.
Testuinguruari erreparatuko nioke. Estatuan baditugu aldagai batzuk azken urteetan izan ez ditugunak. Eskuin muturrari aurre egiteko, Euskal Herriko eta Kataluniako ezker independentistaren eta zentro-eskuinaren babesa behar da. Horrek, halabeharrez, berekin ekarri behar du momentu jakin batean ezker eta ez hain ezker plurinazionalaren agenda mahai gainean egotea.
Gai hau jorratzeko, sintonia handiagoa egon daiteke Sanchezekin Anduezarekin baino?
Uste dut pragmatismo handiagoarekin ikusten dutela. PSOEk, bere tradizioan, federalismoa aipatzen du, baina oso gutxi praktikatzen du. Ahalegin bat egiten badu ulertzeko Espainiako Estatua plurinazionala dela, eta hortik abiatzen bagara, bidea dago.
Espainiako Kongresuan gaur egungo gehiengoari eustea ezinbestekoa da horretarako, baina gobernuari kostatzen ari zaio neurriak aurrera ateratzea, Juntsekin dituen gorabeherak direla medio.
Guk argi planteatu dugu guretzat interesa duela gobernu hau mantentzeak. Lehentasuna da eskuin muturra ez sartzea. Bigarrena, arazo batzuei, besteak beste nazionalari, irtenbide demokratikoak ematea: badago espetxe politika bat ezarri beharra, badaude hainbat erreforma egiteko demokratizazioaren bidean ere. Logikoena litzateke bloke bat osatzea programa batekin. Esango nuke bloke izaerari garrantzirik handiena eman diogunak EH Bildu eta, beste intentsitate batekin, EAJ izan garela, baina ez da posible izan.
Gai honen inguruan, EAJn Ortuzar izan duzu solaskide. EBBko buru izateko lehia utzi duela iragarri du, eta Esteban da hautagai nagusia. Kezkatzen zaitu EAJren zuzendaritzarekin gerta daitekeenak?
Errespetu guztiarekin ari gara jarraitzen haien eztabaida. Guk ez dugu ulertzen Euskal Herriaren etorkizuna EAJrik gabe. Sinistu ala ez, guk EAJ abertzale eta sendo bat nahi dugu, herri honek behar duelako. Zalantza da ea EAJn dauden sektoreek gauza bera pentsatzen ote duten EH Bilduz. Noski, lehiatuko gara lehen indarra izateko, eta desadostasunak egongo dira. Baina, badira estatu itun deitzen direnak, eta horietan abertzaleen arteko akordioak behar dira.
«Erorien Monumentua eraistea ez da alternatiba bat. Ez bakarrik babestua dagoelako, baizik eta PSN ez dagoelako ados»
Akordiorik ez den eremuetako bat fiskalitatea da.
Uste dugu ezin zaiola erreforma fiskal deitu egin nahi dutenari; esan dute egokitzapen bat dela. Badakigu zerbitzu publikoak mantentzeko diru gehiago beharko dela, eta haiek planteatzen dute gutxiago biltzea. Nola egiten diren bi gauzak? Guk uste dugu benetako erreforma fiskal bat egin behar dela, ez bakarrik diru gehiago biltzeko eta justuago egiteko, baizik eta etorkizunari begirako planetan zerbitzu publikoak bermatzeko. Eta ez badago akordiorik, ez da ezer gertatzen.
Otxandianok ezbaian jarri zuen EAEn hiru ogasun izatea. Eztabaida horri heltzeko garaia da?
Oso eztabaida korapilatsua da. Egin zen planteamendua da ea logika duen Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan politika fiskal ezberdinak egoteak. Inork ez du planteatzen orain Lurralde Historikoen Legearen inguruko eztabaida sakonik, baina badira gauza harrigarri batzuk. Nazio txiki bat gara, baina zenbat parlamentu, aireportu, kultur holding handi ditugu. Hori gastuaren eta inbertsioaren partetik arrazionala da? Uste dugu eztabaida horiek mahai gainean jarri behar direla.
Zazpi hilabete dira Pradales Eusko Jaurlaritzara iritsi zela. Formetan aldatu izana aitortu zenioten, baina oraintsu balantze «mingotsa» egin duzue haren ibilbideaz.
Egin dira urrats batzuk, baina orain muinera joatea tokatzen da. Eta galdera da: Osakidetza gaizki dago, hezkuntza gaizki dago... Nortzuek ekarri gaituzte egoera honetara? Haiek. Eta norbaitek pentsatzen du politika berdinak aplikatuta gauzak aldatuko direla? Ez. Politika publikoak aldatu egin behar dira.
Kezka azaldu zenuen Justizia Saila PSEren esku geratu delako; batez ere, presoen etorkizunari erreparatuz. Kezkak hor segitzen du?
Balantze gazi-gozoa egiten dugu. Gauza oso sinple bat egin behar da: espetxe politika aplikatu. Listo. Hogei urte baino gehiago kartzelan daraman eta 30 urteko zigorra duen pertsona batek kalean egon behar du. Ez da EH Bilduk esaten duelako; legeak esaten du. Gure planteamendua da bi aukera ditugula: edo iraganari buruz eztabaidatzen jarraitu, edo etorkizuna beste era batera antolatu. Guk urratsak egin ditugu horretarako. Gure pentsamoldea da herri hau preso, errefuxiatu eta deportaturik gabe izatea ona dela elkarbizitzarako. Beste gauza asko ere egin beharko dira, baina hori ere paketean dago.
Iaz 7/2014 lege organikoa erreformatu zen. Posible da etorkizun hurbilean gainerako salbuespen legediak indargabetzea?
Ez dakit posible izango den, baina uste dut mereziko lukeela. Zuk ezohiko egoera batean egiten badituzu legeak, logikoena da ezohiko egoera desagertzen denean horiek desaktibatzea.
Nafarroan, gobernuarekiko desadostasuna azaldu duzue Aroztegiko lanen harira. Onartu beharreko kontraesanak dira?
Niretzat inportantea da lehentasunak markatzea. Nafarroa Garaian eta estatuan badugu lehentasun bat: eskuin muturra gobernuetara ez iristea. Horrek eskatzen du kontraesanak izatea. Nafarroako Gobernuaren eta gure fiskalitatea ez dira berdinak, eta PSNk eta guk euskararen inguruan ditugun jarrerak guztiz kontrajarriak dira askotan... Baina esaten dugu indar harremanak aldatzen diren heinean gauzak aldatuz joango direla.
Beste gai mamitsu bat Erorien Monumentuaren ingurukoa da. «Mespretxuz» jokatzea leporatu dizuete eraistearen aldekoek.
Ez dut uste mespretxurik egon denik. Mobilizatzen den jende dezente ezagutzen dut. Gure kidegoa dira. Baina uste dut haien partetik desenfokatua egon dela eztabaida. Errespetu guztiarekin esaten dut. Eraistea ez da alternatiba bat. Ez bakarrik babestua dagoelako, baizik eta PSN ez dagoelako ados. Ez daukagu indar harremanik botatzeko. Egongo balitz, botako genuke. Beraz, planteamendu alternatibo baten aldeko apustua egin dugu. Agian tronpatzen naiz, baina faxismoari eraikitako monumentu baten aurrean Maravillas Lamberto izena duen zerbait eraikitzea justizia poetikoa da.
«Argi daukat fase bat burutu behar dudala, eta fase horretan ekarpen bat egingo dudala»
EH Bilduren Mahai Politikoaren funtzionamendua eta zuzendaritza taldeko kideak berrituta aterako dira datozen urteei begira. «Fronte zabalaren» ideia nabarmentzen du Otegik, eta aurrera begira talde «kohesionatu» bat uzteko asmoa.
Koordinatzaile nagusi iritsi, eta idazkari nagusi atera. Koalizio zena alderdi itxura hartzen ari da?
Ez dut uste bokaziorik dagoenik alderdi klasiko bat egiteko, baizik eta mugimendu bat: nazionala eta ezkerrekoa. Uste dut ez dudala ikusiko, baina momentu jakin batean jendeak pentsatzen badu EH Bildu beste alderdiak bezalakoa dela, ez dugu etorkizunik izango.
Zuzendaritza berrian, idazkaritzak hartuko dituzuen bostetik lau Sortutik EH Bildurako jauzia egindakoak zarete. Ezker abertzalea pisua irabazten ari da?
Galdera hori askotan egin didate, eta badakit jende askok ez duela sinistuko, baina gurean alderdiak inportanteak dira. «Nagusia Sortu da», diote. Bai, baina ez guk erabaki dugulako, baizik eta jendeak erabaki duelako. Baina, etxe honetan, Uruguain bezala, fronte zabalaren kultura hedatu da. Jendeak ez dio erreparatzen ea bakoitza nondik datorren, baizik eta nora goazen.
Aurreko astean, baina, EAko ildo kritikokoek salatu zuten zuzendaritza eredu berriarekin murriztu egiten dela EAren eta Alternatibaren rola.Zuzendaritza Mahai Politikoa da. Baina badugu kezka bat, igual konponezina. Egunerokoan dagoenak ez du denborarik luzera begiratzeko, eta guk Mahai Politikoari patxada hori eman nahi izan diogu. Jarri dugu bi hilabetean behin bilduko dela, baina segur aski dinamikoagoa izan beharko du. Gainera, Alternatibak, EAk eta Sortuk badute egunerokoan euren kidegoa etxe honetan.
Beste aldaketa bat da Pello Otxandianok Programa idazkaritza utzi duela.
Pello Otxandiano gure erreferente nagusia da hiru probintzietan, termino politiko-instituzionaletan. Bera da lehendakari izateko gure hautagaia, eta egunen batean lehendakari izango da. Konbentzituta nago. Orduan, arraroa egiten zaigu halako erronka duen pertsonak kargu organiko bat izateak gauza zehatz bat egiteko.
Hurrengo kongresura 70 urte beteta iritsiko zara. Erreleboan pentsatzen hasi zara?
Aipatu izan dut badagoela beste belaunaldi bat, 46 urte inguru dituena, zuzendaritza esparruak okupatzen. Trantsizio bat egon behar da, eta ordenatua izan behar du. Argi daukat fase bat burutu behar dudala, eta fase horretan ekarpen bat egingo dudala. Baina ni ez naiz betikotuko. Uste dut argi ikusiko dudala noiz utzi behar dudan lehen lerroa. Erabakitzen dudanean, lehenik eta behin, nire herriarekin konpartituko dut.
Eta Arnaldo Otegiren ondorengoa Mahai Politiko berrian dago?
Ez dakit ona den trantsizio pertsonalak egitea. Ez dut esaten egon behar ez denik, baina nahiago nuke lantalde potente eta kohesionatu bat utzi, beste hamar urte egingo dituena proiektu honekin.
