Urrats bat da: tentsio handiko eremu izendatzeko eskatu dio Donostiako Udalak Eusko Jaurlaritzari. Hiri osoa. Baina oraindik pauso eta denbora dezente behar dira izendapena onartzeko eta tentsio handiko eremua izateak eragingo lituzkeen neurriak indarrean jartzeko: alokairuen prezioei gehienezko muga bat ezartzea, esaterako. Eusko Jaurlaritzak onartu behar du Donostiako Udalaren eskaera, eta Espainiako Gobernuak ezarri behar du erreferentzia prezioen indizea —Gipuzkoako Ogasun Departamentuak emandako informazioarekin—.
Donostiako Udaleko Gobernu Batzarrak gaur onartu du eskaera egitea. Hiri osoa tentsio handiko eremu izendatzeko eskatu du. Hala izendatzeko baldintzetako bat da pertsonek edo familiek beren diru sarreren %30 baino gehiago gastatzea hipotekan zein alokairuan gehi etxeko oinarrizko horniduretan (ura, argindarra, etxepeko gastuak...). Donostiaren kasuan, portzentajea %31,6koa da hiri osoan. Auzo batzuetan handiagoa: Altzan %35ekoa da.
Eskaera egiteko memorian nabarmendu dutenez, Donostiak tentsio handiko eremu izendatzeko beharra dute, «udalerrian bizi diren biztanleentzat prezio eskuragarrian etxebizitza nahikoa ez izateko eta familia berriak sortzeko arrisku berezia dagoelako». Udalak, memoriaz gain, plan berezi bat ere aurkeztu du, «desoreka horiek zuzentzeko» hainbat neurrirekin, Eneko Goia alkatearen esanetan.
Tentsio handiko eremu izendatuz gero, hiru urteko iraunaldia izango du, baina gero berritu ahal izango da. Jabe txikien kasuan —bost etxebizitza baino gutxiago dituztenak—, jada alokatzen diren etxeetan azken alokairu kontratuak izango dira alokairu berrietarako erreferentzia. Igoera gehienez %10ekoa izango da, betiere kontratuak hamar urte baino gehiagoko iraupena badu edo etxebizitzan berritze edo hobetze lanak egin baldin badira —esaterako, energia eraginkortasunari edo irisgarritasunari dagokionez—. Azken bost urteetan alokatuta egon ez diren etxebizitzetan erreferentzia prezioen indizeak ezarriko du alokairuaren prezioa. Etxejabe handien kasuan —bost etxe edo gehiago dituztenak—, erreferentzia prezioen indizeak ezarriko du alokairuaren zenbatekoa.
1
Joera demografikoak
Donostiak 189.093 biztanle zituen iaz, mende hasieran baino %4,3 gehiago. Hala ere, zenbait auzotan igoera askoz ere handiagoa izan da: Añorgan eta Loiolan, hiriaren kanpoko aldean, %27-30 ingurukoak. Erdialdean, Grosen eta Antiguan, aldiz, biztanleria galdu dute. Hiru auzo horietan 65 urte ditu hiru herritarretik batek.
Gero eta jende gutxiago bizi da etxe bakoitzean: pertsona bakarra bizi den etxeak hirutik bat dira (%32), «bakarrik bizi diren adineko emakumeez osatutako etxekoen unitateak dira nagusiki». Kopuruak handiagoak dira Erdialdean (%40), Grosen (% 36,7) eta Egian (% 34,9). Pertsona bat edo bi bizi diren etxeak aintzat hartuz gero, hamarretik sei baino gehiago dira (%62,7).
Biztanle gehiago joaten dira Donostiatik inguruko herrietara bizitzera, inguruko herrietatik Donostiara baino. Etxebizitza bada mugimendu horien arrazoietako bat, ez inguruko herrietan etxeak merkeak direlako, Donostiako prezioen aldean merkeagoak direlako baizik. Astigarraga da Donostiako gazteen hartzaile nagusia.
2
Azterketa sozioekonomikoa
Donostiarren batez besteko errenta 22.264 eurokoa zen 2021ean. Familiena 44.856 eurokoa. Alde handiak daude, ordea, auzoen artean. Hiriko sei auzo ez dira iristen 40.000 eurora: Altza, Martutene, Mirakruz-Bidebieta, Loiola, Intxaurrondo eta Egia. Sei auzo horietan bizi da hiru donostiarretik bat. Amara Berri ere batezbestekotik behera dago, gutxigatik bada ere. Zazpi auzo horiek aintzat hartuz gero, bi donostiarretik batek batezbestekoa baino errenta apalagoa du.
3
Etxebizitza beharrak eta eskaria
Eusko Jaurlaritzak iaz egindako Etxebizitza Premiei eta Eskariari buruzko estatistika ofizialaren arabera, 18-44 urteko 14.008 herritarrek zuten etxebizitza eskuratzeko beharra. Hala ere, horietatik 2.514k soilik zituzten diru sarrera nahikoak etxebizitza bat eskuratu ahal izateko. Ia 7.500 ziren diru sarrera eskasak edo irregularrak zituztenak, eta 4.000 baino gehiagok ez zuten diru sarrerarik. 18 eta 44 urte arteko 8.154 pertsona daude emantzipatu gabe hirian.
Etxebide Etxebizitzaren Euskal Zerbitzuak Donostian etxebizitza babestuetarako 13.492 eskaera zenbatu zituen iaz: horietatik 8.885 (%65,8) Donostian erroldatutako biztanleenak; 4.607 (% 34,2) beste herri batzuetan bizi baina Donostian etxebizitza bat eskatu dutenenak. Alokatzeko etxea eskatzen dute gehienek, hamarretik zazpik baino gehiagok.
1.963 eskaera «etxebizitza premia bereziko egoerei dagozkie»: desgaitasunen bat dutenak, gaixotasun mentalen bat dutenak, guraso bakarreko familiak, indarkeria matxistaren biktimak, 70 urtetik gorakoak...
Donostian etxebizitza babestua eskatzen dutenen —bertan erroldatuak— batez besteko diru sarrerak 26.613 eurokoak dira urtean etxea erosi egin nahi dutenen kasuan; 15.342 eurokoak errentan hartu nahi dutenena.
4
Etxebizitzak eta ezaugarriak
Etxebizitzen Udal Estatistikaren arabera, hirian 94.973 etxebizitza zeuden 2022an. Etxebizitza nagusiak dira hamarretik zortzi (%83); erroldatzerik gabeak, berriz, %16,7. Erroldatzerik gabeko etxeen barruan sartzen dira bigarren etxebizitzak direnak, jarduera ekonomikoetarako erabiltzen direnak eta etxebizitza hutsak. Etxebizitza hutsak 2.109 dira, Eusko Jaurlaritzaren datuen arabera.
Etxe gehienak zaharrak dira. Etxeen batez besteko antzinatasuna 53 urtekoa zen 2022an. Bost etxetik batek ez du igogailurik.
Neurria 85 metro koadrokoa da. Neurrian eragina du errenta mailak: Intxaurrondo (% 31), Martutene (% 30) eta Egia (% 30) auzoak dira etxebizitza txikien proportzio handiena duten auzoak, 60 metro koadro baino gutxiagokoak; Miramon-Zorroaga, Igeldo, Aiete eta Erdialdea dira, aldiz, etxe handi gehien dituztenak, 90 metro koadrokoak baino handiagoak.
5
Etxebizitzaren merkatua
Iaz Donostian saldu ziren etxe berrien metro koadroaren batez besteko prezioa 5,386 eurokoa izan zen; bigarren eskuko etxeen kasuan, ia parekoa, hamalau euro merkeagoa, 5.372 euro. Kopurua zazpi mila euro ingurukoa da Erdialdean. Bigarren eskuko etxebizitzen batez besteko prezioak goranzko joera izan du.
Iazko laugarren hiruhilekoko datuak aintzat hartuz gero, Erdialdeko etxeak 673.841 eurotan saldu ziren, Donostiaren kanpoko aldeko auzoetako prezioa halako bi: batez besteko prezioa 311.501 euro artekoa izan zen Altza, Martutene, Loiola eta Intxaurrondo auzoetan.
Alokairuaren batez besteko prezioa 982,4 eurokoa zen aurtengo martxoan, Eusko Jaurlaritzaren datuen arabera. Martuteneko 757 eurotik Aieteko 1.150 eurora artekoa. Hiru auzotan alokatzen dira Donostian errentan hartutako etxeen erdiak: Erdialdean, Amara Berrin eta Grosen.
6
Neurriak
Memoriarekin batera, Donostiako Udalak lau ardatzeko etxebizitza plan bat ere aurkeztu du, besteak beste hiriko etxebizitza parkeak «baldintza egokiak» izateko eta etxea ordaintzeko diru sarreren %30 baino gutxiago behar izateko. Ardatz estrategikoen artean daude alokairuak eskuragarri izatea, alokairuentzako diru laguntzen sistema bat ezartzea eta erakundeen arteko koordinazioa indartzea.
