«Protokoloa dimentsio politikoa hartzen ari da»

Hizkuntza Eskubideak Bermatzeko Protokoloaren ale bat du mahai gainean, eragileek sinatua; alboan, hizkuntza gutxitu bakoitzeko kaiera egiteko koadernoa. Gustura dago Euskararen Gizarte Erakundeen Kontseiluko idazkari nagusia, Paul Bilbao (Algorta, Getxo, Bizkaia, 1971). Eskubideak bermatzeko neurriak zehaztu dituzte protokoloaren bidez —besteak beste, hizkuntza gutxituek ofizialtasuna eta lehentasuna izatea eskatu dute—; hizkuntza komunitate bakoitzaren esku geratu da protokoloa, tokian tokiko egoerara egokitzeko. Hurrengo pausoa hori da Euskal Herrian ere.

Astebete pasatxo Hizkuntza Eskubideak Bermatzeko Protokoloa aurkeztu zenutela. Zer moduz joan dira azken egun hauek?

Bi alde izan ditugu. Batetik, Kursaalen bizi izandako emozio guztia kudeatzen ari gara; oso indartuta atera ginen proiektu honetan egon garen guztiok, eragile guztiok. Hori guztia kudeatzea dagokigu orain. Bestetik, pentsatzen genuen lasaitasuna iritsiko zela aurkezpena pasatu eta gero, baina protokoloa proiekzio politikoa hartzen ari da, eta horri erantzun egin behar zaio. Aparra orain dago. Egiten ari zaizkigun eskaerei erantzuten ari gara.

Urte eta erdiko bidea izan da. Zein da orain arteko balantzea?

Oso positiboa. Orain urte eta erdi,proiektua aurkeztu genuenean, esan genuen Europako gizarte eragileak ahalduntzera gindoazela; proiektu parte hartzaile bat garatuko genuela, eta gure asmoa zela Europako hizkuntza komunitate gutxiagotu guztiak proiektuaren parte sentitzea. Kursaaleko ekitaldiak erakutsi zuen hori. Atxikimendu eskaerak iristen ari zaizkigu orain. Are indar handiagoa hartzen ari da protokoloa.

Gizarte eragileen protagonismoa askotan aipatu duzue, eta protokoloan ere hala dator. Aldarrikapen bat dago oinarrian?

Bai, zalantzarik gabe. Hori da proiektuaren muina. Gizarte eragileok hizkuntzaren beharretatik hitz egiten dugu; ez daukagu interes alderdikoi edo instituzionalik. Izan dezakegu gobernu batean aldekoagoa den alderdi bat, edo aldekoagoa den hizkuntza politika bat, baina horrek ez gaitu desmobilizatzen, jarraitzen dugu aldarrikapenak egiten eta eragiten. Giltzarria da hori. Gizarte eragileok lan handia egin dugu azken hamarkadotan gure hizkuntza berreskuratzeko. Badaukagu zilegitasun morala motor bihurtzeko.

Hain zuzen ere, gizarte eragileek protagonismoa izatea zegoen Donostia 2016rekin sortutako gorabeheren oinarrian?

Ez dakit, egia esan. Hasiera ez zen izan guk nahi genuena. Hasieratik genuen determinazioa gizarte eragileak ahalduntzeko. Esan genuen lortuko zela elkarlana, desadostasunak konpontzea, gauza serioegia zelako protokoloa. Eta ikusi da oso gauza serioa dela.

Hitzarmena sinatu zenuten. Geroztik lankidetza giroa izan da?

Hitzarmen berria egin zen. Negoziazio batzuk egon ziren, eta Kontseiluan oso argi genuen zutabea protokoloa zela, eta gizarte eragileek izan behar zutela motor. Hala jaso zen negoziazioetan. Horrek zer ekarri zuen? Proiektuaren lanketan denbora gutxiago izatea. Hitzarmena itxita, azeleragailua sakatu behar izan genuen.

Ekitaldian izan ziren Euskarabideko, Gipuzkoako Foru Aldundiko eta Donostiako Udaleko euskara arduradunak. Eusko Jaurlaritzako Hizkuntza Politikarako Sailburuordetzako bururik ez. Zer balorazio egiten duzu?

Haiei galdetzea da logikoena.

Aurkezpena eginda, orain zer?

Ale bana bidali zaie nazioartean erreferentzia duten erakunde batzuei: Nazio Batuen Erakundea, Unesco, Europako Kontseilua... Batzuek jaso dute; adibidez, ESLA Europako Segurtasun Lankidetzako Antolakundeko arduradun bat Hizkuntza Aniztasunaren Foroan izan zen, eta hari eman zitzaion protokoloa. Mezu bat jaso dugu Unescotik ere. Jarraipen batzorde bat ere badago. Protokoloa erakundeetan aurkeztu behar dugu orain.

Eta kaiera egiteko garaia da.

Bai. Hizkuntza komunitateak aztertu behar du egoera orain. Prozesu bat zabalduko dugu guk. Lehenik, protokoloan parte hartu duten eragileekin; sindikatuek eta beste eragile batzuek ere badute zer esana. Kaiera txukunena prestatzea dagokio euskarari. Amaieran, proposamen politiko bat izango dugu: protokoloan oinarrituta, eta geurera ekarrita.

Nolakoa izango da kaiera egiteko prozesua? Eperik jarri duzue?

Eragile askok parte hartu dute, eta sektoreka jorratzea da asmoa. Kontua da neurri batzuk betetzeko erantzukizuna partekatua dela: Jaurlaritza, Nafarroako Gobernua... Gerta daiteke, baita ere, herri bateko euskalgintzak hartzea kaiera, eta udalari eragiten dioten eskubideetan egitea ekarpena. Gurea ekarpen integrala izango da. Asmoa da datorren urtea amaitzerako prest izatea.

Euskal Herri osorako kaiera bat? Egoera oso desberdinak daude.

Kaiera bat da. Kontua da neurrietan eskumena erakunde desberdinek daukatela, eta hor agertuko dira egoera desberdin horiek.

Hizkuntza bakoitzak berea egingo du. Koordinaziorik izango da?

Jarraipen batzordeak bilduko ditu kaiera guztiak, eta modu solidarioan partekatuko ditu. Euskaran badaukagu erantzukizuna, gu hasi garelako prozesuarekin.

Europan badira beste adierazpen batzuk ere; esaterako, Hizkuntza Gutxituen Europako Ituna. Osagarriak izan daitezke?

Estatuek sinatu eta berresten dute Euroituna, eta konpromiso batzuk hartzen dituzte. Kontseiluak parte hartu du ebaluazioetan. Izatez, Euroituneko idazkari berria foroan izan da, eta protokoloaren prozesua hasieratik ezagutu du. Esan zidan: «Urtarrilean hitz egin behar dugu; iruditzen zait protokoloa tresna interesgarria izan daitekeela Euroitunean jasotzen diren konpromisoak berresteari begira, gehienbat gobernu lokaletan eta erregionaletan». Hau ez da Euroitunaren aurka sortu; hau da gizarte eragileok nola ikusten ditugun beharrak. Eta poztekoa da Europako Kontseiluko arduradun batek esatea mahai baten bueltan jarri behar dugula.

Donostia 2016ren barruan egin duzue protokoloa. Horrek ere lagundu du proiekzioa handitzen?

Horrek ere bai. Urtero bi hiri izaten dira kultura hiriburu, eta horietako batek sustatzeak lagundu dio. Bi urte barru Frisian izango da hiriburutza; han hizkuntzan eta kulturan lan egiten duten erakunde potenteenak protokoloko taldean daude. Haiekin egon gara, protokoloak lekua izan dezan.