«Poztasunez ematen dugu Aralar desegiteko pausoa: aseta gaude»

Askotariko garaiak bizi izan ditu Patxi Zabaleta Aralar alderdiko sortzaile eta ohorezko presidenteak (Leitza, Nafarroa, 1947) ezker abertzalearen barruan. Militantzia politikoa EASen eta HASIn abiatu, eta Herri Batasunaren sorreran hartu zuen parte. Ildo ofizialetik bereizi zen Lizarra-Garaziko prozesuaren ostean, eta EH Bildun elkartu ziren berriro bi ildoak, EA eta Alternatibarekin batera. Etorkizunerako tresna koalizioa delakoan, asteon zabaldu dute abenduko kongresura eramango duten proposamena: Aralarren ibilbidea amaitzea.

Zer sentimendu sorrarazten dizu Aralar desegiteko aukerak?

Aspaldian pentsatutako zerbait da, aspaldian gure artean hitz egindakoa, eta, beraz, ez dit zirrara berezirik edo sentimendu sakonik eragin. Seigarren kongresuko testuetan erabakita utzi genuen ezker abertzalearen egitura bateratuak sortzeko premia. Barne demokraziaren oinarria den militante bat, boto bat lotura babesteko, nahitaezkotzat jo genituen egitura bateratuak. Era berean, ordea, aniztasunaren aitorpenetik abiatuta, aniztasun hori bermatzeko bideak ematea. Orain, bilakaera bat gertatu da, EH Bilduk izan du lehen kongresua, bere militanteen figura sortu da, eta hori zen historikoki zeuden lauzpabost eztabaidetatik garrantzitsuenetako bat. Horrez gain, uste dugu beharrezkoa dela EH Bilduri indarra ematea. Zentzu horretan hartu dugu erabakia. Gezurra badirudi ere, autoezabatzen ari den alderdi batek gehiago pentsatu du etorkizunean iraganean baino .

Beraz, ez duzu sentitu nostalgiarik edo satisfaziorik?

Nostalgiarik ez; aitzitik, asebeteta gaude, gaur egun ikustean borroka armatua amaitu dela, ezker abertzalean inork ez duela zalantzan jartzen giza eskubideen defentsa egin behar dela demokraziaren oinarri bezala. Ahaztuta daude garai batean hain errotuta zeuden abangoardismo ideiak. Poztasunez ematen dugu pauso hau, aitortuz ez dela dena guk egindakoaren ondorio, baina guk egindakoak ere balio izan duela.

Zergatik desegin? Zergatik ez duzue proposatu Aralarri EH Bilduren barruan iritzi ildo gisa eustea?

Asko pentsatu eta aztertu dugun gaia da, baina arrazoiak oso argiak dira: lehenik, EH Bilduren barruan ildoak nola eratu behar diren EH Bilduk berak erabaki behar du. Horrekin batera, aitortu beharra dago EH Bilduren baitan asko direla gurekin bat datozenak ideia askotan; kezka horiek ez ditugu guk bakarrik, beste askok ere badituzte, eta ildo horietan ez dago gure edo haien jarraipena bilatzeko arrazoirik. Horrek antzutu egingo lituzke ekimen askoren adoreak. Gainera, adostasunak eta kontrakotasunak ez dira zertan ildo baten bidez adierazi behar alderdi baten barruan. Horregatik, zintzoena iruditu zaigu autoezabatzea.

«Alderdien egitura mantentzeak ez dio gizarteari eta politikari argitasunik ematen». EH Bilduko bazkideentzako mezua da. Espero duzue gainerako alderdiek bide bera hartzea?

Geure buruarentzat hori uste badugu, besteentzat ere gauza bera pentsatzen dugu, baina errespetatzen ditugu bestelako pentsamenduak. Beste alderdiei hau jakinarazi diegunean, errespetua adierazi digute. Guk uste dugu bakoitzak bere erabakia hartu behar duela, baina, garrantzitsuagoa dena, bakoitzak bere abiadura duela. Barne demokrazia benetakoa izateko, uste dugu pertsona bakoitzak boto bat izan behar duela eta boto guztiek berdinak izan behar dutela EH Bilduren baitan, demokraziak hala agintzen duelako.

Hori horrela, EH Bilduren lehen kongresua erabakigarria izan da, beraz, Aralar desegitea erabakitzeko.

Bai. Hori da hartzen ari den bidea, bide horretan urratsak egiten ari da, eta gainerakoei ezin zaie eskatu presa gehiago edo gutxiago izateko, baina ez dugu zalantzarik bide horretan doazela. Horregatik eman dugu guk pauso hau.

Nolabait, alderdiaren sorreratik jakina zen bi ezker abertzaleak batzea denbora kontua zela?

Bai. Gure txostenean azpimarratzen dugu Aralar sortu zela ezker abertzalearen batasuna helburu harturik. Beti aitortu dugu Aralar ezker abertzaleko indar politikoa dela eta besteak ere ezker abertzalekoak zirela. Batzuetan, ez dugu jaso errespetu bera, baina hori irabazten da errespetua izanez, eta hori irabazi dugu.

EH Bildun bai, baina ez duzue Sorturekin organikoki bat egingo. Mahai gainean zegoen aukera hori?

Sortun integratzea ez, baina bat egitea bai, eta haiek ez zuten ikusi, haien bilakaerak beste erritmo batzuk zeuzkalako. Onartu genuen. Bestalde, gure erreferentzia ezker abertzalea da, uste dugulako abertzalegoaren baitan ere dialektika bat behar dela. Horren baitan, eskuina eta ezkerra borrokatu behar dira, ez ditugulako gauza berdinak defendatzen. Hori ona da Euskal Herriarentzat, lehia horretatik sortzen baitira herri honen aurrerabiderako urratsik garrantzitsuenak. Ezkerrekoak diren beste indarrekin ere lehiatu behar dugu, baina, lehiatzeaz gain, adostu behar dugu. EAJrekin ez gaude ados gauza askotan; beraz, lehiatu behar dugu, baina adostasunerako atea zabalik utzita.

Espero duzue ahots kritikorik desegitearen kontra?

Zuzendaritza orokorrean nahiz herrialdekoetan, aho batez onartu da, aukera hori oso hitz egina eta landua zegoelako gure artean. Gainera, baldintzak oso agerikoak eta indartsuak direlako. Ezker zibil eta zabala gure betiko ametsa izan da, eta orain gauza daiteke. Ez gara denean ados egongo Sorturekin, baina desadostasun horiek egon behar dute, eta onuragarria da egon daitezen erakunde bateratu baten baitan.

Borroka armatua amaitu da, Iparraldea - Nafarroa - Euskal Autonomia Erkidegoa erabaki esparruak aitortu dira, eta EH Bildun boto eskubidea dute militanteek. Aralarren tesiak nagusitu dira?

Ez dugu harrokeriarik izan behar; aldaketa horiek ez dira bakarrik guregatik izan, baina ekarpena egin dugu, eta egin diren aldaketekin asebeteta gaude.

Zein ekarpen egin dio Aralarrek euskal politikagintzari?

Lehenik, ezker abertzalean ere lekukotasuna ematea borroka armatuaren bukaeraren alde. Beti aitortu dugu borroka armatuaren jatorrian eta ETAko kideen arrazoietan helburu politikoak zeudela, borrokalari politikoak direla eta, are gehiago, gutxi batzuek defendatzen dugu ETAk ez duela desegin behar, mugimendu zibil eta desarmatua izan behar dela. Bestalde, ekarpenak egin ditugu ekosozialismoaren alde, eta baita erabaki esparruei eta erabakitzeko eskubidearen gauzatzeari buruz ere.

Nola gogoratzen duzu Aralar sortu zeneko garaia?

Bagenekienez oso gogorra izango zela, keinu txarrik egin gabe eraman genuen, edo saiatuz beti erantzun berdinak ez ematen. Gogoan dut Araian eginiko bilera batean, kartel batzuk jarri zizkigutela «putreak» esanez… eta horrelako hainbeste. Uste dut ongi eraman genuela. Bitxikeria bat: azpiko solairuan, eskuin muturreko abokatu bat dago. Pintaketak egitera etortzen zirenean, hari egiten zizkioten [barrez]. Udalak ezabatzen zituen, baina, hirugarren aldian, behin telefonoz hots egin zidan, kulpak botatzeko.

Une gozoak ere izan dituzue hamabost urteotan.

Egin ditugun gauzarik garrantzitsuenetan dago Nafarroako mapa politikoaren aldaketa. Aralar indar politiko indartsu bat izan zen Nafarroan. Nafarroa Bairen hasieran egon ginen, eta Nafarroa Bai ez zen soilik bigarren indarra izan, baizik eta Nafarroako egitura politikoa aldatu duena. Beti ezkerretik egin genuen, inkestek baitzioten Nafarroa Bairi botoa ematen ziotenek ezkerreko jarrera zeukatela. Hori ere ekarpen bat izan da, eta oinarri bat eman du orain laukoa izan dadin, nahiz eta kritikoa naizen laukoaren gauza askorekin, EH Bildu azaltzen dena baino kritikoago.

2009an, goia jo zuen Aralarrek Araba, Bizkai eta Gipuzkoan. Bi urtean, ordea, liskarrak izan zituen NaBai-n, eta zatitu egin zen Eusko Legebiltzarreko taldea. Egoera berrira egokitzeko lanak izan zituen?

Aralarren asmoak ez ziren behar bezala azaldu, eta, beharbada, erritmoetan ere zailtasun batzuk izan genituen. Bestalde, bakegintzako eztabaida hori [lau legebiltzarkideetatik hiruk parlamentua utzi zuten, Eusko Legebiltzarrean Bake lantaldea sortzearen alde bozkatu zutelako] oso bitxia izan zen; garai hartan, PPren baldintza zen, hura sartzeko, ezker abertzale ofiziala kanpoan geratu behar zela. Gure zuzendaritzaren proposamena zen ateak zabalik utzi behar zitzaizkiola edozeini, baina ezin zitekeela inor kanpoan utzi. EAJk egiten zuen analisia, guztiz okerra, zen lau sentsibilitate zeudela eta lauek egon behar zutela lantaldean, baina kontsentsuz. Horrek ematen dizkio boto guztiak bati: PPri. Horrek ekarri zigun egoera zail bat, baina, nire ustez, Aralarrek bete du bere ibilbide osoa konplituz hasieratik eduki zituen asmoak.

Orain EH Bildun zaudete. Tresna gisa, nola ikusten duzu?

Emandako pausoekin, bide onean doa. Kritika bat egitekotan, birfundazioa bide erdian geratu da; sakonagoa behar zuen. Baina egingo da.

Eta koalizioaren helburu estrategikoak lortzeko bidean?

Helburuak oso garbiak daude, eta adostasuna dago. Ezker abertzaleak bere aurrean erronka ikaragarri bat, aberastasun izugarria eta gabezia batzuk dauzka. Erronka da Nafarroan eta Euskal Autonomia Erkidegoan gehiengo aurrerakoi, ezkertiar eta abertzalea elkartzea. Horretarako, irudi oso zabala izan behar duzu; zentrotik ezker erradikaleraino. Ezker abertzalearen aberastasun izugarria da bere potentzialitate militantea. Baina gabeziak ere baditugu: galdu behar ditugu konplexu batzuk, esku hartze instituzionalarena, kasu.

Ezker abertzalean bada zatiketa oraindik ere.

Ezker abertzaleko etxe komunak ateak irekita eduki behar ditu beti. Ateak irekiak eta barne demokrazia bermatuak izanez gero, kanpoan gelditzen dena gelditzen da hala nahi duelako. Gainera, ezberdintasunak ez dira hainbestekoak; pertsonalki, beti defendatu dut amnistia. Ibilia naiz 1976ko amnistiaren aldeko kanpainetan, eta uste dut orain ere hitz hori erabili behar dela. Zergatik ez da erabiltzen? Esaten da eskuinekoek baliatuko dutela; ba, egin dezatela. Baina guk erabili behar dugu, hori delako jendeak ulertzen duena. Hala ere, nire ustez, gaindigarriak dira diferentzia horiek guztiak.

Sarri erkatzen dira EH Bilduren eta Herri Batasunaren sorrera. Konparagarriak dira?

Alde handiak daude, egoeretan eta jarreretan. Baina badaude antzekotasunak. Orduan eta orain komuna dena da ezker abertzaleari eman behar zaion bultzada. Hori ezinbestekoa da. Ibiltzeko, bi oinak behar ditugu, eskuina eta ezkerra, eta behar dugu horren aitortza. Besteak beste, nazionalismoa ez delako ideologia, atxikimendu bat baizik.

Nola ikusten duzu egoera politikoa Nafarroan?

Aldaketak estrukturala izan behar du, eta ez dira horretan hasi. Besteak beste, ez delako batere erraza eta izugarrizko lana izaten ari direlako UPNren istilu guztiak konpontzen. Bi urte daramatzate zeregin horretan. Hutsegiterik handiena da lauko gobernua ez izatea laukoa, alderdi batena baizik; horrek ahultasuna ematen dio egiturazko aldaketak egiteko.

Araba, Bizkai eta Gipuzkoan?

EAJk hutsegite estrategikoa egiten du PSErekin elkartuz, eta are gehiago PPren aurrekontuak babestuz Madrilen. Egia da lortu dituela gauza batzuk, baina horiek ere banaka aztertuz gero, denak dira kritikagarriak. Kontzertuan, Madrili diru gehiegi ematea onartu du. Gainera, kontzertua eta ituna elkarrekin defendatu beharrekoak dira. Horri aurre egiteko, EH Bilduk indar handiagoa metatu behar du, EAJ eramateko eraman behar den tokira.

Euskal Elkargoak aurki beteko du urtebete. Zein balorazio egiten duzu?

Abertzalegoa oso nekatuta geratu da elkargoa lortzera iritsi denean. Baina, zalantzarik gabe, lorpena oso garrantzitsua izan da, eta armagabetzean egindako lana txapela kentzeko modukoa da. Hegoaldeko erakundeak beren koldarkeriagatik ibili direna baino askoz aurrerago ibili dira Ipar Euskal Herrikoak.