«Osagarriak dira sindikatuekiko negoziazioa eta itunerako bidea»

Bigarren agintaldia du karguan Cristina Uriartek, Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza sailburuak (Bilbo, 1961). Aurreko lau urteetan bazituen beste bi alor ere: Hizkuntza Politika eta Kultura. Erabat hezkuntzari begira jarri ahalko da urteotan. Izango du zer egina. Jaurlaritzak agintaldirako jarritako erronka nagusietako bat du esku artean: hezkuntzako akordioa lortzea, ondoren legea taxutzeko.

Prozesu bat hasi duzue hezkuntzako akordioa lortzeko. Zer-nolako aldartea sumatzen duzu?

Erronka potoloa da, herri erronka. Lehen bilerara eragile guztiak etorri ziren; pozgarria da. Denok kontziente gara lan handia daukagula, denon ardura dela. Ez da erraza izango: ñabardurak ditugu, jarrera desberdinak, ikuspegi desberdinak. Horregatik da inportantea denok parte hartzea; puntu komunak bilatu behar ditugu. Hori da lehen pausoa. Badakit ez dela erraza izango, baina denok daukagu espektatiba bat.

Zerotik hamarrera, zenbateko espektatiba duzu ituna egiteko?

Ezin dut kuantifikatu. Denon ardura da, eta kontziente izan behar dugu zer daukagun esku artean. Denok dugu helburu orokor bera: hezkuntza sistema hobetzea. Ikus dezagun nola. Bidean jarrera ezberdinak daude. Ez dago nire esku bakarrik: denon esku dago.

Bost lantalde jarriko dituzue martxan. Abian daude jadanik?

Osatzen ari gara. Datorren astean edo hurrengoan abian izango dira.

Lantaldeetan ez dago hezkuntza sareen eta finantzaketaren gaia. Lantalde batean jorratuko da? Aurreragorako utzi duzue?

Lehenengo definitu behar dugu zelako hezkuntza sistema nahi dugun, zein diren oinarrizko printzipioak. Horiek definitu arte, ezin dugu finantzaketaz hitz egin. Lehenengo, landu dezagun zein diren printzipioak, eta gero ikusiko dugu nola egiten dugun.

Guztiak joan ziren bilerara, baina EHIGEk iragarri du aztertzen ari dela parte hartu edo ez. Kanpotik begiratuta, badirudi itunpekoak gogo handiagoa duela...

Bakoitzak, aspalditik, bere espektatibak dauzka. Nahiz eta batzuenak eta besteenak desberdinak izan, badaude puntu komunak. Adibidez, hitz egiten badugu nola aldatzen ari den gizartea, bizikidetzak nolakoa izan behar duen migrazioak kontuan izanda, hori denontzat da inportantea: bai publikoarentzat, bai itunpekoarentzat. Ebaluazioa ere bientzat da inportantea. Hitz egin dezagun horretaz. Bestela, zer nahi dugu?

Hain zuzen, migratzaileen seme-alaben eskolatzea ere sartu da eztabaidan. Sareen arteko desoreka ikusita, arazo bat dago ikasle horien eskolatzearekin?

Ez da hezkuntza arazoa daukana. Gizartea aldatzen ari da: gizarte osoan dute eragina migrazioek. Horrek dakar ikastetxeetan beste behar eta eskaera batzuk egotea. Ikusi behar dugu zelako erantzuna ematen dugun. Ez da bakarrik eredu bat edo beste izatea; badaude baldintza batzuk eragiten dutenak familiek aukeratzea. Hori guztia aztertu behar dugu. Ez da han edo hemen daudela, baizik eta denak hezi egin behar direla. Eta, bai, kezkatzen gaitu: ikusi behar dugu nola aurre egin hor sortzen ari diren egoerei. Bizikidetzaren arloan gai garrantzitsua da hori.

Hizkuntzari dagokionez, indar egin duzue ikastetxeen hizkuntza proiektuetan. Planteamendua ari da hurbiltzen Zelaa sailburuak proposatu zuen eredura: gobernuak gutxienekoa jarri, eta eskolek hor barruan jokatu?

Planteamendu ezberdinak dira. Hiru eleko eredua planteatu zuen Zelaa sailburuak, hizkuntza bakoitzarentzat %20 jarrita. Guk ez dugu hori esaten. Hiztunen profila asko aldatu da; gizartea ere bai. Erronka bat dago eskolan: nola lortu gizarte eleaniztuna, euskara ardatz hartuta, bi hizkuntza ofizialetan gaitasun aurreratua izanda, atzerriko hizkuntza ahaztu gabe. Sistema malgua daukagu, baina pausoak eman behar ditugu, batez ere euskara gaitasuna benetan bermatzeko.

Ereduen sistema gaindituko da?

Aldatzen ari da sistema bera. Eboluzionatzen ikusita —aurten, adibidez, matrikulazioan %4tik jaitsi da A eredua—, bere bidea hartzen ari da. Nola lagunduko diogun horri? Hori landu behar dugu.

Gizartea eta familien eskaria aldatuta, legea ere aldatu behar da? A eredua eskaini behar da?

Ikusiko dugu. Legea nahiko malgua da dena onartzeko. Inposatu gabe, ezarri gabe, ikus dezagun nora doan. Nahiko malgutasun daukagu eredu sisteman, familien aukera onartzeko. Egia da hor badaukagula erronka bat. Gero eta familia gehiago dauzkagu euskaldunak, baina etxean erdaraz hitz egiten dutenak. Hori ere kontuan hartu behar dugu.

Heziberrin askotan aipatzen da ikasleen irteera profila, zein gaitasun lortu behar dituzten eskola amaitzerako. Euskarari dagokionez, zehaztuko duzue gaitasun maila irteera profil horretan?

Ezartzen da gaitasun aurreratua behar dela. Horregatik jarri dugu lantalde bat hizkuntzari buruz hitz egiteko, etorkizunean zelako sistema izan. Pentsatzen dut lantalde horretan azalduko dela gaia.

Irteera profil bera ezarriko da eremu soziolinguistiko guztietan? Planteatu izan da ezin dela profil bera ezarri inguru euskaldunetan eta erdaldunagoetan...

Ingurune soziolinguistikoaren arabera ezin diozu gauza bera eskatu ikasleari. Horregatik, egokitu egin behar da formakuntza, azken helburua lortzeko; batzuek agian ordu gehiago behar dute euskaraz. Ingurune soziolinguistikoaren eta beharren arabera, egokitu egin behar dugu, baina azkenean maila batera iristeko.

Irteera profilarekin lotuta, iaz DBH amaieran proba pilotu bat egin zen, ikasleen gaitasuna ikusteko. Aurten orokortuko da?

Iaz pilotajea egin zen, eta orain diseinatzen ari gara zelako ebaluazio diagnostikoa egingo dugun. Sistemaren ebaluazioa izango da: ikusi behar dugu irteerako profil hori lortzen den edo ez.

Hezkuntzako ituna negoziatzen ari dira Madrilen. Ari zara jarraitzen?

Bai, jakiteko zer dioten edo zer jarrera dauzkaten. Hezkuntzako konferentzian ere hitz egin zen. Azken bileran eskatu zen ituna konferentzian ere lantzea. Aspaldi ez dugu izan bilerarik. Ez dut esperantza handirik. Guri gehien inporta diguna da gure hezkuntza sistema defenditzea, gure eskumenak. Horregatik jarri ditugu helegiteak.

Gehiengoak aldatu dira Kongresuan: beste erlazio bat dute EAJk eta PPk. Harremana errazagoa da Hezkuntza Ministerioarekin?

Ez, horregatik ez da aldatu. Ministroa aldatu zenean ikusi zen jarrera ezberdina: adeitsuagoa da, hitz egiteko aukera dugu. Baina ezer berririk ez dugu lortu oraingoz. Errebalidak kentzea, bai, eta pauso bat izan zen. Baina besterik ez.

Bekak eta curriculum dekretuak auzitegira eraman zituen ministerioak. Zertan dira auzi horiek?

Sententziak iritsi arte, gure sistemarekin jarraitzen dugu. Curriculumak helegitea jarrita daude, baina ez dakigu zer gertatuko den LOMCErekin; segitu egiten dugu. Bekekin ere bai: deialdiekin jarraitzen dugu, beti bezala. Oraindik ez gaituzte behartu aldatzera. Saiatzen ari gara irtenbide bat bilatzen.

Sindikatuekin lan gatazka betean zaudete: greba deialdiak egin dituzte. Baduzu beldurrik gatazkak kalte egingo diola hezkuntzako ituna lortzeko prozesuari?

Osagarriak dira neurri batean, nahiz eta desberdinak izan. Sindikatuekin badauzkagu espazioak lan baldintzak eztabaidatzeko eta adosteko, eta hor indar guztiak ari gara jartzen. Bestea da zelako hezkuntza nahi dugun etorkizunean. Biak izango dira sistemaren onerako. Horregatik dira osagarriak, eta biak landu behar ditugu.

Azken bileran eskaini zenuten ordezkapenak lehen egunean egitea Lehen Hezkuntzan. Jarrera aldaketa bat ikusi liteke hor?

Ez da postura aldaketa bat. Legearen arabera aukera desberdinak dauzkagu momentu bakoitzean. Iaz 3.000 lanpostu jarri genituen mahai gainean, berme juridikoarekin hori zelako gehienezko aukera; orain aldaketa bat egon da, eta bidea ireki digu 2.000 gehiago eskaintzeko. Legea aldatzen bada eta aukera gehiago ematen badigu, baliatuko dugu, noski. Berdin ordezkapenekin. 2010ean adostu zutenari eutsi diogu, nahiz eta estatuan bi neurri ezarri hori murrizteko. Helegitea jarri genuen, eta epaia iritsi zaigun aldi berean aldatu dira baldintzak estatuan. Berme juridikoarekin eskaini dugu Haur eta Lehen Hezkuntzan ordezkapenak lehen egunetik egitea.

Mobilizazioak hasi zituztenean, gobernuaren mezua izan zen irakasleek inguruan baino lan baldintza hobeak dituztela. Mezu egokia zen negoziazioa hasteko?

Gauzak diren bezala esan behar dira. Egia da: haien lan baldintzak, besteekin alderatuta, hobeak dira. Denok izan behar dugu kontziente. Hobetzeko aldarrikapenak egitea? Bai, ondo ikusten dut. Baina horrek ez du esan nahi oso sistema txarra dugula. Hobetu dezakegula? Bai. Ari gara lanean, eta denok hurbildu behar ditugu posturak. Baina ez diogu uko egin behar errealitateari. Bestela mezu horiek zabaltzen dira gizartean, eta pentsa daiteke oso gaizki gaudela.

Behin-behinekotasunari dagokionez, kopuruetan ere ez zaudete ados. Jaurlaritzaren datuak hartuta: %27 da orain, eta %17 izango da lan deialdiekin. Gustura zaude portzentaje horrekin?

Jaitsiera handia da: hamar puntu. Gustatuko litzaiguke askoz gehiago jaistea. Estatuan %8 jarri dute helburu. Gustatuko litzaiguke. Baina, esandakoa: behin-behinekotasuna jaisteko, postu gehiago eskaini behar ditugu lan eskaintzan, baina 5.000 baimentzen ditu estatuak. Ez badu gehiago jartzeko aukera ematen, ezin dugu behin-behinekotasuna gehiago jaitsi. Berme juridikoa behar da: bestela, zer, martxan jarri eta gero posturik gabe geratu?

PISAren emaitzetan beherakada agertu ondoren, iragarri zenuen sarbideko proba bat jarri nahi zenuela irakasle izateko graduetan. Zertan da asmo hori?

Planteatu nuen unibertsitateekin aztertzea, haiek ezarri behar baitute. Izan ditugu bilerak, eta gai hori atera da estatuko irakasle eskolen artean ere. Oraindik ez dugu ezer erabaki. Inportantea da aztertzea irakasleek zelako hasierako formazioa duten, baita etengabeko heziketa nolakoa izango den ere. Horrek baldintzatzen du zenbat sartuko diren ikasketetara. Ez soilik onenak sartzeagatik. Jakin behar dugu zer kopuru behar dugun etorkizunean.

Zein litzateke sarrera probaren helburua? Irakasle ikasketetan arazo bat dagoela diote aditu batek baino gehiagok: zer ikasi ez dakiten asko joaten direla.

Hori ezin da egiaztatu. Baina irakasletzan bokazioz sartzeak badu eragina gero. Horregatik ari dira estatuan BAME barneko mediku egoiliarren gisakoa jartzeari buruz. Eta ez da soilik sarbide proba, baizik eta zelako irakaskuntza jasotzen duten unibertsitatean, profil egokia lortzeko. Eredu pedagogikoan ez da soilik hitz egiten ikasleen irteera profilari buruz, baizik eta irakasleenaz ere bai.

Medikuntzako egoiliarren gisako proposamena gustuko duzu?

Ez oso. Gehiago landu behar da. Medikuntzakoa ikusita, ez dut uste hori behar dugunik orain.

EHUko errektoreak finantzaketa igotzeko eskatu du: 2020rako%5 gehiago. Zer erantzun diozu?

Haiekin lantzen ari gara, biena baita erantzukizuna. Lanean ari gara.

UEUk proiektu bat taxutu zuen euskarazko on line unibertsitatea sortzeko, Kataluniako UOC unibertsitatearen gisakoa. Jaurlaritzaren babesik badauka?

Bere garaian hitz egin genuen. Uste dut orain beste bide bat hartu dutela eta EHUrekin hitz egiten ari direla. Ikusi behar dugu zelako on line unibertsitatea lor dezakegun eta nahi dugun. Aztertu behar da.

Uste duzu asmo beharrezkoa dela, edo oraingoa nahikoa da?

Teknologia berriek beste bide batzuk irekitzen dituzte. Ondo dago on line unibertsitate bat izatea. Baina aztertu behar da zelako unibertsitatea nahi eta behar dugun.