Urte politikoa bizi-bizi hasi da, besteak beste, Pradales lehendakariaren kode etikoarekin, EH Bilduren aurkako EAJren salaketa larriekin, AHTaren inguruko auziarekin eta Osakidetzaren inguruko ituna lortzeko mahaiarekin. Nerea Kortajarenak (Donostia, 1974) uste du EAJko buru Ortuzar «neurriz gain» aritu dela oporretatik itzulita.
Osasun arloko itunaren lehen bilera egin duzue. Zer iruditu zaizue?
Hedabideetan kaleratu dute diagnosi bat jarri dela mahai gainean, baina berez Osakidetzari buruzko datuak aurkeztu dira, asko eta asko EH Bilduk bere ekinaldi parlamentarioetan eskatzearen ondorioz jakin direnak. Orain, datu horiekin guztiekin benetako diagnostikoa egitea falta da. Hau da, denon artean ikusi ahal izatea zer dagoen datu horien atzean, zergatik dagoen Osakidetza gainbehera horretan eta zer aldatu behar den. Zerk ekarri gaituen dagoeneko onartua den gainbehera honetara, alegia. Baina argi dagoena zera da, ituna bera ez dela helburu izan behar; helburuak izan behar du osasun sistema publikoa dagoen egoeratik ateratzea. Horrek eskatzen du ulertzea orain arteko politikek ekarri gaituztela gauden lekura, eta politika horiek egiturazko aldaketa bat behar dutela.
EH Bildu «demagogia merkea» eta «manipulazioa» egiten ari da Osakidetzarekin, EAJko presidente Ortuzarrek berriki salatu duen moduan?
Hitz potoloak dira horiek. Osakidetzaren mahaiaren bueltan sortu den horrek guztiak berretsi egiten du EH Bilduk denbora honetan guztian esan duena, eta hori zera da, arazo potolo bat dagoela Osakidetzaren inguruan, eta hori herritarrek beraiek esaten dute modu argian, kalean. Hobe da arazoari heltzen badiogu, eta hiperboleak alde batera utzi. Edozein kasutan ere, bitxia da Andoni Ortuzarrek horrelako hitzak erabiltzea; hain zuzen, itun etiko bat proposatu denean. Uste dut neurriz gain daudela. Ez diote garaiz eragin galgari.
Otxandianok esan zuen bat zetorrela Osakidetza eztabaida politikotik ateratzeko Pradalesen eskearekin, baina Laudioko herritar baten heriotzaren kasua eta udako beste zenbait salatu dituzue berriki. Ez da kontraesan bat?
EH Bilduk apirilaren 21etik aurrera dagokiona egin du: oposizio lana. Edozein demokraziatan, gobernuaren kontrola egitea da oposizioaren lana. Apiriletik zazpi hilabete luze igaro dira, eta, tarte horretan, zenbait gertakari izan dira, baita Osakidetzaren inguruan ere, eta guk normaltasunez jarri ditugu mahai gainean galderak. Osakidetzaren inguruko gertaera horietako batzuk, gainera, larriak izan dira, eta, normaltasun demokratiko bati dagokion bezala, zerbait larria gertatuz gero, horri buruzko azalpenak eskatu behar dira. Ez litzateke arraroa izango sailburuak bere kabuz azalpenak emateko beharra sentitzea, hilabete hauetan Emergentzia atalean pasatu denaz.
«EH Bilduren ekinaldiak eraso gisa azaldu ditu Ortuzarrek. Zer dute erasotik indarkeria matxistaren biktimak erreparatzearen aldeko ekinaldiek?»
Orduan, Pradalesek eta Ortuzarrek gaizki ulertu zuten Osakidetza eztabaida politikotik ateratzeko Otxandianok eta Otegik azaldutako adostasuna?
Esan zen eztabaida alderdikoietatik atera behar zela, baina Osakidetzak beti egon behar du eztabaida politikoan, osasun publikoaren inguruan hartzen diren erabakiak politikoak direlako. Konfrontazio politikoak bere lekua behar du demokrazian eta parlamentarismoan. Konfrontazio hori naturaltasunez, lasaitasunez eta gurean ematen diren terminoetan egin behar da. Guk jarraituko dugu osasun sistema publikoaren alde, orain arteko politikak 180 graduko aldaketa bat behar baitute. Itunaren mahaia egotea bada jadanik zuzenketa bat orain arteko ereduari. Aurrera egin behar dugu orain osoko zuzenketa bat egon dadin, haren gainbehera eteteko.
EAJren urte politikoaren hasieran, Ortuzarrek esan zuen «jo eta ke» hori oraindik hor dagoela. Espero zenuten tonu hori?
Politikatik modu txarrak ateratzeko eta fake news-a alboratzeko kode etiko bat aurkeztu duten aste berean horrelako agerraldia egitea ez da ulergarriena. Adierazpen horiekin, Ortuzar bera izan da Pradalesen itun etiko hori hausten lehena. EH Bilduren ekinaldiak eraso gisa azaldu zituen. Zer dute erasotik kontziliazioaren aldeko ekinaldiek? Eta indarkeria matxistaren biktimak erreparatzearen aldekoek?
200dik gora ekinbide aurkeztu dituzue Eusko Legebiltzarrean, inoizko kopururik handiena.
Apiriletik ari gara lanean; 27 legebiltzarkide gara. Nork esan behar digu zein den kopuru egokia edota zer-nolako gaiak jorratu behar ditugun? EH Bilduk herritarrekin duen konpromisoa beteko du, eta gobernuaren kontrola egingo du legebiltzarrean.
Kode etikoak oposizioa mugatzeko helburua ote duen, horren kezkarik ba al duzue?
Egia da proposamenak harridura pixka bat eragiten duela, agiriak berak onartzen baitu hemen gertatzen ez den arazo bati erantzuna emateko tresna dela. Dauzkagun arazoei erantzuteko gaude hemen. Hala ere, ikuspegi eraikitzaile batez jorratu dugu. Herritarrek politikarekiko duten desafekzioaz hitz egiten da agirian, baina ez du jatorrira jotzen. Orain arteko politika neoliberalen porrota bada erantzun bat, gure ustez. Halaber, herri eragileen parte hartzean aurrerago egitea falta da. Arinki aipatua da, eta parte hartze hori ezin da soilik izan informazio truke bat. Eta eredugarritasunaz ari bagara, argi dugu klientelismoaz eta lagunkeriaz hitz egin behar dela.
Klientelismoa antzematen duzue gaur egun edo iragan hurbilean euskal erakundeetan?
Denok dakigu horrelako kasuak egon direla.
Bat edo beste aipatuko zenuke?
Ez da beharrezkoa kasu zehatzetan sartzea; azken hilabete eta urteetako errealitatea behatuz gero, denok ikusiko dugu kasu horiek egon direla; herritarrek oso argi daukate. Ez dugu hau esaten inork eraso gisa bizi dezan, baina, egon direnez, esan behar da ez direla eredugarriak izan.
«Pasio handiagoz edo txikiagoz egin, ezin da ukatu estatus berriaren inguruko eztabaida presazkoa dela, eta aukera leiho bat ireki duen testuinguruan egin behar dela»
Posible izango ote da estatus berriaren inguruko eztabaida politikoa, Osakidetzarako eskatzen duzun soseguz eta patxadaz egitea? Pasioa neurtuz, alegia?
Ba ikusiko dugu nola gertatzen den eztabaida hori, baina ezinbestean egin behar da. Gure bizitzak erabat baldintzatzen dituen eztabaida da, azken urteetan oso argi islatu denez; adibidez, pandemia garaian. Egunero ikusten dugu guretzat ezinbestekoak diren erabakiak urrun hartzen dituztela, eta ez gure interesei begira. Gainean ditugun erronkei erantzuteko, burujabetasuna gako garrantzitsua da. Beraz, pasio handiagoz edo txikiagoz egin, ezin da ukatu eztabaida presazkoa dela, eta aukera leiho bat ireki duen testuinguruan egin behar dela. Aukera hori baliatzea oso garrantzitsua da. Estatus politikoaren inguruko eztabaida izan behar da, guretzat; urte askoan egon den biribilgunetik atera behar du gaiak, eta fase erresolutibo batean sartu. Pasio handiarekin bizi izan dira gai honen ingurukoak, baina fase erresolutiboan ez dira sartu, eta presazkoa da orain egitea.
Ortuzarrek alderdien arteko bilera sorta bat iragarri du, estatusaren inguruko negoziazioa has dadin. Baduzue hitzordurik?
Nik dakidala ez, oraindik ez.
Sarritan esaten duzue ganberan gehiengo abertzale bat dagoela. EH Bilduk onartuko luke estatutu berri batean erabakigunea ez errespetatzea? Onartuko luke, adibidez, nazio aitortza bat efektu praktikorik gabe?
Nazio aitortzak berak ekarri behar ditu ondorio praktikoak, eskubide politiko argi batzuk. Ezinbestekoa izango da ulertzea herri hau nazio bat dela eta eskubidea duela bere etorkizuna libre eta demokratikoki erabakitzeko. Legebiltzarrean, abertzaleen arteko akordio bat izan genuen, baita orduko Podemosen zati batekin ere, eta hura oinarri sendo bat izan daiteke abiapuntu gisa hartu eta eztabaidatzen hasteko.
EH Bilduk bere tren eredu proposamena egina dauka, AHTaren alternatiba gisa, baina AHTa egin egingo dute, eta Nafarroa eta Gipuzkoa Ezkiotik ala Gasteiztik lotuko dituzte. Zein da zuen apustua lurralde horiek lotzeko?
Agintarien arteko kapitulua esperpentikoa izan da. AHTa herri honetan egon den inbertsio publiko handienetakoa da, eta hogei urte baino gehiago daramate AHTaren lan horietan. Ibilbidea nondik egingo den jakin gabe, Ezkio-Itsasoko geltokia egina dago, eta pentsa daiteke hura inolako txosten teknikorik gabe egin dutela, eta hura mantentzeak kostu bat dauka. Bien bitartean, Gipuzkoako eta Arabako ahaldun nagusiak ibilbide desberdinen alde egiten ikusi ditugu, eta lehendakaria, aldiz, aditzera emanez ezin dela busti egoera horretan. Finean, AHTaren beste kapitulu horribilis bat da, inolako herri ikuspegirik gabe.
Eta EH Bildu busti daiteke ibilbideen auziari buruz?
Guk gure alternatibaren aldeko defentsa egiten dugu: gaur egun dauden azpiegiturak aprobetxatuz, prestazio zabaleko tren eredua martxan jartzea, askoz ere jasangarritasun handiagoarekin. Dena den, iruditzen zait AHTaren inguruan kapitulu gehiago ikusiko ditugula.
