«Negoziatu egin behar da ETAren bukaera azkartzeko»

Bartzelonako Unibertsitate Autonomoko Bakerako Kulturaren Eskolako zuzendaria da Vicenç Fisas. Munduko gatazka armatuak gertutik jarraitzen ditu. Adi ari da jarraitzen Euskal Herriko egoera politikoa, eta argi dauka ETAren amaiera eman dadin ezinbestekoa dela presoen gaiaz, iheslarienaz eta desarmatzeaz haiekin negoziatzea. Orain ez bada geroago egin beharko dela dio, eta hori atzeratzea egoera luzatzea besterik ez dela.

ETAren amaierara bidean, erakunde armatuarekin hitz egitearen aldekoa zara. Zergatik?

Munduan talde armatu guztiek armak uztea erabakitzen dutenean, gatazka duten gobernuekin elkarrizketa garai bat abiatzen da, armak uzteko baldintzei buruz. Gauza oso zehatzak daude erabakitzeko: presoek zein baldintza izango dituzten, iheslariek nola itzuli ahal izango duten eta antzekoak, eta baita armak nola itzuliko diren ere. Gai horiek ezin dira kolokan utzi. Lotu egin behar dira, negoziazio batean. Nik ulertzen dut ETA prest dagoela desagertzeko. Eta, beraz, logikoena da pentsatzea gobernuarekin gai horiez hitz egiteko komunikazioan hasiko dela.

Baina Espainiako Gobernua esaten ari da ez dela mugituko; gobernuak geldirik egon behar duela ETA desagertu arte, eta gero etorriko direla gerokoak. Zer iruditzen zaizu hori?

Iruditzen zait gauza bat dela publikoki esaten dena eta beste bat egiten dena. Ez nintzateke harrituko, eta normala eta logikoa irudituko litzaidake, garai honetan elkarrizketetan ariko balira. Beste kontu bat da hori onartu nahi ez izatea. Gertatu daitekeen beste gauza bat da Espainiako Gobernuak nahi ez izatea ETArekin gai horiei buruz hitz egitea. Baina, ez dut bestea baztertzen, alegia, oso modu diskretuan hizketan aritzea. Oso logikoa iruditzen zait, eta beharrezkoa ere bai.

Egitekotan, modu diskretuan behar luke?

Bai, noski. Bestela elkarrizketa horien muturreko politizazioa gertatuko litzateke, eta biktimen elkarte batzuek prozesu hori erabat boikotatu dezakete.

Jo dezagun gobernua ez hitz egiteko jarreran dagoela. Nola amaituko litzateke guztia? Amaituko litzateke, edo berdin jarraituko luke egoerak?

Sinpleki, atzeratu egingo litzateke ETAren amaiera. Horregatik, nire ustez, ez dauka inolako zentzurik jokaleku hori atzeratzeko estrategia erabiltzeak. Azkartzera bidean egin behar da lan, eta horretarako egokia eta beharrezkoa iruditzen zait negoziazioa egotea. Orain ez bada, geroago beharko du izan, baina kontua ez da atzeratzea.

ETArekin negoziatzea borroka armatuari balioa onartzea dela esaten dutenekin ez zaude ados, beraz?

Ez, ez, ez. Ezta pentsatu ere. Kontua da zertaz negoziatzen den. Gai politikoez ez da negoziatu behar, baina gai zehatz horietaz bai. Honetaz hitz egin behar da: presoei dagokienean, zigorra betetzen ari diren presoen destinoari buruz, gaixo dauden presoak askatzeaz eta preso guztiak gerturatzeaz; bigarrenik, armak nola entregatuko diren adostu behar da; eta, hirugarrenik, odolezko deliturik ez duten baina ihesean dauden pertsonek nola itzuli behar diren eta amnistia eman diezaieten ETA desagertzen denean. Termino horietan hitz egin beharko litzateke. Hori egin da munduko leku guztietan, eta ez dut uste hemen salbuespena izan behar dugunik.

Espainiako bozak datoz. PPk irabazten baditu zailagoa izango al da hori guztia aurrera eramatea?

Bai, zailagoa izango dela uste dut. Horregatik iruditzen zait egokia PSOEren gobernuaren denboran egitea. Ez erraza izango delako, baizik eta PPrekin baino apur bat errazago izango delako.

Zer iruditzen zaizu Brian Currin eta Nazioarteko Harreman Taldea egiten ari diren lana?

Egiaztatzeari dagokionean, beti iruditu zait arraroa. Egiaztatzea ez dute nazioarteko eragileek egin behar; estatuak nahiko elementu ditu horretarako. Egia esan, ez zait oso beharrezkoa iruditzen arlo horretako rola. Beste kontu bat da Sorturen legeztatzearen inguruan egin duen lana eta pedagogia. Hori beharrezkoa eta oso egokia iruditu zait.

Espainiako Gobernuak su-etena egiaztatzeko nahiko elementu badituela diozu. Berehala egin behar luke hori?

Bai. Ari da. Ez da behar elementu berezirik. Gertaera konkretu bat dago: ETAk ez du atentaturik egin, eta ez da egiteko antolatzen ari. Hori argi dago, gobernuak badaki, eta hori egiaztatzeko bitartekoak baditu. Nahikoa da, ez zaio buelta gehiago eman behar.

Zein balio ematen diozu guzti honetan ezker abertzalearen lanari?

Erabakigarria iruditzen zait. Baikorra. Oso didaktikoa. Ezinbesteko rola jokatzen ari da euskal politikagintzaren normalizazio prozesua bide onetik joan dadin. Ausarta izan da, eta euskal gizarteak ere errekonozitu dio bozetan.

Sortuk legezkoa izan behar luke?

Horren alde nago, eta erabat beharrezkoa iruditzen zait prozesu politiko hau aurrera joan dadin. Ezinbestekoa iruditzen zait Arnaldo Otegi libre egotea ere, prozesua politikoki gidatu dezan. Organo judizialek bide horretako erabakia hartuko duten konfiantza daukat. Epe motzean errealitate izango den itxaropena.

Biktimen gaia ere arantzatsua da. Nola heldu behar litzaioke?

Eskuzabala izan behar da. Gatazka honetako parte izan diren aktore guztiek, alde batekoek zein bestekoek, onartu egin behar dute eragindako sufrimendua. ETAko presoen aldetik onartu egin behar da urteetan eragin duten mina. Ezker abertzaleak rol didaktikoa jokatu behar du horretan ere. Ildo horretan, urratsak egin behar lituzke ETAren biktimengana gerturatuz. Estatuak ere onartu behar du historiaren une jakin batzuetan bere estoldek izan duten rola. Bi onarpen horiek ahalbidetuko dute etorkizuneko adiskidetzea errazagoa izan dadin. Beti da zaila adiskidetzea, baina halako keinuekin egiten da bidea.

Barkamena eskatzea beharrezkoa al da?

Barkamena ez dago soberan. Baina, barkamenak ñabardura asko ditu. Kontestualizatu egin behar da indarkeria asko gertatu diren agertoki batean. Ez baita ETAren indarkeria bakarrik egon. Adibide bat jarriko dizut: presoen urruntzeak ekarritako sufrimendua. Familiei eragindako sufrimendua da. Uneren batean onartu beharko da hanka sartzea izan dela eta min asko eragin duela. Estatuak onartu egin beharko du bere politikak eragindako mina ere. Hala ere, horretan rol nagusia ETAko presoek dute.