Muga ez dadin muga izan

Hendaiak (Lapurdi) Txingudiko badia osatzen du Gipuzkoako Irun eta Hondarribiarekin batera, eta administrazioak herrien artean jartzen dituen mugak nola gainditu, horixe dute erronketako bat herriko bozetara aurkezten diren hautagaiek. Hasia dute bidea horretan: legealdi honetan, erraterako, herriko etxeak Lan-Eko egitura sortu du enplegua sustatzeko, eta Gipuzkoako herriekin elkarlanean ari da enplegua eta prestakuntza sustatzen, Translanekin plataformarekin batera: «Saiatzen ari gara jokatzen mugarik ez balitz bezala», azaldu du Laetitia Navarron Hendaia Biltzen zerrenda abertzaleko buruak —Iker Elizalderi hartu dio segida, eta emakumezko zerrendaburu bakarra da Hendaian, baita euskalduna den bakarra ere—.

Sozialistekin elkarlanean legealdi honetan martxan jarritako proiektuetako bat da Lan-Eko. Baina ez bakarra. Sozialisten eta abertzaleen arteko elkarlanak fruitu ugari eman ditu, hain zuzen. «Hiru proiektu nagusi lortu ditugu: Lan-Eko, Legarralde eta Indarkeria Matxistaren Aurkako Lantaldea», azaldu du Navarronek. Indarkeria Matxistaren Aurkako Lantaldeak izenetik dio zer den; Legarralde, berriz, laborantzarako proiektu bat da, herriko etxeak lur bat erosita lau laborarirentzat prestatu dutena.

Elkarlanaren gazi-gozoak

Navarronek dio «asko ikasi» dutela legealdi honetan, lehen aldia baita abertzaleak herriko etxean direla agintean, koalizio bati esker. «Ikasi dugu taldean lan egiten, eta nola pasatzen zen egiazki udaletxean». Desadostasunak ere izan dituzte Kotte Ezenarro auzapezaren taldearekin, halere: «Elkarlana bukaeran ez da hain sinplea izan». Richard Irazusta Ezenarroren zerrendakideak ere ongi baloratu du elkarlana, eta garrantzia kendu die desadostasunei: «Boto guziak elkarrekin eman ditugu, eta desadostasunak ez dira programatikoak izan, gai berezi batzuen ingurukoak baizik». Hirigintza planean izan dute talkarik handiena sozialistek eta abertzaleek: «Gauza batzuk adostutzat hartu genituen, eta ez dira agertu agertu beharko luketen bezala», Navarronen hitzetan. Etxebizitza sozialen gaiak eta lurren izaerak sortu dizkiete gatazkarik handienak. «Guk eskatzen genuen etxe sozial gehiago: etxebizitza sozialak gero eta gehiago egiten baditugu, hendaiar gehiagok erosten edo alokatzen ahalko dute etxe bat, eta orduan lehen etxebizitzak izango dira. Guk hori dugu lehentasuna». Bigarren etxebizitzak eta etxe hutsak anitz baitira Hendaian ere, Ipar Euskal Herriko kostaldeko herri gehienetan bezala: %45, 2016ko datuen arabera. Irazustak azaldu du haiek ere bat egiten dutela bigarren etxeei buruzko arazoaren interpretazioarekin, baina zehaztu du horri aurre egiteko tresnaren izaeran dutela desadostasuna. Izan ere, Irazustak uste du bigarren etxeei zerga gehiago jarrita ez dela arazoa konponduko. «Etxe bat erosten dutenek Hendaian oporretarako, behar badute 300 edo 500 euro gehiago pagatu, pagatuko dituzte. Zergak ez du frenatuko fenomenoa ». Oro har, Irazustak uste du abertzaleen laguntzarik gabe ere aitzina eramanen lituzketela egin dituzten proiektu nagusiak. «Azpimarratu behar diren gauza batzuk dira laborantzaren alde erosi ditugun terrenoak euskal monetaren alde sartzea, ikastola berritzea, gaztetxe berria... Eta horiek guziak ez dira izan abertzaleekin egin den akordioaren emaitza. Egingo genituen hala ere: gauza horiek jadanik martxan ziren».

Herriko etxeak dituen bertze erronketako bat da lurrak eraikuntzarako beharrean enpresentzat edo laborantzarako egokitzea, eta hori du xedea Hendaia Biltzen zerrenda abertzaleak. Pascal Destruhaulten Hendaia Elgarrekin zerrendak ere —Battitt Salaberriren segida hartu du Destruhaultek— bat egiten du ideia horrekin. Gipuzkoaren eta Lapurdiren arteko muga abantaila gisa erabili nahiko luke zerrenda herritarreko kideak ere, ekonomian eta mugikortasunean, erraterako. «Bizi eremu batean gaude Irun eta Hondarribiarekin, eta badira elkarrekin egiteko gauzak. Motor izan behar dugu horretan, Euskal Elkargora ere mugaz gaindikoaren ahotsa eramateko». Zailtasunen jakitun dago. «Sinplea da muga gurutzatzea, ez baikara ohartzen dagoenik ere. Baina gauzak egiterako garaian zailtasunak aurkitzen ditugu». Txingudiko Partzuergoa indartu nahiko luke Destruhaultek.

Destruhaulten zerrenda oposizioan izan da azken sei urteotan, zazpi hautetsirekin, eta ez dira biziki kontent Ezenarroren zerrendak agintean egin dituenekin. «Zorra ttipitu du, baina ez du inbertsio handirik egin. Egin duena izan da lehendik zegoenarekin jarraitu. Erraterako, aitzineko gehiengoak abiaturiko obrak bukatu ditu». Migrazio politiketan ere uste du motz gelditu dela herriko etxea. Hain justu, Hendaia errefuxiatuen igarobidea da, eta Poliziak itzulketa irregularrak egin izana salatu dute herri mugimenduek. Herriko etxeak gehiago egin zezakeela uste du Destruhaultek. «Uste dut ez duela jakin erantzuten. Egiturak jarri behar ziren martxan, Baionan bezala». Irazustak ohartarazi du, ordea, Hendaian zailtasunak daudela horrelako egiturak martxan jartzeko, mugatik hurbilegi dagoelako herria: «Poliziak legez kontsideratzen du Hendaiara iritsi eta ez dutela lau ordu pasatu Frantziako lurrean, eta, beraz, kanporatzen ahal dituztela berehala. Migranteentzat laguntzarik hoberena da Baionara eramatea, hamar kilometroen zona hori ja pasatua baitute».

Hala Destruhaultek nola Irazustak prestutasuna erakutsi dute abertzaleekin elkarlanean jarduteko, eta Navarronek ere adierazi du prest daudela denekin hitz egiteko. «Talde guziekin hitz egingo dugu programaz, gure asmoez, eta, gero, ikusiko dugu lehen itzulian hendaiarrek zer bozkatzen duten. Horren arabera ikusiko dugu ea aliantzak egiten ditugun ala ez. Ez gara finkatuak Kotte Ezenarroren taldearekin».

Euskara, «zubi»

Hizkuntz politikan gehiago egin behar dela uste dute bai Navarron abertzaleak, bai Destruhault oposiziokoak. Irazustak nabarmendu du orain arte egindakoarekin segitu nahi dutela: «Hizkuntz eskubideen protokoloa sinatu dugu». Navarronek azaldu du Hendaiako hiru hizkuntzak—euskara, gaztelera, eta frantsesa— kontuan hartu nahi dituztela hizkuntz politikarako, euskara denen arteko «zubi» izan dadin.