Lurralde kontratuko euskararen atala 2017an igotzea espero dute

Hautetsien Kontseiluak balorazio «erdipurdikoa» egin du 2014-2020ko lurralde kontratuari buruz. Izan ere, espero zitekeena berretsi dute iturri ofizialek: EEP Euskararen Erakunde Publikoaren aurrekontua ez dute bikoiztuko Akitaniako Eskualdeak, Pirinio Atlantikoetako Departamenduak eta Frantziako Gobernuak. Hala izatekotan hitzarmena ez izenpetzeko prest agertu zen Jean Rene Etxegarai Hautetsien Kontseiluko presidentea joan den uztailean, baina gibelera egin du. Hain zuzen, kontratu osoa izenpetzea lehenetsi du, hizkuntz politikaren kaltetan. Horren ordez, 2017an hitzarmena berrikustea adostu dute kontratuko kide guziek, eta, Etxegaraik adierazi duenez, asmoa litzateke orduan igotzea euskarari dagokion diru kopurua.

Caroline Phillips Garapen Kontseiluko presidentearekin batera egin zuen atzo lurralde kontratuaren balorazioa Etxegaraik, Baionan. Ipar Euskal Herriko bi elkarte horietako presidenteek azaldu zutenez, orotara 61 proiektu finantzatuko ditu lurralde kontratuak, hasieran zeuden berrehun proiektuetatik —sailkapen bat eginik, 86 lehenetsi zituen Hautetsien Kontseiluak—. Horri buruz ere balorazio gazi-gozoa egin dute. Izan ere, hautaturiko proiektu kopurua urria da hasieran proposaturikoei alderatuz gero, eta, gainera, diruz lagunduko dituztenetatik gehienak sartuak zeuden Frantziako Gobernuaren eta Akitaniaren artean adosturiko CPER eskualde kontratuan. Ipar Euskal Herrikoak, beraz, ez du «Frantziako bertze lurraldeekiko» berezitasun handirik izanen, aitortu dutenez.

Diru kopuruan ere nabari da hori. Kontratuko hiru kideek emanen dituzten 166 milioi euroetatik 60 milioi baino ez dira izanen Ipar Euskal Herriko lurralde kontratuari espresuki dagozkionak, hain justu. Euskarari emandako laguntzak dira horietatik20,4 milioi euro —aipaturiko kopuru guziak sei urterako dira—.

Berezitasuna da, alta, lurralde kontratuaren funtsa, eta lehenago ere Hautetsien Kontseiluak erran izan du berezitasunik gabe ez lukeela zentzurik hitzarmena izenpetzeak. Urteetan aitzina joan ahala, ordea, kutsu berezia galduz doala esan du Etxegaraik: «2000. urtean izenpetu genuen lehenbiziko hitzarmen berezia, eta garai hartako edukitik argi urteetara gaude aurtengoan». Ipar Euskal Herrirako sortzen duten hirugarren kontratua izanen da aurtengoa: lehenbizikoa 2000-2006koa izan zen, eta bigarrena, berriz, 2007tik 2013ra artekoa.

Aurtengo negoziazioek «gogobete» ez badituzte ere, kontratua urri bukaeran izenpetuko dutela berretsi dute Etxegaraik eta Phillipsek; haien arabera, hori egiteko «erantzukizuna» baitute: «Izenpetuko ez bagenu, hautaturiko 61 proiektuak ez lirateke diruztatuko, eta hori ezin dugu onartu». EEPren aurrekontua ere, izoztua izanagatik—3 milioi euroan geldituko da—, izenpetze horren menpe dago.

Diru galdea herriei

2017an ezarri dute itxaropena, beraz, nahiz ezerk ez duen bermatuko urte horretako berrikuspenean euskararentzako diru laguntzak handitzea. Herri eta herri elkargoetan dago gakoa, bi kontseiluetako presidenteen ustez. Hain zuzen, EEPren estatutuak aldatuz, Euskal Kultura Sostengatzeko Herriarteko Sindikatuak parte hartze handiagoa izan beharko luke haren diruztatzean —gaur egun EEPren aurrekontuaren %9 ematen du bakarrik sindikatu horrek, eta bertze hiru kideek, %30na—. Phillipsen arabera, 2017ra bitarte herriko etxeek euskarari diru gehiago emateko indarra eginez gero, lurralde kontratuko bertze kideek —Akitaniak, departamenduak eta Frantziak— «ahalegina» aintzat hartuko dute, eta errazagoa izanen da haiek ere gehiago ematea.

Gaineratu duenez, bakoitzak bere aldetik ere egin ditzake euskara laguntzeko indarrak. Akitaniak euskarazko prestakuntza profesionala bultzatuko duela gogoratu du Phillipsek, erraterako. Eta estatua prest agertu dela hezkuntzan elebitasuna sustatzeko.

Zuberoari laguntza

Euskararen alorrean Hautetsien Kontseiluaren nahiak bete ez badira ere, bertze zenbait atalekin pozteko arrazoia dagoela adierazi dute Etxegaraik eta Phillipsek. Adibidez, Zuberoak proposaturiko proiektu gehienak aitzina ateratzen ahalko dituzte, azaldu dutenaren arabera: «Alain Roussetek berak erran digu horiek diruztatzeko engaiatuko dela». Garrantzitsutzat jo dute «lorpen» hori, hiru herrialdeen arteko elkartasuna eta oreka bermatuko duelakoan. Laguntza horien barnean sartuko da, erraterako, sendagile eskasiari aurre egiteko sortuko duten Zuberoako osagarri etxea.

Ipar Euskal Herriko berezitasunen artean sartzen diren bertze hainbat proiektu ere aipatu dituzte. Ekonomian, adibidez, klusterrak lagunduko dituzte; kulturaren arloan, EKE Euskal Kultur Erakundea; hezkuntzan, ESTIA Bidarteko (Lapurdi) ingeniaritza eskola... «Proiektu ttipi anitz» ere bai: Ahurtiko liburutegia eta Zuberoako Hazia elkartea, adibide batzuk emateagatik.

Gobernuaren eta Akitaniaren arteko CPER kontratuan ere sartzen dira zenbait arlo garrantzitsu, Ipar Euskal Herriko lurralde kontratuan aipatzen direnak: etxebizitza sozialak eraikitzea, trantsizio energetiko eta ekologikoa laguntzea —horren barruan sartu dute Eusko elektronikoa garatzea—, unibertsitatea eta ikerketa laguntzea, Baionako eta Hendaiako tren geltokiak berritzea —azken hori, Gipuzkoatik datorren AHTarekin lotura egiteko— eta Internet banda zabalaren hedapena. Zehaztasun guziak izenpetzerakoan emanen dituzte.