Nekatuta eta urduri, baina emozionatuta daude Ainhoa Olaso (Durango, Bizkaia, 1996) eta Mariana Urcuyo (Leon, Nikaragua, 1977), greba feminista orokorrerako egun gutxi falta diren honetan. Azaroaren 30ekoari begira, lan handia egiten ari dira biak: TND Trabajadoras No Domesticadas taldeko kide da Urcuyo, eta berriki LAB sindikatuan hasi da, etxeko langileen sailean; Olaso, berriz, Bilgune Feministako kidea da, eta grebaren koordinazio nazionalean parte hartzen ari da. Prozesu aberatsa dela nabarmendu dute biek. «Politizatzailea da», adierazi du Olasok. «Hilaren 30ean ez da ezer amaituko: gauza batzuk orduan hasiko dira», ohartarazi du Urcuyok.
Apustu handia da zaintza eskubidearen inguruan greba orokor batera deitzea, baina une edo inguru batzuetan arrotza ere izan da. Zergatik dauka zaintzaren auziak halako deialdi bat egiteko dimentsioa?
MARIANA URCUYO: Oso ohituta gaude zaintzaileak eta zaintza beharra ikusezin uztera, normalizatuta daukagu emakumeok geure bizi proiektuak geroratzea zaintzeko... Zaintza gure bizitzaren parte da, eta, batez ere emakumeoi eragiten digunez, ez dugu lehen lerroan jarri. Auzi handi bat da, eta merezi du gabeziak ikusaraztea eta emakumeok lehen lerroan jartzea. Andre guztiok izan baitugu premia honi buruz hitz egiteko, adierazteko zein nekatuta gauden zaintzeaz, ez gure erabakiz, baizik eta derrigortuta.
AINHOA OLASO: Prozesu honen giltzarrietako bat da zaintzari eman diogun integraltasuna. Aldarrikapen asko egin ditugu kolapsatuen eta prekarioen daudenen –batez ere, zaintza sektoreko langileen– inguruan, baina mugimendu feministak, sindikatuekin eta eragileekin batera, lortu du zaintzaren ulerkera zabaltzea. Alde batetik, zaintzak prekarizatu egiten du, ezin dugunean aukeratu nola zaindu; baina, beste alde batetik, zaintzak potentzialtasun handia hartzen du aldarrikatzen dugunean zaintza bizi osoan nahi dugula pertsona guztientzat, eskubide zein konpromiso gisa, eta erabaki nahi dugula nor eta nola zaindu modu askatzaileagoan. Mendekotasunaz eta enpleguez harago ere begiratu behar diogu zaintzari, eta, ikuspegi zabalago horretatik, iruditeria aldatzen ari gara, zaintza kultura eraldatzen, zer eraiki nahi dugun definitzen. Hortik dator greba orokorrerako deia: denon ardura da.
Greba hau sindikatuekin planteatzea ba al da, nolabait, haiek urteetan sektore feminizatuetan egindako lana aitortzeko modu bat?
OLASO: Bai, baina ez da lehen aldia: 2018ko eta 2019ko greba feministetan ere aliantzak estutu genituen. Azken urteetan sindikatu asko borroka, aldarrikapen eta praktika feministak txertatzen ari dira euren funtzionamenduan, eta mugimendu feminista ere grebaren tresna erabiltzen ari da, historikoki sindikatuena eta langileen borrokarena izandakoa. Elkarren aitortza bat da, eta elkarren beharra ere badugu.
URCUYO: Sindikatuek eta mugimendu feministak borroka molde diferenteak ditugu, baina interes komunak: pertsonen eta langile klasearen bizia hobetzea. Izan ere, sindikatuen egitekoa lan baldintzez harago doa: langile baten soldata agian ez da hain garrantzitsua ez badu ingurukoak zaintzeko baliabiderik. Ezin da langileez hitz egin soilik enpleguari erreparatuta. Esaten dugunean bizitzek erdigunean egon behar dutela, bizi aukerez ere ari gara: zainduta egotea, etxebizitza edukitzea, hautatu ahal izatea nola bizi...
«Mendekotasunaz eta enpleguez harago ere begiratu behar diogu zaintzari, eta, ikuspegi zabalago horretatik, iruditeria aldatzen ari gara».
AINHOA OLASOMugimendu feministako kidea
Hain justu, aldarrikapen taula ere oso zabala da...
URCUYO: Aldarrikapen batzuk orokorrak dira, eta beste batzuk sektorekoak, zaintzaileen ingurukoak. Emakume migratua naiz, etxeko langile jardun dut urte askoan, eta oraindik zaintzaile naiz, eta asko pozten nau aldarrikapenetan dimentsio horiek guztiak ikusteak. Hamazortzi lehentasunetatik hamar emakume migratu eta arrazializatuekin lotuta daude: Atzerritarren Legea baliogabetzea, zaintzaile egoiliarren erregimena desagerraraztea, erroldatzeko eskubidea... Erantzukidetasuna ere hor islatuta dago; loturagrametan, adibidez: aukera izan behar genuke lagunak zaintzeko, erabakitzeko nor zaindu nahi dugun.
OLASO: Aldarrikapenetan gauza askori buruz hitz egin nahi dugu. Batetik, pribatizazioa salatzen ari gara, eta gobernuek ez dutela borondaterik zerbitzu gehiago sortzeko; zaintza behar handiak daude, batez ere mendekotasuna dagoenean, baina zaintza horiek modu prekarioan, ikusezinean, feminizatuan eta gero eta arrazializatuagoan gauzatzen dira. Beraz, pribatizazioa amaitzeak eta zaintza sistema publiko bidezko bat sortzeak berehalako lanak izan behar lukete. Bestetik, zaintza denontzako eskubidea izan dadin, denok izan behar dugu zaintzeko aukera eta denbora, baina egungo lan erritmoekin ezinezkoa da: lanaldia murriztu behar da, soldatak jaitsi gabe. Eta horrez gain, zaintzaren kultura ere aldatu behar da, lanen banaketa sexuala amaitu, emakumeok ez dezagun eraman zaintzaren motxila.
TND taldean, lan berezia egin duzue etxeko langileekin, grebaren prozesuan parte har zezaten. Nolakoa izan da?
URCUYO: Kolektiboan dugun helburuetako bat jaso du grebak: etxeko langile egoiliarren erregimena desagerraraztea. Horregatik batu gara prozesura; gauzak aldatu nahi baditugu, aldaketa prozesuetan konprometitu behar dugu. Tira, lan handia egiten ari gara, eta badugu halako neke produktibo bat [barre artean]: nire neke honek balioko badu lankideek baldintza hobeak izateko, merezi du. Etxeko langileen bizipenetatik abiatuta ari gara argudioak lantzen: beste inork ez dezala erreklamatu astean 70 edo 80 lanordu dituelako. Kideei esan nahi nieke batzeko grebara; edonon bizi izanda ere, gizakiak gara, emakumeak, eta ingurukoak sostengatzen ditugun bezala, guk ere sostengua behar dugu: bizi baldintza duinak izateko eskubidea propiotzat aldarrikatu behar dugu.
Emakume migratu eta arrazializatuen talde batzuek ez dute bat egin grebarekin, esanez haiek ez dutela lanuztea egiteko eskubiderik eta prozesutik kanporatuak sentitu direla. Nola hartu duzue hori?
URCUYO: Tristeziaz. Uste dut arduragabekeria handia dela egiten ari garen lanari balioa kentzea, jakinda kolektibo horietako batzuek gurekin egin duten lana ere tartean dela. Emakume migratuok oztopo ugari ditugu, ez genieke halako banaketarik gehitu behar. Gainera, ardura handia da talde hain zabal eta plural baten izenean hitz egitea. Besteak beste, emakume migratu askok ez dutelako kolektiboetan parte hartzen, ezin dutelako, ez dutelako astirik... Guk oso argi dugu gauzak aldatu behar direla; beste kontu bat da zer neurritan har dezakegun parte mugimendu batean, baina sistema seinalatu behar dugu, ez kideak.
OLASO: Ohartuta geunden grebaren tresnak kontraesan batzuk zituela, baina, kontzientzia horretatik abiatuz, prozesua aberasten saiatu gara, parte hartzeko beste modu batzuk bilatuz. Izan ere, greba hau ez da beste greba feministak edo orokorrak bezalakoa; esperimentu bat ere bada, probatzen ari gara... Eta espero dugu, greba egunean ez bada ere, prozesuaren beste etapa batzuetan parte hartu ahalko dutela talde horiek.
URCUYO: Eta umiltasunez aitortu behar dugu prozesua ez dela perfektua. Ikasketa kolektibo bat da: pozez eta harro gogoratuko dugu greba hau martxan jarri izana. Baina ez da azken bi hilabeteetan egindako zerbait: prozesu luzea izan da, besteen bizipenetatik eta errealitateetatik ikasteko aukera eman diguna... Eta hala, lanuztea egin ezin dutenak ere gurekin egon ahalko dira, sinbolikoki, sare sozialen bidez, parkeetan... Denen bat egite hori da gure greba eredua.
«Umiltasunez aitortu behar dugu prozesua ez dela perfektua. Ikasketa kolektibo bat da: pozez gogoratuko dugu greba hau martxan jarri izana».
MARIANA URCUYOMugimendu feministako kidea
EAJko emakumezko hainbat ordezkari ere grebaren aurka mintzatu dira, nahiz eta zaintza sistema feminista eta komunitario bat aldarrikatzen ari diren. Non dago bi proposamenen arteko aldea?
OLASO: 2018ko eta 2019ko grebek aukera eman ziguten zaintzaren auzia lantzeko, eta ezinbestekoak izan ziren. Oraingoan, analisia eta aldarrikapenak zehatzagoak dira: izen-abizenak jarri dizkiogu hainbat arazori, erabaki politiko jakin batzuek ekarri baikaituzte egungo egoera prekarizatura, eta argi baitugu gauzak bestela egin daitezkeela. Interpelazio argiagoak eta zuzenagoak dira; beraz, haientzat deserosoagoa da prozesu hau aipatzea bera; ikusi dugu hedabide askotan ere ez direla grebaren berri ematen ari. Aldi berean, gure gogoetetatik datozen kontzeptuak erabiltzen dituzte, baina hitzez soilik: ez daukate ezer aldatzeko borondaterik.
URCUYO: Pertsona eta alderdi politiko askok hitz egiten dute zaintzaz, baina sarri oinarri sendorik gabe. Borondate politiko eta inplikazio falta oso agerikoa da: EAJk urte asko daramatza erakunde publikoetan. Eta esaten dugunean zaintzaren merkantilizazioa eta negozioa eta zaintzaileen prekarizazioa instituzioetan dauden alderdien erantzukizuna dela, ez dugu daturik edo ideiarik asmatzen. Ez zaie goitik erori: onartu egin dute.
Gizonak ere deituta daude grebara. Zelan doa haiekiko lana?
URCUYO: Greba orokorra ez ezik feminista ere badenez, gizon askori kostatzen zaie ikustea greba hau ez dela haiek gu babesteko, baizik eta haiek parte hartzeko, eta haien aldarrikapenak ere badaudela hemen. Proposamena erradikala eta konplexua da, eta denok elkarrekin eraiki dezakegu, feminismoetatik abiatuta.
Zaintzari buruzko eztabaida astintzea da grebaren helburuetako bat. Nabaritzen ari zarete?
OLASO: Oro har, bidegabekeria bat ikusten dugunean aktibatzen gara, eta, nire ustez, zaintzarekin lotutako hainbat egoera bidegabe jarri ditugu mahai gainean: zer garestia den zaindua izatea, zer leku gutxi dauden zahar etxeetan, zer baldintza txarrak dituzten zaintzaileek, ondorioz zein arreta eskasa jasotzen duten zainduek... Eta bai, jendea ohartzen ari da zaintza sistema duin baten premiaz: osasunean eta hezkuntzan baditugu erreferentziak –hor ere ahulguneak izan arren–, baina ez zaintzan, eta gero eta beharrezkoagoa da.
