Iparraldetik inspirazio bila

Ipar Euskal Herria paradigma berriaren inspirazio iturri? galderari erantzuten saiatu ziren atzo, bigarren egunez jarraian, Baionako Bernat Etxepare lizeoan, UEU Udako Euskal Unibertsitateak antolatutako ikastaroan. Goizean, hiru eztabaida taldetan banatu zituzten hogei parte hartzaileak; burujabetza materiala, instituzio publikoak eta herri zilegitasuna izan zituzten aztergai, ulermenerako gako batzuk atera eta Euskal Herrirako baliagarriak izango direlakoan.

Burujabetza materialaren inguruan aritu zen taldearen bilanaren laburpena egin zuen Argitxu Etxandi ikastaroko antolatzaileak. I-Ener, Lurzaindia, Laborantza Ganbera, Euskoa eta halako egituren ekina izan zuten aztergai, eta egitasmo horiek komunean dituzten irizpideak identifikatzen saiatu ziren. Nabarmendu zuten proiektu guztiek «eskubide zilegia» dutela «arlo publikoan parte hartzeko»; egitasmoek erantzun egiten diotela Ipar Euskal Herriko gizartearen beharrei eta lurraldean falta den botere legegileari, eta horrek ematen diela zilegitasuna. Gainera, azpimarratu zuten egitura horiek deklinatu dituzten praktikek eta dinamikek korronte globalagoekin konektatzea lortu dutela.

Herri zilegitasunari buruzko lantaldearen ondorioak azaldu zituen, gero, Txomin Castetsek. Taldekideen ustez, legearen eta herriaren nahia deskonektatzen direnean sortzen da zilegitasun mota hori, eta bien arteko talkak eragiten ditu aldaketa politiko sakonak gizartean. Duela urtebete ELB sindikatuak hegazti gripearen inguruan izandako borroka jarri zuten adibide gisa.

Txomin Povedak izan zuen gero instituzio publikoen inguruan hausnartu duen taldearen bilana egiteko ardura. Gizarte mugimenduei bi funtzio ikusi zizkieten herri mugimenduei: kanpoko akuilu izatea instituzioei begira, eta instituzioekin harreman espazio bat sortzea, zeinetan elkarrizketa egoten ahalko den. Bi helburu orokor ere jarri zizkieten: alde batetik, arazo konkretuetatik abiatzea eta helburuak problematizatzea, eta, bestetik, «garaipen txikien eskalan» kokatzea, jendeak eskura ikusten dituen helburuei arreta emateko. Azken elementu hori kultura politikoaren aldaketaren baitan kokatu zuten taldekideek.

Herri mugimenduen eta instituzioen arteko ahokatzeari buruzko galderari erantzutea aztertu zuten, azkenik, Martine Bisauta Euskal Elkargoko hautetsiak, Philippe Arretz Garapen Kontseiluko langileak eta Eñaut Aramendi LAB sindikatuko kideak. «Iparraldeak bere geroa eskuetan hartu du beti. Zergatik hemen funtzionatzen du? Motor identitarioa badelako», nabarmendu zuen Bisautak. Arretzen iduriko, hurrengo erronka Iparralderako garapen eredu baten pentsatzea da, «eta horretan zer nahiko genukeen partekatzea». Aramendik hurrengo urteetan zer herri politika beharko litzatekeen galdegin zuen, eta garraioa jarri zuen adibide gisa: «Frantziako Estatuko zerbitzu pribatua nahi dugu ala Euskal Estatuko zerbitzu publikoa?».

Arratsaldeko saioan, parte hartzaileen artean behin eta berriz etorri zen bezperan Jean Claude Iriart Baionako hautetsiaren erran bat: «30 urte behar izan ditugu hona iristeko; nola egin hurrengo fasea motzagoa izateko?».