Osakidetzak herenegun iragarri zuen zerbitzu berri bat jarriko duela martxan: tLMAZ pertsona transen lehen mailako arretako zerbitzuak. Ordea, haiek martxan jarri aitzinetik transei arreta emateko osasun gida bat argitaratuko dutela adierazi zuten, 4/2024 legeari jarraituta. Gida osasun zerbitzuetako profesionalek eta transen familien elkarteek egin dutela azaldu zuen Maite Martinez Zabaleta doktoreak, Asistentzia Sanitarioko zuzendariak. Gaur, baina, Loratuz Lotu, Anitzak eta Lumagorri HAT kolektiboek salatu dute Osakidetza ez dela trans kolektiboekin bildu gida hori egiteko. Eta eskaera argia egin dute: «Osakidetzari eskatzen diogu gida egiteko urrats gehiago ez egiteko, kolektiboei aurkeztu arte eta eskubide horien subjektu garenoi entzun arte, dokumentua eguneratzeko proposatutako neurriak kontuan hartuta».
Ohar bidez eman dituzte azalpenak hiru kolektiboek. Erran dutenez, Martinezek aipatutako gida 4/2024 legean jasota dago, eta bertako hamabigarren artikuluak propio jasotzen du trans kolektiboen parte hartzea derrigorrezkoa dela dokumentu hori osatzeko. «Erregelamendu bidez ezarriko da pertsona transen arretarako osasun gida bat. Gida hori pertsona transen elkarteekin eta adingabe transexualen familien elkarteekin lankidetzan prestatu eta eguneratuko da lehentasunez, eta pertsona transek eskura dituzten zerbitzu, jarduketa eta tratamendu mediko eta kirurgiko guztiak jaso beharko ditu, lege honetan xedatutakoaren arabera», dio araudiak.
Legea onartu zenetik hiru kolektiboak elkarlanean aritu direla azaldu dute, Osakidetzak transen kolektiboaren beharrak gidan jasotzeko. «Lan horren bidean, bilerak eskatu dizkiogu Osasun sailburuari, eta abenduaren 17an Enrique Peirorekin Osasun sailburuordearekin biltzeko aukera izan genuen. Gure eskaerak azaldu genizkion, eta gida horretan gure parte hartzea ahalbidetzeko konpromisoa hartu zuen», gehitu dute. Erran dutenez, «parte hartzeko borondate argi eta garbia» erakutsi badute ere, beraiekin ez dira harremanetan jarri. Are, salatu dute informazio guztia hedabideen bidez jaso dutela: «Ez informaziorik, ez parte hartzerik, ez inolako borondaterik Osakidetzaren partetik».
Salatu dute legearen printzipio nagusiekin «kontraesanean» dagoela prozesu horretan parte hartzea ukatzea, beren «gorputzei eta prozesuei buruz» erabakitzeko duten eskubidearekin kontraesanean: «Osakidetzak ukatu egiten du pertsona transen agentzia gaitasuna gure osasun sistemaren aldetik jaso nahi dugun arretari dagokionez».
Deszentralizazioa
«Ontzat» jo dute transei arreta emateko zerbitzuaren deszentralizazioa, eta lurralde bakoitzean transendako lehen mailako arretako zerbitzuak martxan jartzea. Izan ere, gaur egun, Gurutzetako ospitaleko (Barakaldo, Bizkaia) GIU Genero Identitatearen Unitatea da Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan transak artatzen dituen unitate bakarra, eta hainbat kolektibok salatu izan dute transek bertan jasaten duten patologizazioa.
Iazko abuztuan, erraterako, salaketa hori egin zuten gaur oharra atera duten hiru kolektiboek eta ESK sindikatuak. Azaldu zutenez, unitate horietara joatean, barne protokoloak dio psikiatria kontsultara bideratu behar direla pazienteak, haien ongizateari lehentasuna eman behar zaiela argudiatuta. Kolektiboek adierazi zuten psikiatriatik igarotzeak ez duela «laguntzen» transen despatologizazioan; kontrara, «zalantzan» jartzen duela «pertsona horiek beren gorputzen gainean erabakiak hartzeko duten eskubidea eta autonomia». Gehitu zuten transak «beldurrez» joaten direla kontsultetara, jarrera horren ondorioz. Ospitaleko zuzendaritzak, baina, adierazi zuen ez dagoela «bazterketarik», eta «protokoloa» betetzen duela.
