«Gure artean behar dugu zerbait sortu, ez igurikatu»

«Euskal Herria ez da entzuna izan, ez eta ere behatua izan; mespretxu handiagorik ezin dugu ukan!». Euskal lurralde elkargoari begira Frantziako Gobernuak ukandako joera gogorki bizi duDaniel Olzomendik (Uharte Garazi, Nafarroa Beherea, 1974). Paristik jaso mespretxu hori salatzeko egonen da Bateraren manifestazioan, azaroaren 30ean, Maulen. Kantonamenduen maparekin Ipar Euskal Herriaren mugak zangopilatzea ere «Euskal Herriaren kontra doan hautu politiko bat» dela dio.

Prefetak landu kantonamenduen mapan Ipar Euskal Herriko mugak ez dira errespetatuak, eta Biarno eta Nafarroa Behereko kantonamendu batzuen artean bat sortu gogo dute. Zein da zure sentimendua?

Hor ikusten dut Euskal Herriaren nahiaren gainetik pasatzeko ekinbide berezi bat. Zuberoatik edo Iholdi-Oztibarre Amikuzetik, ez genekien nondik eginen zuten. Iholdi-Oztibarre Amikuzetik eginen dute. Beharbada lurralde elkargoaren aldeko mugimenduari begiratuz, ikusi dute aldarriak arrakasta gutxiago duela eskualde horretan. Marra gorri horren ezabatzeko eta Biarno eta Euskal Herriaren artean zerbait egiteko helburua hastapenetik bazuten. Zergatik? Geroari begira erakusteko ez dela Euskal Herririk eta ideologia abertzaleari lotu gauza bat dela.

Proposamen batzuk landurik dituzue EH Bai koalizioaren barnean.

Bai. Hiru hipotesi proposatu ditugu, eta legea eta horren izpiritua errespetatzen dugu bakoitzean. Izpiritua da Biarnoko eta Euskal Herriko oreka errespetatzea, eta horretan gara. Handitzen ditugu kantonamenduak ere. Kantonamenduen biztanleria 20.000 eta 30.000 artean da, jakinda gainera baserri munduarentzat badela dispentsa bat. Hirugarren proposamena ere badugu, hiri eta baserri munduaren artean oreka bat proposatzen duena, indar gehiago emanez baserri munduari. Zehazki aztertuz, ikusten dugu Euskal Herriko mugak errespetatuz posible dela berrantolatzea eta hori legea errespetatuz.

Erabakia Frantziako Barne Ministerioan hartu dutela dio Georges Labazeek (PS), Kontseilu Nagusiko presidenteak. Hori horrela dela uste duzu?

Ez, hori ez da posible, eta, gainera, badakigu joan-jinak izan direla Barne Ministerioko eta Kontseilu Nagusiko burua edo buruan direnen artean. Badira sozialista batzuk mapa lantzen aritu direnak, eskuz esku ministerioarekin. Esplikatu beharko dute zergatik ez duten beren gain hartzen. Argiki diot, sozialisten munduan badira bi tendentzia: bata, Euskal Herriaren alde agertzen dena, eta bestea, arrunt jakobinismoaren barne dena. Bigarren horrek du gehiengoa sozialisten artean. Kontseilu Nagusian mapa eztabaidatzerakoan, espero dut bakoitzak bere ardurak hartuko dituela. Eskuindarrak kontra dira, abertzaleak lehenak izan ziren egoera salatzen, eta Euskal Herriaren aldeko ardurak hartu dituzten sozialistek ere hitza hartu beharko dute kontra.

Herritarrekin solasaldirik egon ez izana salatzen duzue.

Hori harrigarria da. Kontseilu Nagusiaren barnean ere ez zirenjakinean. Demokraziaren aldetik huts handi bat bada. Euskal Herriak berriz ere kolpe bat hartu du; denbora laburrez biziki gauza bildu ditugu buru gainera: ikastola, hizkuntza, bake prozesua... Ongi kokatutzat genituen hainbat gai zalantzan dira ere! Momentu txar batean gara, eta ez dakit nora goazen.

Kontseilu Nagusian eztabaida egonen da. Bozketa bat ere egonen da?

Ez dakigu. Baina, dena den, eztabaida badenean bakoitzak behar du bere hitza eman eta ez bere alderdi politikoaren gibelean gorde. Bereziki, horrelako ondorio larriak, biziki inportanteak eta historikoak direlarik eztabaidagai. Eztabaida sakon bat egon behar da. Ez dut ikusten nola izan daitekeen aurkezpen soil bat, iritziak kontuan hartu gabe... Edo politikatik eta demokraziatik biziki urrun gara.

Oztibarrekoa zara. Egunerokoan zer erran nahi luke Biarnorekin kantonamendu berean egoteak?

Hori ulertzeko, ondokoa zehaztu nahi nuke. Kontseilari nagusi batek ez du itxura bera hirian edo baserri munduan. Hirian kasik ez dute ezagutzen; aldiz, baserri munduan harreman bat bada, eragile inportantea da. Beraz, kantonamenduak handituz hurbiltasun hori desagertuko litzateke. Gurutzatzen ditudan jendeek, edozein sentsibilitate politikotakoa izanda ere, denak dira harrituak, Biarnoko Nabarrengoserekin zerbait egitea posible denik ere ez dute pentsatzen! Nabarrengoseko herri txikiak ez dituzte ezagutzen ere; batzuk ez dira sekula izan! Ez da sekula harremanik izan, eta ez dut uste gehiago izanen denik. Beste planeta batetik heldu den ideia bat da. Baina guk, hautetsi gisa, badakigu posible dela. Badakigu Euskal Herriaren kontra doan hautu politiko azkar bat dela, eta badakigu estatua zer egiteko gai den. Baina Euskal Herria ez da isilik egonen; dinamika bat izanen da, ez da dudarik.

Kolpe hori gogoan ukanen duzue azaroaren 30ean, Maulen, Baterarekin antolatzen duzuen manifestazioan.

Bai, ez da dudarik. Euskal Herriaren ezagupena galdetua da, ez bakarrik abertzaleetarik, baina bai Euskal Herritik. Hori ez da gehiago frogatu beharrik. Euskal Herria ez da entzuna izan, ez eta ere behatua izan; mespretxu handiagorik ezin dugu ukan!

Maulen egiteak badu pisu sinbolikoa.

Barne aldean eta beharbada atakatuak izanen ziren mugetan egitea sinbolo azkarra da. Lehenago jakin bagenu mapa, beharbadaAmikuzen eginen genuen! Gainera, azpimarratzen dugu Zuberoan azken urteetan egin den lan handia. Aldi guztiz, hautetsiak azkarki mobilizatu dira; nahiz eta abertzale mundutik urrun izan, euskaldun sentimendu bat badute, eta agertzen dute. Egiten duten lan hori errespetatzen dut biziki.

Maulera deitu dituzue herritar guztiak. Zer garrantzi du mobilizazio horrek?

Mobilizazio horren bidez erakutsi behar dugu gure nahia beti berbera izanen dela, Euskal Herriarenezagupenaren gaia beti mahai gainean izanen dela. Indar metaketa segitu behar dugu. Baikortasun pixka bat sartzeko, erran behar da denbora laburrean gauzak aitzinatu direla; ez genuen sekula ikusi edozein joeratako hainbeste hautetsi Euskal Herriaren ezagupenaren alde. Indar hori behar da metatu, eta presioa jarri. Beharbada, beste hitzarmen bat eginen da estatuarekin, ez dakit nola pasako den. Baina, dena dela, gure nahia ez dugu utzi behar, eta behar dugu gogoetatu nola antolatzen ahal garen, guztien artean ongi akomeatuz, Euskal Herri mailan. Abertzaleok badu aspaldi diogula ez dugula gauza handirik lortuko Paristik; beraz, behar dugu ikusi nola antolatzen garen azkarrago izateko. Lekuko politika indartu behar dugu; ez dut beste aterabiderik atzematen.

Konkretuki, zer litzateke?

Beharbada, beharko da herri elkargoen arteko harreman bat; beharbada, beharko dugu egitura bat sortu. Esperimentatu behar dugu gure eskuetan genukeen antolakunde bat.

Euskal Herriko Laborantza Ganberak (EHLG) egin duen gisara? Parisi itxoin gabe, eraiki.

Bistan da EHLGri pentsatzen nuen hori erratean, adibide azkar eta interesgarria da. Paristik ezzaigu deus etorriko; segur naiz nire bizian ez dudala sekula ikusiko zerbait Paristik etortzen. Beraz, ez dugu beste aterabiderik; guk behar dugu hemen antolatu. Horrek esan nahi du kostaldeak onartu behar duela barne aldearekin lanean aritzea. Ezin da izan bakarrik hiri gune azkar bat eta gaineratekoa ondoan. Badakit lan handia dela, baina ez dut ikusten beste biderik. Hori lortzen badugu, Hego Euskal Herriarekin ere beharko dugu ikusi zein ditugun problema komunak. Gure artean behar dugu zerbait sortu, eta ez igurikatu gainetik jitea.

Urrats hori egiteko prest sentitzen dituzu hautetsiak?

Gauza guztiak bezala, hautetsiak ez dira lehenak prest, pausatuak dira. Hautetsiak ez ziren prest aho batez ezagupena galdetzera joateko Parisera, baina gizarteak ditu pusatu.

Herritarrek dute giltza, beraz.

Hori ez da dudarik. Nahiz eta ez duten hori uste, herritarrek dute gakoa; ni horretaz segur naiz.

Udalbiltzako lehendakariorde ere bazara. Noranzko berera doa.

Udalbiltzak behar du berriz antolatu; hor ere kolpe txarrak izan dira, baina bada bigarren fasea. Ekonomia mailan ere egoera zailago da, baina diru eskas horrek ez du nahia kentzen. Badugu bizigune komun bat, eta nik pentsatzen dut beharko dugula naturalki pentsatu Hego Euskal Herria hor berean dugula, Paris baino hurbilago. Ez gara orri zuri batetik abiatuko; jada badira harremanak, elkarteen artean adibidez. Nik ez dut baitezpada sinesten biziki handiak diren proiektuei; uste dut izpirituari so egin behar dugula, eta horretarik proiektuak abiatu. Nahiz eta proiektua xumea izan, balio du lantzeak. Gure gizartea hobetzeko guhaur antolatu behar dugula erakusteko adibide interesgarria dugu.

Frantziarekin izenpetzekoa den lurralde hitzarmena aipatu duzu. Zure ustez, ezagupen instituzionala lortzeko bidean oztopo da ala ez da baitezpada traba?

Hautetsien Kontseiluan egon da eztabaida jakiteko segitzen zen ala ez, eta segitzearen alde egin da aho batez. Bada jadanik zerbait, eta hori ere urera botatzea deus gabe gelditzeko arriskua hartzea zen. Gaia zaila da, baina uste dut hitzarmen hori egitea beharrezkoa dela. Hitzarmena egitea Euskal Herriaren ezagupenaren desmartxan sartzen dut, ezagupen minimo-minimo bat badugu horrela. Bistan da ez dela aski, ez gara horretan egonen. Bada lan bat egiten dena Hautetsien Kontseiluan eta bereziki Garapen Kontseiluan, eta baztertzea zaila zitzaidan. Orain, galdera da zein indar ematen diogun hitzarmen horri. Eta bistan da nola gure jarrera indartzen dugun Frantziaren parean.