«Gobernuetan eragiteko gai da gizartea»

Giza eskubideen alorrean aditua eta aritua da Michel Tubiana (1952, Aljer). Parisko Dei Auzitegiko abokatua da egun, baina LDH Giza Eskubideen Ligako ohorezko lehendakari gisa ezagutuagoa. 1978tik da Frantzian giza eskubideen alde egiten duen talde horretako kide, eta, geroztik, ardurazko postuak hartu izan ditu: idazkari nagusi bihurtu zen 1984an, lehendakariorde 1995ean eta lehendakari 2000n. 2005ean egin zuten ohorezko presidente. REMDH Mediterraneoko giza eskubideen aldeko taldeko batzorde eragilean ere parte hartzen du.

Parisko konferentzian arituko da gaur, LDHko kide gisa, lanen sintesia egiten. Aitzinetik baditu, ordea, egoeraren analisia egiteko zenbait gako. Idatziz erantzun die BERRIAk egindako galderei.

Zein garrantzi du zuretzat Parisen bakearen aldeko konferentzia humanitario bat egiteak?

Bi hiribururi dagokie jorratuko dugun arazoa, eta horietako bat da Paris. Asanblea Nazionaleko gela batean egitea seinale azkar eta itxaropentsua da, gainera. Gai hau arlo politiko eta demokratikoan lantzea posible bilakatu da orain; sekula abandonatu behar izanen ez lituzkeen arloak.

Zergatik erabaki duzu parte hartzea? Zein ekarpen egin nahiko zenuke?

Harreman politiko bat berreraikitzeaz, indarkeria eteteaz eta desmartxa demokratiko bati indarra eta kemena emateaz arituko garenez gero, normala zen LDHk laguntza eskaintzea. Bestalde, nolabait —edo behintzat, espero dut—, trantsizio egoera batean gaudenez, hainbat galdera juridiko eta judizialetan ere badu eragina arazoak. LDHk bere jakintza eskaintzeko arrazoi bat gehiago da hori.

Zein eragin izan dezake konferentziak Frantzian, nola gobernuan hala gizarte zibilarengan?

Gizarte zibila mobilizatzen delako espero dezakegu gauzak aitzinatzea. Zeren gizarte zibila ez baitago estatuaren aginduek mugaturik, eta, beraz, gobernuek nekez asma ditzaketen bideak ireki ditzake. Gizarte zibila, kezka elektoraletatik aparteko ahotsa duelako, soluzioak irudikatzeko aske da, eta, beraz, gobernuengan eragina izateko gai da.

Nola ikusten duzu Paristik Euskal Herriko bake prozesua? Eta giza eskubideen ikuspegitik?

Maila berean ez dauden bi egoera ikusten ditut. Alde espainiarretik, «garaipen» gogo irmoa, eta alde frantsesean, berriz, zain dagoen gobernu bat; nahiz eta ez dudan ilusiorik egiten bi gobernuak lotzen dituzten harremanei buruz...

Agerikoa da Madrildik jaso dezakegun arreta ez dela izan daitekeen toleranteena. Halere, badira aitzinamenduak. Ez oraino termino normatibotan, baina seinale itxaropentsuak badira: ETAk bortizkeria utzi du; justizia espainiarrak ahots politikoa du onartu; Pirinioen bi aldeetako gizarte zibilaren ernatzea... Nahiz eta blokeo instituzionala handia den, eta oztopoak askotarikoak —epaiketetan abokatuak atxilotzea, adibidez—, eta nahiz eta badirudien epe motzeko apustu elektoralek gidatzen dituztela agintari espainiarren politikak.

Oraindik anitz dago egiteko gauzak aitzina daitezen. Egiazko desarmatze prozesu bat onartzea, eta ez errenditzea; hala beharko ez lukeena alferrik kriminalizatzeari uztea; zuzenbide komun batera itzultzea, zeinak eraginen duen presoak ez direla gehiago salbuespen erregimen baten pean izanen, ez eta haien familiengandik urrun; iheslarien itzulera ahalbidetzea. Bukaera eman behar zaie salbuespen prozedurei. Biktimak instrumentalizatzea bukatzea ere baitezpadakoa da: direna direlako aitortu behar dira, ez joko politiko gisa. Hori guzia giza eskubideen alorrekoa da, eta, beraz, LDHri dagokio.

Bertze bake prozesu batzuei kasu egin diezu hurbiletik. Zein antzekotasun eta ezberdintasun ikusten duzu; eta zein irakaspen har dezakegu?

Bake prozesu bakoitza esperientzia berri bat da. Baina ezein prozesuk ezin dio ihes egin ondoko oinarriei: egia, zigorgabetasunaren ukoa, biktimen aitortza eta zor zaizkien kalte-ordainak (ez bakarrik finantza arloan). Eta, dudarik gabe zailena dena, pasatutako akatsak berriro eginen ez dituen gizarte politiko bat berreraikitzea bermatu behar da. Horrek dakar, azkenik, mendekua ez nagusitzea erresilientziari.

Bistan da, lilurazkoa litzateke pentsatzea gaur egungo jendeak eta haien ondorengoek ahantzi eginen dutela. Baina, ahantzi gabe, bake prozesu batek ahalbidetu behar du berriro eraikitzea.

Ipar Euskal Herrian hiri elkargo bat sortzeko lanetan ari dira gaur egun. Zer diozu instituzionalizatzearen gaiaz?

Gorrotagarria izanen litzateke dekretuz erabakitzea eztabaida hori ez dela eman behar, edo eztabaida horri erantzun bat ematea eztabaidatua izan baino lehen. Bertze guziak eztabaida demokratikoa galdegiten du, eta ez dut, erantzun irmo bat emanez, predikatzen dudanaren aurkakoa eginen.