«Gobernuak ildo argi bat balu, fiskaltzak men egin beharko luke»

Euskal Herriko gatazkaren konponbidean engaiatua da azken urteetan Serge Portelli (Konstantina, Aljeria, 1950). Luzaz epaile lanetan aritu zen, eta abokatu ari da orain. Iratxe Sorzabal presoaren defentsa hartu du haren kontrako euroagindu eskaeran, eta Jakes Esnal ere defendatuko du ekainaren 25ean.

Zergatik engaiatu zara gatazkaren konponbidean?

Gatazka historiko bat delako, Europako azkenetakoa. Haren konponbidean borondate on anitzek parte hartzea behar duen gatazka bat da. Uste dut giza eskubideen aldeko edozeinek bat egin behar duela horretan. Kausa noblea da, eta biziki indartsua. Nire lekua aurkitu dut. Horrez gain, anitz idatzi eta lan egin dut torturari buruz. Eta ohartu nintzen euskal gatazkan tortura anitz erabili dela. Gainera, gutxi aipatzen zen, gutxiegi: ukatua zen. Eta euskal herria gustuko dut. Aparteko kultura duen herri bat, bizitzen entseatzen dena, balio indartsuak dituena... Naturalki haien aldean sentiarazi nauten hainbat gauza.

Zer lan egin duzu Parisen?

Euskal Herriko jendearekin elkarlanean aritu naiz, eta ez bakarrik juristekin. Bilkura publikoetan parte hartu dut, baita euskal mugimenduaren eta [Frantziako] Gobernuaren arteko elkarrizketetan ere. Besteak beste, euskal presoak gizatasun —erran nezake— arrunt batekin tratatuak izan daitezen. Gainerako guzien eskubide, abantaila eta obligazio berak izan ditzatela. Bazen lan biziki inportante bat egiteko, beste anitzekin batera egin dudana. Gogoetak, ekarpenak, posizio hartzeak... gertatzen ari zenaren berme publikoa izaten entseatu naiz. Eta orain, abokatu bilakatu naizenetik, orain arte egindakoaren bidean segitzen dut.

Azken bi urteetan Frantziako Gobernuak urrats batzuk egin ditu, baina blokeo egoera aipatzen da berriz. Zertan dago egoera?

Pentsatzen dut bata bestearen ondotik izan diren gobernuek kontzesio batzuk egin dituztela, bereziki presoen baldintzetan. Baina duela urte bat mugimendu hori gelditu zen. Gaur egun, botere publikoak zatituak dira. Badira auzitegi eta magistratu batzuk beren lana behar bezala egiten dutenak, baina bada zinezko blokeo bat: juridikoa eta politikoa. Blokeo juridikoa da terrorismoaren aurkako justiziak edo gutxienez haren zati batek —Parisko Dei Auzitegiak eta terrorismoaren aurkako fiskaltzak— kontsideratzen duela ez dela gehiago konpromisorik egin behar, ildo puru bat atxiki behar dela. Eta hori adierazten da baldintzapeko askatasunen ukatzeetan, euroaginduen onarpenean eta abarretan. Eta bada blokeo politiko bat, gobernuak ez duelako Espainiarekiko politika autonomo bat definitu nahi; bada beti nolazpaiteko elkartasun bat. Oraingoz, blokeo fase batean gaude, eta gobernuak ez du zinezko borondate politikorik gatazkaren konponbidea bururaino eramateko.

Terrorismoaren kontrako fiskaltzaren jarrera aipatzen da maiz. Arazoa juridikoa da, ala politikoa?

Biak. Fiskaltzak, Frantzian, biziki eztabaidatua den estatus bat du. Fiskaltzaren autonomia edo independentzia batetik biziki urrun gaude oraindik, bereziki terrorismoaren aurkako fiskaltzari dagokionez. Gobernuak dituen blokeorako motibazio berak aurkitzen ditugu. Hori da. Ez dezagun ahantzi: gobernuak ildo argi bat definituko balu, terrorismoaren aurkako fiskaltzak men egin beharko luke. Gaur egun, hori ez dago. Horregatik, alde batetik borroka juridikoa eraman behar da, eta era berean politikoa ere bai. Eta arlo politikoan, euskal herriak, hautetsiek, eragileek, ez dute amore eman, eta borrokan segitzen dute.

Iratxe Sorzabalen abokatua izan zara haren kontrako euroagindu eskaera aztertzeko auzian.

Hiru epaiketatan defendatu dut; gehiago ere izanen dira. Ondoko egunetan Jakes Esnalen defentsa ere hartuko dut. Baldintzapean aske geratzeko eskaera egin du. Hori ere tragikoa da, Esnalek 69 urte baititu; 30 presondegian pasatu ditu. Iduri du blokeoa biziki handia dela; alta, autoritate anitzek —horien artean, Zigorrak Ezartzeko Auzitegiak— onartu diote baldintzapean aske geratzea. Baina terrorismoaren aurkako fiskaltzak, ohi bezala, erabakiari dei egin zion. Aski ulertezina da. Beste auzi anitzetan parte hartuko dut, izan abokatu gisa, izan lekuko gisa. Oraingoz, borroka auzitegietan da.

Torturaren gaia jarri zenuen mahai gainean Sorzabalen kasuan.

Orain arte, itsukeria egon da. Erraten dute ez dagoela frogarik. Parisko Dei Auzitegiak dio ez dela tortura aipatzerik. Sinestezina da. Gutxitan ikusi dut auzi batean hainbeste froga torturaren errealitateari buruz. Deitoragarria da. Anitz lan egin dut torturari buruz, liburuak idatzi ditut; torturaren printzipioa da ez dela aipatzen. Torturatzaile guziek, tortura erabiltzen duten erregimen autoritario eta totalitario guziek isiltzen dute errealitate hori. Hori gertatu da Espainian, eta oraindik gertatzen da. Bada nolazpaiteko gaizkidetasun orokor bat, gobernuaren, Poliziaren eta justiziaren artean. Nazioarteko instantzia guziek salatu dute gaizkidetasun hori, erranez Espainiako Estatuak ukatzen duela errealitate hori onartzea, ikertzea, kondenatzea. Espainia horretan egotea tristea da; baina Frantziak gaizkidetasun horretan parte hartzea zaila da sinesten. Frantziak ere tortura erabili du, baina gaur egun horretatik atera da. Ezin da Frantzia eta Espainiaren arteko elkartasunik egon puntu horretan. Gure herriak gai izan behar du errateko Espainian tortura erabili dutela. Torturarik egon ez dela erratea ikaragarriko gezurra da. Frantziako justiziak ez luke ukapen eta gezur horretan parte hartu behar. Argiki erran beharko luke ezin direla torturapean egindako adierazpen batzuk aintzat hartu. Nazioarteko arau eztabaidaezinak dira; ezin da horietatik libratu. Abokatu gisa eskatzen dugun gauza bakarra da zuzenbidea errespetatzea: hori bezain sinplea da.

Oraingoz, kasua Luxenburgoko auzitegira eramatea ukatu dute auzitegiek.

Luxenburgoko Europako Batasuneko auzitegiari galdera egin nahi diogu jakiteko zein den nazioarteko zuzenbidearen postura gisa horretarako konfigurazio batean; hau da, torturapean egindako adierazpenak daudelarik tartean. Zein diren epaileek atera behar dituzten ondorioak. Baina bigarren mailako eskaera bat da. Errealitate indartsuena eta bistakoena da tortura egon dela, eta, beraz, ez dela euroagindua onartu behar. Luxenburgoko auzitegiak postura bat har lezake, baina gero Frantziako epaileek erabakiko dute.

Lehengo asteburuan, CIAren agiri desklasifikatu batzuek GAL Felipe Gonzalezekin lotu zuten, beste behin. Frantziak izan zuen parte hartzea ere salatu zen bere garaian. Zer deritzozu?

Ez dut informazio hori ikusi; beraz, ez dut jarrera jakinik hartuko. Baina CIAk halako dokumentuak desklasifikatzea biziki berri ona da. Denek dakite GAL ez zela besterik gabe era autonomoan atera. Beraz, ekintzak Frantziako lurraldean egiteko eta luzaz irauteko, gaizkidetasuna beharbada ez, baina onarpen bat egon zen, nahi eta nahi ez.

Posible ikusten duzu halako gaiak landuko lituzkeen egia eta justizia batzorde bat?

Halako gatazka bat bukatzen den aldiro, eraman behar izaten den borroketako bat da gatazkaren historia egitea. Zehazki jakitea zer gertatu den. Oraindik biziki urrun gaude. Badira oraindik eremu ilun anitz hamarkadetako gatazka horretan gertatuari buruz. Bada lan komun bat egitekoa, bi aldeetatik, artxiboak argitara aterata; orain arte sekretuak ala klasifikatuak izan diren dokumentuak eskuragarri egiteko. Zinez, alde guziak mintzatu ahal izateko. Ezingo gara gatazka honetatik atera egia jakiteko indarrik egin gabe. Egia eta justizia batzorde baten —edo batzuen, pluralean— forma har lezake; hala gertatu da herri anitzetan. Gaur egun ez gaude horretan. Baina nire helburuetako bat da —eta ez naiz bakarra— parte hartu duten guziak batera bildu ahal izatea. Bi aldeetako autoreak eta biktimak. Bakoitza libreki mintzatu ahal izatea, eta momentu horretara arte gordeak egon diren errealitateak argitara ateratzea.