Eusko Jaurlaritzak laugarren ahalegina egingo du Gardentasun Legea onartzeko, eta horretarako lehen pausoa eman du gaur, legearen aurreproiektua onartu baitu gobernu bileran. Legeak «marko bat» ezarriko du erakundeen jardun ona bermatzeko, eta administrazioan jarduten duten guztiei eragingo die. Pradalesen agintaldiko aurreneko lege garrantzitsuena izango da, lege egutegian jasota dagoenez. Eusko Legebiltzarrera igorriko du testua orain, eztabaidatu, «aberastu» eta onartu dezaten.
Gaur onartu duten lege proiektua demokraziaren kalitatea hobetzeko Pradalesek aurkeztutako egitasmoaren barruan kokatu du Jaurlaritzak. Lehendakariaren helburua baita lantalde bat eratzea legebiltzarrean eztabaidari heldu eta lege sorta bat onartzeko. Bada, asmo horretan «beste tresna bat» izan nahi du gardentasun legeak. Hala azaldu du Maria Ubarretxenak, Jaurlaritzaren bozeramaile eta Gobernantza, Administrazio Digital eta Autogobernu sailburuak.
Izan ere, legearen helburu nagusia da erakunde publikoen gardentasunean sakontzea, politika publikoen kudeaketa eraginkorragoa sustatzea, eta administrazioaren eta herritarren arteko harremana hobetu eta konfiantza harremanak sortzea. Finean, Eusko Jaurlaritzaren jarduerari buruzko informazioa jasotzeko eta horiei buruzko kontuak emateko modua emango du legeak.
Horretarako, Eusko Jaurlaritzak Gardentasunaren Euskal Agintaritza sortuko du, berme organo gisara. Gardena jarri diote izena, eta bi helburu nagusi izango ditu. Alde batetik, zaintza lanez arduratuko da, administrazioak informazio arloan dituen betebeharrak betetzen dituela ziurtatzeko. Eta okerren bat detektatu ezkero, neurri zuzentzaileak edo diziplina jarduerak abiatzeko gaitasuna izango du.
Bestetik, salaketak ere tramitatuko ditu, ustelkeriaren aurkako borrokari dagokionez. Horretarako, organoak independentzia osoz jardungo du erakunde maila guztiei dagokienez, baita sektore pribatuari dagokionez ere. Halaber, herritarrek erreklamazioa jarri ahal izango dute bertan, informazio eskubidea ukatzen zaienean.
Izan ere, administrazio publikoek hartzen dituzten erabakien berri eman beharko dute, erabakiak nola hartzen dituzten azaldu, eta jarduketen arduradunak nortzuk diren zehaztu. Funtsean, diru publikoaren erabilerari dagokion informazio guztia helarazi beharko dute. Hala, arau hausteren bat denean edo informazio ezkutatzen denean, zigorrak aurreikusten ditu legeak. Goi kargudunen kasuan, 200 eta 12.000 euro arteko isunak izan daitezke, eta kasurik larrienean, langilea kaleratzeko aukera ere jasotzen du. Zuzenbide publikoko eta pribatuko erakundeen kasuan, isuna 400.000 eurorainokoa izan daiteke.
Lobby edo presio taldeen erregistro bat sortzea ere aurreikusten du legeak. Hala, errazagoa izango da nortzuk diren zehaztea, eta Eusko Jaurlaritzan egiten duten presio lan horren gaineko kontrola ziurtatzea. Ubarretxenak aurreratu du, dena den, Jaurlaritzak gaur egun sei gardentasun atari dituela, bere jardunaren berri emateko baliatzen dituenak: Irekia, Gardena, Jaurlaritzaren ataria —Euskadi.eus—, Open Data, Legegunea eta kontratazio publikoko plataforma. Horiez gain, gardentasunari lotutako organo independenteak ere badaude EAEn, hala nola Etika Publikoarekin Batzordea eta Arau Hausteen Berri Emateko eta Informatzaileak Babesteko Barne Sistema.
Bide luzea
EAEko gardentasun legea onartzeko bidea luzea bezain korapilatsua izan da. Patxi Lopezen agintaldian hainbat neurri onartu ziren, hala nola Irekia ataria sortzea. Jaurlaritzaren jardunaren erakusleihoa izateaz gain, gobernuaren eta herritarren arteko hartu-emana erraztea izan da webgune horren helburua. Eta ardatz horren arabera jarduten du gaur egun ere, gabezia nabarmenak baditu ere.
Urtebete geroago sartu zen indarrean Espainiako gardentasun legea, 2013an. Administrazio guztiei eragiten die, eta gobernu guztiek bete beharreko gardentasun kodea arautzen du. Zigorrak aurreikusten ditu, besteak beste, arau hausteengatik edo informazioa ezkutatzeagatik. Hasieran legeak Madrilen esku utzi zuen erkidegoetako edo tokiko administrazioetako langileak zigortzeko ahalmena, baina erkidegoen esku geratu zen azkenean.
EAEk, baina, ez du hori arautzen duen legerik gaur-gaurkoz. Iñigo Urkullu lehendakari izan zen hiru legealdietan saiatu zen onartzen, baina ez zuen inoiz testua legebiltzarrean onartzea lortu, azken agintaldian gehiengo osoa izan bazuen ere. Lege proiektu bat onartu zuen Gobernu Kontseiluak 2023ko azaroan, eta legebiltzarrera ere igorri zuen. Baina hauteskundeetara deitu zuen lehendakariak, eta bertan eten zen legearen bidea.
Bada, orduko testu bera da Ubarretxenak gaur aurkeztu duena. Sailburuak adierazi du hutsetik hasi ordez legeari «beste aukera bat» ematea erabaki duela gobernuak, haren edukia berrikusi ondoren. «Orduan onartu ez zena orain onartuko dugula uste dugu; baikor gaude».
gaurtik, jaurlaritzaren esku dago itsasertzaren kudeaketa
Gaur goizeko zortzietatik aurrera Eusko Jaurlaritzaren ardurapean dago Bizkaiko eta Gipuzkoako itsasertzaren antolaketari eta kudeaketari lotutako eskumena. Hemendik aurrera Jaurlaritzak berak emango ditu hondartza denboraldirako baimenak, hala nola toldoei, kafetegiei, igeri eremuei edo kirol lehiaketei dagokienak. Eskumen garrantzitsua da Amaia Barredo Elikadura, Landa Garapen, Nekazaritza eta Arrantza sailbururen hitzetan, «40 urte berandu» badator ere. Gogorarazi baitu Bizkaiko mendebaldeko mugako Kobaren lurmuturretik Gipuzkoako Bidasoa ibairaino 246 kilometroko kostaldearen dagoela. Hori «aukera bat» dela azpimarratu du sailburuak, eta «ez oztopo bat». Eskumena zerbitzu publikoak indartzeko eta industria jarduera «jasangarriak» sustatzeko baliatuko dutela adierazi du. Eta iragarri du udalekin harremanetan jarriko direla baimenen kudaketaren eginkizuna haien esku uzteko. Hamalau lanpostu Jaurlaritzaren ardurapera pasako dira. Itsasargiek, aldiz, Espainiako Gobernuaren esku jarraituko dute.
