«Foru Hobekuntza berritzeko lantaldea baldintzetako bat zen akordiorako»

2004an, sortu berri zen Nafarroa Bai koalizioko diputatu gisa joan zen Madrilerantz Uxue Barkos (1964, Iruñea). Ordu hartan giro politikoa nahasita zegoen, eta, ia 20 urte geroago, tentsio handiko garaiak bizi diren honetan, Barkos berriro ere harantz zuzendu da. Oraingoan Senatura doa, «Nafarroako aniztasun politikoa aldarrikatzera».

Parlamentutik Senatura. Zeri erantzuten dio mugimenduak?

Bizitzan eta politikagintzan badira momentuak non gauza berriak egin behar diren. Ez naiz ari bakarrik nire kasuaz zehazki, baizik eta erakundeaz eta haren geroaz. Legealdiak jarraitu edo ez, oso garai interesgarria da. Nafarroaren aniztasun eta konplexutasun politikoa aldarrikatu behar dugu, baita estatuko erakundeetan ere. Hor eroso sentitzen naiz. Hiru legealditan egon nintzen Kongresuan, eta orain, Senatuan.

Esanahi berezia al du? Atzerapauso gisa interpretatu daiteke...

Momentu honetan ez da hori helburua, ezta pentsatu ere. Argi dago aukera ederra dela Geroa Baiko ahots berriak ezagutzeko. Momentu honetan bada jende gaztea, eta egia da ere belaunaldi trantsizioari ekin beharko diogula. Noiz? Ikusiko dugu. Gauzak bideratu behar dira garaiz, denborarekin eta lasaitasun politikoarekin. Gobernuan ikusi dugu Jabi Arakamaren erantzukizuna administrazioan, parlamentuan bozeramaile eta ahots berriak ditugu, jende interesgarria dago Altsasun edo Zizurren. Nafarroako politikagintzan lanean jarraituko dugu, baina halako marrazki berri bat hasi behar dugu egiten, eperik gabe.

PSNk senatari autonomikoa beretzat nahi zuen. Amore eman al du pentsatuz Uxue Barkos Nafarroako Parlamentutik aldentzea komeni zaiola?

Kar, kar... Ez naiz ausartzen esatera zeintzuk diren PSNren edo gainerako alderdien asmoak. Inork nahi hori bazuen, argi eta garbi esaten diot jarraitzen dudala sinesten Geroa Bai dela oso proiektu inportantea, eta haren alde jo eta ke jarraituko dudala lanean.

Senatuan eskuinak gehiengoa du. Zer aldarrikatuko duzu?

Ikusiko dugu Sanchez gai izango ote den gobernu berri bat eratzeko. Oraintxe bertan Alderdi Popularrak gehiengo osoa du Senatuan. Legealdia gauzatzen bada, blokeorako erabiliko du, eta horregatik eztabaida politikoak garrantzi berezia izango du. Adibidez, duela astebete PPk lortu zuen aurrera ateratzea amnistiaren aurkako mozio bat. Oso garrantzitsua izan zen eztabaida hartan gogoraraztea eta idatzita uztea gehiengo oso hura ez dela gai aurrera eramateko inolako akordiorik, eta Nafarroako Parlamentuko gehiengoak ezezko biribila eman geniola.

2019koarekin alderatuta, aurreko gobernuko bazkide guztiek galdu zenuten boto kopuruan, baina hiruren artean gehien Geroa Baik galdu zuen. Abisu moduko bat izan al da?

Geroa Bairen historia oso laburra da, baina intentsitate handikoa. Gure ibilbidean Geroa Baik beti gorantz egin du, baina oraingoan ez. Hausnarketa sakona egin dugu eta egin behar dugu. Azkenean zergatirik sakonena eta demokratikoena da gizarteak horrela erabaki duela. Argi ikusi dugu 5.000 boto inguru joan zirela EH Bildura, baina poltsa handiena etxean geratu zela. Instituzioetara ailegatuta, aniztasunaren epika galdu du Geroa Baik. Nolabait, estalita geratu da gobernuan parte hartzeko erantzukizun politikoaren rol horretan, eta nonbait emozioa galdu egin da. Hori berreskuratu beharko genuke. Nire ustez, egoerak berbera izaten jarraitzen du. Hirugarren legealdira goaz orain, eta aldaketa hark jarraitzen du ibiltzen. Aldaketa politikoak instituzioetan jarraitzen du, eta agian mezua galdu egin genuen. Agian.

Gertatutakoa ez al da abisu bat gobernu osoarentzat? Zer izango duzue kontuan?

Erantzukizunez jokatu behar dugu. Gobernua eratzeko negoziazioekin erlazionatuta, honako hau entzuna dut azkenaldian: «Osasungintzako fardela utzi diete [PSNkoek Geroa Baikoei]». Ezta pentsatu ere. Ez da fardel bat. Politikagintzan aritu nahi badugu, hori da erantzukizunen arloan sakonetako bat. Beste gauza bat da zer-nola aurkitu ditugun gauza asko, eta zer-nolako aukera izango dugun hori bideratzeko. Proposamenak eginda daude, eta arduraz zein eta errespetuz jokatu dugu. Arrisku bat da; emaitza onak ez badira, Geroa Bairi leporatuko zaiolako; baina hori ez da gure helburua: osasun publikoari aurre egitea, bere beharrak bideratzea, eta Nafarroako gizarteari osasun publiko sendo bat eskaintzea bilatzen dugu.

Aldez aurretik antzematen zen negoziazio zailak izango zirela, baina azkenean uste baino zailagoak izan al dira?

Bai, eta gogorragoak. Nire ustez, Alderdi Sozialistak ez zuen ongi irakurri emaitzen eragina bazkideen arteko harremanetan eta saiatu zen inposatzen maiatzeko emaitzak gobernuaren egituran. Egun hartako emaitzek agerian utzi zuten gobernu aurrerakoi eta plurala posible izaten jarraitzen zuela bazkide berekin. Geroa Bai zigortu nahi izatea akats bat izan zen, nire ustez. Bideratu genituen gauzak, nahiz eta egun haietan agerian geratu zen zailtasunak izan zirela benetakoak eta sakonak. Guk proposatu genien oztopo bat baldin baginen gobernua aurrera ateratzeko, beste aukera bat zuela gobernu aurrerakoia osatzeko, eta ez geniela ezer esango.

Harritu al zintuzten EH Bilduk inbestidurari baiezkoa emateko prest zirela adieraztea?

Baldintzarik gabeko baietza ez dut ulertzen. Kideen artean proposamenak desberdinak dira, eta horrek askotan arazoak jartzen ditu mahai gainean, eta bidean oztopoak gainditu behar dira. Baina horretarako baldintzak egon behar dira. Baldintzak leialak izan behar dira, batik bat bozkatu duten gizartearekiko.

Nola itxi zen atal hori? Azkenean 2019koaren arau berak jaso dituzue.

Une batean PSNk onartu zuen 2019ko harreman akordioa ona zela baina ez zela bete. Eta bere gain hartu zuen autokritika hori.

Korapiloetako bat euskararena izan zen. Zuk esan izan duzu aurrera egiten ez den guztia atzera egitea dela. Zergatik ditu hainbeste zailtasun PSNk?

Arrazoi ugari daude. Iragan asteburuan Nafarroa Oinez ederra egin zen Etxarri Aranatzen eta haren leloa euskararen ofizialtasuna izan zen. Argi eta garbi dugu hori dela gure helburua euskarak aurrera egin dezan; baina, kontuz, borondate parlamentarioa behar du. Ez da soilik PSNk ezezkoa ematen duela: UPNk ematen dio, PPk ere... Gogorarazi nahi dut 2015eko legealdi hartan ezinezkoa izan zela Nafarroako Parlamentuan zonifikazioa amaitzea. Behin eta berriz aldarrikatuko dugu hori, eta sostengatu beharko dugu horrelako neurri ulertezinaren aurkako jarrera politikoa, baina parlamentuaren gehiengoa behar dugu.

Aldaketa nagusietako bat izan da Zurekin Nafarroak Etxebizitza hartu duela.

Ulertezina da zortzi urtez aurrera eramandako politika publikoekin ados egonik, beste esku batzuetan uztea. Zergatik gertatu zen hori? Ez dakigu. Zortzi urteotan aurrerapauso handiak eman dira, araudietan eta exekutiboki. PSNren erabakia izan zen eta negoziatzeko aukerarik ez da izan. Ikusiko dugu zer-nolako emaitzak ematen dituen. Uneotan ez naiz kritiko.

Barne eztabaida handia izan zen koalizioan, EAJren eta Geroa Sozialberdeak-en artean. Norainokoa izan da tentsio puntu hori?

Momentu hartako negoziazioak gogorrak izan ziren, eta hari nola erantzun eztabaidatu genuen. Gobernu barruan egotearen alde geunden, baina ez edozein modutan. Helburu hori argi izanda, zein bide jorratu desberdintasunak izan genituen. Azkenean, erabateko baiezkoa eman dugu Geroa Bairen barruan. Aho batezkoa.

Lehenik Iruñerriko Mankomunitatea eta berriki Nafarroako Udal eta Kontzejuen Federazioa osatu dira. Zer esan nahi izan dute bi gertaerok?

Nafarroako lehen instituzioan lortutako akordioa beste gainerako instituzioetara eraman behar da. Normaltasunera goaz erakundeetan. Orain, federazioan.

UPNk salatu du EH Bilduk PSOErekin duen akordioaren parte bat dela hor.

UPNk barrura begirako hausnarketa egin behar du. Egia da Iruñerrian PSNk bere bigarren arima bero mantendu nahi izan duela eta alkatetza ahalbidetu zuela, baina bestela ez da gai izan PSNrekin akordio bat lortzeko. Orain UPNk presa du, eta beldurra adierazten du. Izango ote dugu zentsura mozio bat Iruñean? Ez da gai izan azken zortzi urteotan, eta aurrera begira ere ez da gai akordioak lortzeko. Badu lana barne hausnarketan.

Esparzak iragarri zuen Geroa Bai alderdira hurbiltzeko urratsak egin beharko lituzketela. Tabu bat al da haientzat?

Dirudienez, bai. Lehen unetik esan genuen mamu bat astindu nahi izan dutela, besterik ez, alderdi sozialistaren jendeari esateko: «Kontuz, ez baduzue gurekin gobernatzen, beharbada beste hauekin egingo dut». Geroa Baik oso argi du: UPNk aurrera egin nahi badu, aniztasunaren eta beste hizkuntza propioaren inguruan sakon aldatu beharko du.

Iruñeko zentsura mozioa zenbateraino da aukera bat?

Ikus dezagun. Ez naiz ausartzen beste zerbait esatera.

Foru Hobekuntzaren lantaldea ez zen iragan legealdian abiatu, PSNk eragotzita. Orain, aldiz, bai.

Lantalde horri begira, PSNk lehen unetik iragarri du ez duela estatusaren, sinboloen eta hizkuntzaren inguruan aldaketarik nahi. Ondo da, baina eztabaidatu dezagun. Eta politika egin dezagun. Politika ez da bakarrik kudeaketa edo printzipioen aldarrikapena. Bada ere lekua gizartearen aldaketak instituzioetara ekartzeko. Hori da helburua. Hitz egin dezagun. Geroa Baik zuzenduko du. Lantaldea izan zen baldintzetako bat akordio programatikoa egiteko. Baldintzarik gabeko baiezkorik ez dugu eman.