Euskararekin du gobernuak zorra

Hizkuntza kultura da. Komunikaziorako tresna bizia. Benetako altxorra. Baina Nafarroako Gobernuak ez du zaintzen. Ez hori bakarrik. Kontua ez da ez duela bultzatzen edo babesten, haren aurka egiten duela baizik. Eta horrek amorratu egiten nau. Ilusioz ari gara gu lanean; gure soldata jaitsi dugu, hamaika gauza asmatu dugu dirua lortzeko, baina gobernuak ez du guk egiten dugun lana aitortzen. Ikasle izandakoak gurekin euskaraz aritzen direnean sentitzen dugun pozak ematen digu aurrera egiteko indarra».

Iruñeko IKAko Arturo Kanpion euskaltegiko irakasle Xabier Martinez de Lezearenak dira hitzak. Nafarroan euskarak duen egoera ongi laburbiltzen dute: herritarrena da hizkuntzaren alde egiteko ekinbidea. Gobernuak nekez egiten du legeak agintzen diona, eta gizarte taldeek haien esku hartzen duten lana ere oztopatu egiten du. Horixe salatu dute Nafarroako IKAko eta AEK-ko arduradunek. 2012. urteko urritik daude sosik jaso gabe. 2013. urteko 245.000 euroko diru saila ez dute hartu, oraindik ere, eta aurtengoari buruz berririk ere ez dute. IKAko arduradun Sagrario Alemanek argi erran du: «Gobernua gurekin zorretan dago». Gobernuak euskararekin du zorra.

Oraingoa da euskaltegiek inoiz ezagutu izan duten garairik txarrena, Alemanen ustez. Egoera ekonomikoak itota dira, orain arte jaso duten apurra ere galduta. Hori da euskaltegien errealitatearen gako nagusietako bat, IKAko arduradunaren hitzetan. Laguntza jaso dutenean ere, «gutxienekoa» eman diela gobernuak. «Ez du izan euskalgintza eta euskara laguntzeko borondate sendorik. Ez du benetako hizkuntza politikarik sustatu».

Euskaltegien egunerokoan izan du eraginik administrazioaren babesik ezak. Soldatetan eta azpiegituretan, bertzeak bertze. «1980ko hamarkadan bezala dago Arturo Kanpion gure euskaltegia», erran du Martinez de Lezeak. Goizeko eskola eman berri du. Ia gela guztiak hustu dira. Euskaltegian dira, oraindik ere, Lucia Garcia eta Josu Ugarte. Iruindarra da Garcia, eta sei urte inguru egin ditu euskaltegian. «Kontent» da. Eta ikasi du. «Seme-alabekin ere egiten dut euskaraz, zenbaitetan, etxean. Zaila da, baina saiatzen naiz. Gurasoekin nik ez nuen aukera hori izan», erran du, harro.

Ugarte Tuteran (Nafarroa) jaio zen, baina Iruñean egin ditu azken hamazazpi urteak. «Iruñera etorri eta hasi nintzen euskara ikasten; hainbat urtez aritu nintzen, baina utzi egin behar izan nuen. Orain berriz hasi naiz».

Euskaltegiko giro ona nabarmendu dute Ugartek eta Garciak. Astean lau aldiz joaten dira, bi orduz. Nafarroako Gobernuaren jarrerak ez ditu «batere» harritzen. «Egoera beti izan da txarra. Beti egin behar izan dugu borroka aurrera egiteko», erran du Ugartek. «Gobernuaren babesik ezak ez gaitu atzera bota; alderantziz, gogo handiagoa ematen digu euskaltegira etortzeko», erantsi du Lucia Garciak.

Ikasleek euskara ikasteko duten gogo horrek ematen dio «aurrera egiteko indarra» Martinez de Lezea irakasleari. Horixe berretsi du. «Eguneroko eskolek betetzen naute, aspaldi ikasle izandakoekin kalean euskaraz egiteak. Gure lana ez da bakarrik diruaren truke egindako zerbait; ikasleekin euskaraz aritzeak sortzen didan sentsazioa ez du soldatak ordaintzen. Ezin da dirutan ordaindu».

«Euskaldunak sortzeko tresna gara gu, hain zuzen ere», nabarmendu du Alemanek. Familiek eta eskolak egiten duten lanarekin batera, euskaltegiek helduak euskalduntzen eta alfabetatzen egiten dutena jarri du IKAko kideak mahai gainean. Eta argi utzi du: «Administrazioari dagokion lana da hori». Ez du egiten, ordea.

Ardura hori bere gain hartzeko eskatu dio Alemanek Nafarroako Gobernuari: «Jose Iribas kontseilariak atera beharko luke jendaurrean, helduei euskara ikas dezatela eskatzeko, animatzeko. Gure esperientzia baliatu beharko luke gobernuak helduak euskalduntzeko lan hori egiteko. Eta lan hori egin ahal izateko laguntza eman».

Hainbat urtetarako plangintza eskatu du Alemanek, zehazki. «Mahai baten inguruan eseri beharko genuke, negoziatu, eta hitzarmena egin». Egungo errealitateak urrun du halako akordioa egiteko aukera. «Urtarrilean bilera egin genuen Iribasekin; aurtengo diru laguntzei buruz galdetu, eta deituko zigula esan zigun». Euskaltegietako arduradunak zain daude oraindik. «Ez dakigu zer asmo duten, ezta afera hau agendan duten ere», onartu du Alemanek.

Inguruak baldintzatuta

Euskaltegi guztiek dituzten zailtasunei ez ezik, Pirinioetan egoteak ekartzen dituenei ere aurre egin behar die AEK-k Garraldan duen euskaltegiak. «140 ikasle inguru ditugu Pirinioetan», azaldu du Garraldako euskaltegiko kide Joseba Alzibarrek. Agoitzen, Erronkarin eta Zaraitzun ere badituzte egoitzak.

Eguraldiak eta Pirinioetakoak biztanle gutxiko herriak izateak eragiten die AEK-ko irakasleen eta ikasleen egunerokoari. «Lan egiteko modua ezberdina da. Matrikulazio garaian, adibidez, herriz herri ibili behar dugu, jendearen bila joan, eta dauden ekitaldiak baliatu jendearekin hitz egiteko», azaldu du Ana Coloma irakasleak.

AEKn ikasia da bera, eta denbora luzea darama Pirinioetan jada. Garraldako euskaltegia herriko kultur elkartearen egoitza ere bada. «Duela 21 urte etxea erosteko aukera sortu zen, eta AEK-k inbertsioa egitea erabaki zuen. Auzolanaren bidez konpondu genuen dena», gogoratu du.

Herri txikietako eskoletan bezala, maila ezberdinetako ikasleek bat egiten dute Garraldako euskaltegian ere. Astearte eta ostegunez aritzen dira, goizez hiru orduz, eta arratsaldez bertze bi orduz. «Ostiraletan, berriz, EGA prestatzeko eskolak ditugu, goizez», azaldu du Izaskun Zabalza irakasleak.

Zabalzarekin gelan dira Irene Moreno, Nicolas Ziganda, Gonzalo Santoma, Amaia Chourraut eta Nerea Eslaba ikasleak. «Euskara maite dut», erran du Chourrautek. «Gure hizkuntza da», erantsi du Zigandak. Horregatik ikasten dute. Orain ikasleok betetzen duten tokitik pasatu diren ikasle zaharrek ematen diote indarra Coloma irakasleari, zailtasunak zailtasun, aurrera egiteko, hain zuzen ere.

«Jada euskaldun diren horiek ematen digute indarra. Euskaldun berri diren herritarrekin bat egin, eta euskaraz egin ahal izatea, hori da onena», bat egin du Joseba Alzibarrek. Argi du irakasleak: «Jendeak ikasi nahi du, eta norbaitek irakatsi behar die. Hori da euskalduntzeko bidea. Gure esku dagoena egiten dugu».

Gonzalo Santoma Bartzelonatik etorri da Nafarroara. Garralda izan du bizitoki azken zazpi urteotan, eta duela bost inguru hasi zen euskara ikasten. «Hemengo hizkuntza da, eta hemen bizi naiz. Euskara ikasi nahi dut, errespetuagatik. Nire bizilagunak 84 urte ditu. Hemengo euskara hitz egiten du, baina lotsatu egiten da. Min handia egin zion frankismoak hizkuntzari. Bertako hizkuntza da, eta duen balioa aitortu behar zaio. Errespetuagatik».