Euskarak kateatuta

Rene Cassin legegizon baionarrak zuen paperean etzan giza eskubideen aldarrikapen unibertsala, 1948an, zeinak baitio: «Norberak badu eskubidea bere hizkuntza mintzatzeko, ikasteko eta irakasteko». Haren etxetik da abiatu giza katea. Euskalgintzako eragileek, bai ere Ipar Euskal Herriko hiru eskola sailek —publiko elebidunak, pribatu elebidunak eta Seaskak— bat egin dute euskarazko murgiltze ereduaren alde Gure Hizkuntzak Bizi Daitezen kolektiboak deitu Baionako giza katearekin. Izan ere, iragan uztailean, Hiriburuko (Lapurdi) eskola publikoak murgiltze eredua ireki nahi izan duelarik, Frantziako Hezkuntza Ministerioak debekatu egin baitio. Aroak bezala, antolaketak ez du hutsik egin: ehunka jende kokatu da lerro-lerro.

Antton Kurutxarri Euskal Hirigune Elkargoko hizkuntza politikaren buruak haurra lepotik jautsi du, giza katearen aitzinaldea laguntzeko: «Ministerioarekin mintzatu behar gara, ulertzeko zer mailako erabakia duten hartu: pedagogikoa ez da, juridikoa ere ez; politikoa da segur, baina beharbada ideologikoa. Hori behar dugu ulertu, ondoko urratsen emateko. Politikoki iduritzen zait haiek behar dutela serioski hartu afera, eta erantzun bat eman».Gehitu du orain arteko borroka bulegoetan gertatu dela, baina egungoa gizartearen erantzuna dela, beraien «kexa eta esperantza» erakusterat jin direla: «Murgiltze eredua tresnarik hoberena da haurrak euskalduntzeko, hots, jendartea euskalduntzeko. Eta hau atakatzen bada, denak atakatuak sentitzen dira».

Jean-Rene Etxegarai Baionako auzapez eta Euskal Elkargoko lehendakariak ere atsekabea erakutsi du: «Kexu gara. Ez dut entelegatzen [Frantziako] Gobernuaren postura: gibelatzea da, Euskal Herriaren aitzinamendu adierazgarriekiko. Politikoki ere, ez dut ikusten zer interes duen gobernuak horrelako erabaki dogmatikoen hartzeko; ez du bat egiten gobernuaren irudiarekin. Eskatzen dut aterabide bat atzeman dezaten lehenbailehen».

Berdintasunaren izenean, garrantzitsua zaio euskara eskola publikoetan egon dadin: «Errepublikako hizkuntza frantsesa bada ere, ez du erran nahi ezin dugula euskararik ikasi gure eskola publikoetan. Bada hor gure konstituzioaren irakurketa ideologiko eta pixka bat jakobinoa». Atzo bertan jakinarazi zuten Euskararen Erakunde Publikoa, eskualdea eta departamendua asteartean batzartuko direla ministerioarekin. «Ona da hori. Espero dut mezua ulertua izanen dela», azaldu du Etxegaraik.

Murgiltzearen onurak

Alaint Iriart Hiriburuko auzapeza bere kexa adieraztera jin da: «Fermuki erran behar dugu [Frantziako] Estatua tronpatzen dela bidez. Hogei urteotan lanean elkarrekin ari izan gara, hemengo herriekin, departamenduarekin, Akitania eskualdearekin, gauzak elkarrekin finkatuz euskara aitzinatu da. Murgiltze sistema aitzinatu da: 38 eskola ireki baitira. Hor gauzak bat-batean hautsi dituzte; nehorekin mintzatu gabe. Euskara lanjerrean da».

Euskalduntzeko tresna izateaz gain, haren aburuz, ondorio baikor gehiago ditu: «Azken ikerketek erakusterat eman dute murgiltze sistemako haurrek hobeki ikasten dutela bai frantsesa, bai ere matematika. Behar-beharrezkoa da euskarak ukan dezan lekua eskoletan. Bestela, ez du gerorik izanen, ez baita gehiago etxeetan. Beraz, gogor atxiki behar dugu estatuaren parean». Astearteko bilkurari so, ez du itxaropen soberakinik, «blokeatze» baten parean daudela baiteritzo.

Erik Etxart Seaskaren izenean mintzatu da: «Eskola publikoek nahi dute murgiltzea hedatu, ohartu baitira ez dela beste biderik haurrak euskalduntzeko. Sostengatzen dugu, gure lehen xedea haurren euskalduntzea baita».

Topagunearen izenean, Kike Amonarriz jin da «sostengatzera»: «Hezkuntzaren barruan, murgiltze eredua da euskalduntzea bermatzen duen eredu bakarra; beraz, horren kontra joatea hizkuntzaren kontra joatea da».