Euskaltegietako ikasle potentzialen (eta bajen) erretratua

Euskararekiko interesa agertu da. Ikasteko gogoa: «Nire lurreko hizkuntza da, eta ikasi egin nahi dut». Eta atxikimendua: «Hemengo hizkuntza da, eta asko gustatzen zait». Interes falta ere jaso dute. Euskara arrotz sentitzea: «Nire inguruan ez dute erabiltzen, eta ez dut behar». Eta ez dela premiazkoa: «Ni gaztelaniaz bizi naiz, ez dut behar ikastea». Siadecoren Azken bost urteetan euskaltegietan matrikulatu ez diren EAEko herritar helduen arrazoiak aztertzeko ikerketa azterlan mardulean jasotako hainbat erantzun dira. Ikerketaren izena ez da jasotzen duenaren deskripzio oso-osoa, izan ere, euskaltegietan jardun eta ikasprozesua amaitu gabe utzitako ikasle ohien ezaugarriak ere jaso dituzte. HABEren eskariz egindakoa da lana. 2023ko uztailekoak dira emaitzak, eta iaz argitaratu zituzten, e-hizpide helduen euskalduntzearen aldizkarian.

Araba, Bizkai eta Gipuzkoara begira egindako ikerketa da, ez du Euskal Herri osoko erretratua egiten, baina aintzat hartzekoa da, euskalgintzak mahai gainean jarria duen erronketako bat euskararen ezagutzaren unibertsalizazioa delako gaur egun. Hor aurrera egite aldera, haurrak eskolan euskaldunduko dituen hezkuntza sistema sendo batez harago, egungo gizartearen beharrei taxuz erantzungo dien euskalduntze sistema bat trinko behar da helduentzat ere, etengabe hobera ari dena, eta hor aurrera egiten lagun dezaketen lanabesek berebiziko garrantzia dute. 

Merkatu potentziala

Lehen inkesta egin dute euskaraz ez dakiten 25-65 urte arteko biztanleei galdera eginda. Hona atera duten ondorio nabarmenenetariko bat: «Euskaltegietan matrikulatzeko interes maila ezagutzeko inkesta erantzun dutenen %37,7k ez dute euskara ikasteko batere interesik». Hortik, Eustateko Biztanleriaren eta Etxebizitzen Zentsuko 2021eko datuak kontuan hartuta, honako kalkulu hau egin dute ikertzaileek: «Horrek 432.340 lagunera murriztuko luke euskaltegien merkatu potentziala». Zedarritze oraindik «estuago» bat eginda, ikasteko «interes oso handia edo handia dutenak» bakarrik kontuan hartuta, oraindik ere gehiago murriztu dute merkatu potentzial hori: 210.965 lagun dira. Oro har, inguru oso erdalduna dute ikasle potentzialek; seme-alabak dira salbuespena, %82,2k adierazi dute haien erdiek baino gehiagok euskaraz dakitela.

Oro har, azterlanaren arabera, galderak erantzun dituztenek oso barneratua dute administrazio publikoan lan egiteko garrantzitsua dela euskara jakitea. %92,2 daude ados baieztapen horrekin. Hala ere, %56,8k uste dute beste hizkuntza batzuk ikastea «erabilgarriagoa» dela lan munduan aukera hobeak izateko. Euskara «inposatu» egiten dutela uste dutenen ehunekoari ere adi erreparatu behar zaio: %33 dira.

Ikasle potentzialen interesa kontuan hartuta, hiru kolektibo nabarmendu dituzte ikerketaren ondorioetan. Lehen taldea da atzerrian jaioak direnena: %49,8k euskara ikasteko interes handia edo oso handia azaldu dute, eta %42k luze gabe euskaltegian matrikulatzeko probabilitate handia edo erabatekoa adierazi dute. Ehuneko horiek apalagoak dira gainerako taldeetan. Hego Euskal Herrian jaiotakoen artean %34,6 dira interesa dutenak; Espainiaren administraziopeko beste autonomia erkidego batean jaiotakoen artean, %31. Migratzaileei egiten zaien harreran hizkuntzak izan behar duen tokiaren gaineko gogoetak ozentzen ari dira, haiei euskalduntzen laguntze aldera aintzat hartu behar diren aldagaien gaineko kezka ere mahai gainean dago, eta ikerketa honetako datuak aski interesgarriak dira hausnarketa horiek osatzeko. 

Ikerketan nabarmendu duten bigarren taldea 25-39 urte artekoena da: %41,5ek euskalduntzeko interes handia edo oso handia dute, eta %27rentzat handia edo erabatekoa da epe laburrean euskaltegian hasteko probabilitatea. Hirugarrenik, emakumeak: %42k interes handia edo oso handia azaldu dute, eta, horien artean, euskaltegirako atea aurki jotzeko probabilitatea handia edo erabatekoa da %19,5entzat.

Ezezkorako arrazoiak

Euskaltegian ez matrikulatzeko motiboen gainean galdera egin diete inkestan parte hartu dutenei. Gehien-gehienek «arrazoi pertsonalak» aipatu dituzte. «Batez ere, denbora falta: %71,4rentzat izan du eragina», jaso dute ikerketan. «Kontziliaziorako arazoak» aipatu dituzte %27,3k. Euskararekiko interes falta ere agertu dute hainbatek. 

Eta euskararen gaineko aurreiritzien zama ere ageri-agerian azaldu da. %82,5ek esan dute euskara hizkuntza «zaila» dela; Espainiaren administraziopeko erkidegoetan jaiotakoen artean oraindik ere zabalduagoa dago uste hori: hain justu ere, %87,1ek nabarmendu dute hizkuntzaren zailtasuna. Badira bestelako zioak ere erantzunetan. Euskara beren lehentasunetan ez dagoela argudiatu dute inkesta erantzun dutenen %36,6k, eta nagikeria aipatu dute %35,5ek.

Hirugarren multzoan, ikastaroen prezioa, ordutegia eta euskaltegien eskaintzako bestelako faktoreak aipatu dituzte. Euskara ikastea garestiegia izateak eragina izan du %15,8rentzat, ordutegietara egokitutako talderik ez topatzearen arrangura azaldu dute %13,5ek, eta euskaltegiak «politizatuegiak edo ideologizatuegiak» egoteak izan duen eragina aipatu dute %9,3k.

Euskara ikasteko motibazioetara begira, berriz, hona ondorio nabarmenena: «Ondare edo kultura arrazoiek hartzen dute garrantzi handiena, orokorrean. Euskara mantendu beharra dagoelako, %88,5entzat da oso edo nahiko garrantzitsua, eta gure hizkuntza delako, %82,4rentzat». Euskara ikasita familiako harremanetan eta harreman sozialetan egin ditzaketen lorpenen gaineko esperantzek aparteko indarra hartzen dute beren-beregi interes handiena dutenen erantzunetan. Seme-alabekin euskara erabili ahal izatea %26k aipatu dute, eta lagunartean eta aisialdian erabiltzeko era izatea %24k. Lan eskaintzei dagokienez, %20k adierazi dute euskara ikastea oso edo nahiko garrantzitsua dela.

Euskara ikasteko interesa erakutsi dutenen segmentu horretan dauden beste datu batzuk ere nabarmendu dituzte ikertzaileek. Euskaraz oinarrizko maila bat lortzeko ikastaroa da gehienen helburua: %46,7k nahi dute. Baina informazio falta arazo da. %82,1ek informazio gutxi edo batere ez dute euskaltegien eskaintzaren gainean.

Hasi eta gero utzi dutenak

Euskaltegian hasi eta ikasketa prozesua amaitu dutenei egindako inkestan, han agertzen diren soslaietan, azpimarratzekoa da adinaren faktorea: 55 urtetik gorakoen artean %56,4k utzi zuten ia prozesua hasi berritan, gehienez ere A2 maila lortuta. Oro har, prozesua eten dutenen artean pisua dute, berriro ere, arrazoi pertsonalek: %62,7k argudiatu dute astirik ez zutelako utzi zutela, eta %34,4rentzat kontziliazio arazoak izan ziren motiboa. Euskara ikastea «garestiegia» izatea aipatu dute %32,8k.

Euskaltegien jardunean ikusitako eragozpenak ere agertu dira motiboen artean. %23,1ek uste dute euskaltegietako jarduna azterketetara bideratuegia dagoela. %22,7k ordutegi egokirik aurkitu ezina nabarmendu dute, eta %19,4k, berriz, mailara eta beharretara egokitutako talderik topatu ez izana. Metodologiak ere uxatu ditu ikasgeletatik hainbat ikasle: %19,4k esan dute euskaltegietako metodologiak ez direla egokiak, eta %19k, metodologia ez dagoela hizkuntza «erabiltzeko» pentsatua. Aukera izanez gero euskaltegian berriro matrikulatzea «erakargarria» izango litzatekeela erantzun dute hamarretik seik. Matrikulatzeko probalitate handia erakutsi dutenen ehunekoa, ordea, apalagoa da: %43,1 dira.

Arrazoi ekonomikoak agertu dira inkestan parte hartu dutenen argudioen artean. Doakotasuna eskatu dute askok: «Eskolak debalde balira, agian apuntatuko nintzateke». Sarbide malguagoa ere bai: «Ez dut diru laguntza lortzeko ikasturtea gainditu beharraren presiorik eduki nahi». Metodologiarekin lotutako kexak ere azaldu dituzte: «Ez zitzaidan gustatzen nola ematen zituzten eskolak, ez zen batere dinamikoa». Eta irakasleei egotzitako ajeak: «Irakaslea ez da behar bezainbeste inplikatzen». Euskaltegietan loratutako bizipen ederrak ere aipatu dituzte erantzun askotan. Sentitzen den gertutasuna goratu dute: «Giro onean ikasten da». Eta profesionaltasuna: «Onak dira».