Euskal kulturaren «pizkundearen sortzailetzat» jo dute Abeberri

Kultur arloan ere arrasto sakona utzitakoa da Abeberri. 15 urterekin sartu zen Oldarra dantza eta kantu taldean, eta lehendakari ere izan zen 34 urtez. Haren hitzetan, hor sortu zitzaion euskal errealitatearen kontzientzia. Iñaki Urtizbeherea bidelagun izan zuen urteetan: «Jende zuzena zen, baina diskurtso interesgarria zuen beti; ez berak zuela beti arrazoi. Pertsonaia garrantzitsua izan da Oldarraren bizian. Nortasunik gabeko Oldarra ginen, baina, Oldarraren lehendakaritza hartu zuelarik, oldar ukaldi handia eman zion elkarteari, kontaktu anitz baitzituen kanpoan. Errotiko aldaketak izan ziren, eta begiak hetsirik segitu dugu». Urtizbehereak irriz oroitu du Abeberri ez zela dantzari trebea; kantuari dagokionez, berriz: «Bakarrik aritzeko kantu bakarlaria zela erraten nion, bere manera baitzuen kantuz aritzeko!».

Ikusi gehiago:Abertzaleen ibilbidean erreferente

Filgi Claveriek aitzinera ezarri du Abeberrik «kasik» bete zuela bere ametsa, dantzaren profesionalizatzea: «Euskal kulturarentzat, zaila zen maila on baten ukaitea, baina hark, Iñaki Urtizbeherea eta Koldo Zabalekin batera, ulertu zuen maila profesionalera eramatea zela nazioarteko onarpen oso eta unibertsala ukaiteko manera. Hain segur, garai hartan ez zen batere modakoa euskal kultura, baizik eta tradizionala eta folklorikoa. Haiek asmatu zuten guk ere euskal kulturan lortzen ahal genuela maila profesionala eta ona».

Kultur politikan Abeberrik ukan zuen eragina ere aipatu du Claveriek: «Pizkundearen sortzaile bat izan zen, besteak beste Jean Haritxelar eta Claude Harluxetekin batera, lortu baitzuten EKE sortzea, gauza asko. Miarritzen ere, kultura axuanta zelarik Borotrarekin batera, hiria berpiztu zuten kulturalki». Abeberri Ipar Euskal Herriko kontzientzien piztailea izan zela erran du: «Harentzat, kultura ez zen tresna bat politika egiteko, baizik eta sentimendua sortzeko, gure herria bizi dela sentitzeko, euskaltasuna bera, Euskal Herriarena».

Claverieren ustez, zera zen Abeberriren «huts» pertsonal nagusia: euskaraz ez jakitea. «Hain segur, min pertsonal handiena zuen hori; ezin transmititzea seme-alabei. Hori litzateke txanponaren beste aldea».

Euskal dantzetan aditua zen. 1977an, Euskal Dantzarien Biltzarrak lehendakari hautatu zuen. Thierry Malandain koreografoak azpimarratu du Abeberri «errotik maitemindua» zela dantzaz. Usu kontatu bide zuen ttipitan «liluraturik» utzi zuela De Cuevas markesaren balleta ikustera joan zenekoa: «Uste dut edozein dantzarenganako amodioa landu duela arlo klasikoagoa nahasiz euskal dantza tradizionalarekin». Amodio horren ondorio zuzenak dira Maitaldia dantza festibala abiatu izana 1991n, bai geroago Malandain Biarritz Balleta sortzea ere: «Jakes izan zen balleta Miarritzen instalatzeko pindarra; instituzio bat da. Ezin da gertatu borondate politikorik gabe».

Monumentu gisa deskribatu du Malandainek. Lehoi batekin alderatu du; nortasun handikoa zenez, ez baitzen «beti aise». Horrela borobildu du: «Elkarri errespetu handia genion. Biarritz Culturen gertatu ziren aldaketek kalte handia egin zidaten; harengana joan nintzelarik, elkar besarkatu genuen, eta erran zidan: 'jende ona zara'. Horrekin geratzen naiz». Yvonne Poxeluk gogora ekarri du zeinen kultura bultzatzaile handia izan zen Abeberri, hark sortu Biarritz Culture elkartearen bidez batez ere: «Jakesi zor dizkiogu Besta Musikalak, musika klasikoko oso festibal onak: lehen lerroko musikariak heldu ziren mundu osotik».