Euskal Hirigune Elkargoko aurrekontu orientazioei kontraproposamena egin zien Alain Iriartek (1959, Hiriburu, Lapurdi) Bil Gaiten taldearen izenean, otsaileko biltzarrean. Jean Rene Etxegarai lehendakariak gogor erantzun zion. Elkarrizketarako eta eztabaidarako deia egin du Hiriburuko auzapez eta ezkerreko abertzaleen ordezkariak.
Zergak emendatzea proposatu du Etxegarairen taldeak. Zergatik ez zaizue egokia?
Azken urteetako irabaziak kontuan hartuz eta funtzionamendua kontrolatuz, posible da zergak emendatu gabe aitzinkontua muntatzea, eta egin behar ditugun inbertsio guziak egitea. Beste proposamen bat egin dugu, teknikoa, zenbakiak mahai gainean emanez. Orain arte ez dugu arraposturik izan, ez biltzarrean, ez ondotik; ez dugu eztabaidarik horri buruz.
Ikusi gehiago
Joan den azaroko kontseilu exekutiboan ondoko hiru urteetarako perspektibak aurkeztu zizkiguten, eta orduan ez zen arazorik, ez funtzionamendu gastuetan, ez inbertsioetan, ezta maileguen itzultzeko epeetan ere. Aste batzuen buruan, bat-batean, sekulako arazoak agertu ziren. Pixka bat harritu ginen. Hautetsiek galderak egiten ez baditugu, ez da esplikaziorik. Eta hori da gure arazo handiena: ez gara eztabaida bat ukaiteko eta gauzak trenkatzeko egoeran.
Zer eztabaidatu nahi zenukete?
Pista batzuk eman ditugu: zertarako, adibidez, exekutiboan eta batzordeetan batere aipatu gabe, herriei ematen zaien sosa hamar milioitik hogei milioira pasatu da, lehendakariak proposatu baitu biltzarrean debaterik izan gabe? Hautuak dira. Nork hartzen ditu, ez badira behar diren eremuetan hartzen? Sosa eman behar dea herriei ala hirigune elkargoko proiektuei? Non kokatzen da lehentasuna? Horrelako galdeak eginak izan dira behin baino gehiagotan, baina ez dugu arraposturik.
Azken biltzarrean arloz arlo erantzun ziguten eskumen bakoitzarekin zer lan egiten duten; bai, lan egiten dute, eta beharrik! Baina ez dugu sekula elkarrekin erabakitzen zer den inportanteena eta zeri buruz joan behar den. Mementoko ez gara aparentziarik ere horretan. Domaia da. Instituzio batek ez du bidea egiten ahal instituzio bat delako; bidea eginen du proiektu bat baldin badu.
Nola esplikatzen duzu elkargoaren aurreikuspena? Zer helburu ikusten duzu?
Ez dakit helbururik baden, eta menturaz hori da kaltegarriena. Uste dut galderak jiten direla herrietatik, lurralde eremuetatik, hiri handietatik, eta gero badira hartu ditugun konpetentzia guziak. Entseatzen bagara denen egiten norabiderik finkatu gabe eta lehentasunik ezarri gabe... Duela bi urte eztabaida ukan genuen zergen emendatzeari buruz, eta oroitzen naiz garai hartan lehendakariak erran zuela hobe zela kolpez anitz emendatzea, gero ez genezan berriz emendatzeko beharrik izan. Baina bi urteren buruan ohartzen gara hartu dugun dinamikarekin, hauturik egiten ez bada, itotzen garela eta gero eta sos gehiago behar dugula.
Baina zuek diozue ez dela hala.
2023an mailegua itzultzeko epea 4,2ra apaldua da, jakinez aurreikuspenen arabera hamar urteren inguruan izan beharko gintekeela. Horrek erran nahi du sartzeak aski azkarrak izan direla; xahutzeak kontrolatuak izan direla. Ez dugu arazorik inbertsioak pagatzeko; haatik, exekutiboak emandako zenbakietan ikusi dugu funtzionamendu gastuen emendatze handia badela. Desoreka bat ekar dezake, baina gaur egungo zenbakietan guk ez dugu ikusten. Iduri du logika dela «behar da dirua» erratea; guk uste dugu eztabaida behar dela, hautuak egin behar direla, eta araberan ikusi sosa behar den ala ez.
«Nik uste dut etxebizitzan, mugikortasunean, hizkuntza politikan, ahal gehiago ezarri behar ditugula. Baina badakit ez ditugula gai guzietan ezartzen ahal; beraz, hautuak egin behar dira. Hautetsien lana da hori kontrolatzea».
Zerk emendatu du funtzionamendua?
Inflazioak badu eragina. Baina funtzionamendua 220 milioi dira. Badira langileen sariak, badira hainbat ekintza ere, eta prestazio teknikoak. Arlo batzuetan %40ko emendatzea izan da, hala nola SDIS sokorri eta suteetarako departamenduko zerbitzuan ala kontserbatorioan. Galdera egiten ez badugu, ez dugu azalpenik. Horrekin ez dut erran nahi ez denik egin behar; garrantzitsua da. Baina %40ez emendatzen delarik, edozein aitzinkontutan, elkarrekin ikusi behar da, galderek arrapostuak behar dituzte, eta bilana adostu behar da. Guk ez dugu salatzen: galdetzen dugu ea beste manera batez egiten ahal dugun.
Baikorki mintzatzeko: nik uste dut etxebizitzan, mugikortasunean, hizkuntza politikan, ahal gehiago ezarri behar ditugula. Baina badakit ez ditugula gai guzietan ezartzen ahal; beraz,hautuak egin behar dira. Hautetsien lana da hori kontrolatzea.
Gardentasun eta demokrazia arazo bat da azpimarratu duzuna.
Badakit instituzio handietan demokrazia eramateko herriko etxe batean baino zailagoa dela, eta, hori jakinez, behar ditugu ahal gehiago hartu demokrazia biziarazteko. Hirigune elkargoan badira anitz batzorde, anitz konpetentzia, anitz jende. Tresna berria da, hori entzuten da: duela hiru urte, hiru urte baizik ez zituela; orain, sei urte baizik ez dituela. Sei urteren buruan zutik ezarria da. Hastapenean pentsa zitekeen batzuek gibelera egin nahiko zutela; baina kontra zirenak hirigune elkargo barnean dira orain. Abertzaleak instituzioaren alde borrokatu gara, oraindik proposamenak egiten ditugu instituzioa sendotzeko eta politika baten zutik ezartzeko; eta guri erraten digute, «ez banauzue segitzen, abentura horretan geldituko da». Nehork ez du halakorik pentsatzen, erran duenak ere ez.
Nola hartzen duzu Etxegaraik horrela erantzutea?
Uste dut ez dela arrapostu egokia. Nik erran nion Bil Gaiten-en iduriko zer den debatea: gauzak mahai gainean ezartzea, esplikatzea, proposamenak egitea... Egiten dutena karikatura bat da. Uste dut badela beldur bat debatean sartzeko.
Etxegarairengandik?
Ez bakarrik. Debatea konplikatua da. Lehenik hautetsiek behar dute sartu gaietan, gai teknikoetan. Eta ikusita zenbat baden hirigune elkargoan, pertsona bakarrarentzat gehiegi da. Horregatik gara talde politikoetan antolatu, ikusi baitugu ez genuela beste eremurik elkarrizketarako. Gaiak elkarrekin aztertzen ditugu biltzarrak aitzin, jendearekin biltzen gara, ideia batzuen inguruan aitzinatzeko. Hautetsiei eta herritarrei ez zaie ilusioa eman behar instituzioak berak egiten dituela gauzak; bestela, gure proiektuak arazoak izanen ditu. Politikak ez ditu instituzio batek egiten, emazteek eta gizonek dituzte zutik ezartzen; eztabaida izan behar da, eta hautatzeko aukerak izan behar dira. Hori da guk galdegiten duguna. Gure oharrak kritika bezala ikusiak dira, baina ez dira hala. Haiek proposatzen dute zergak emendatzea eta guk ez, baina, zenbakiak hartzen baditugu, ez gara hain urrun.
Elkarrizketarako deia egin zenuen.
Segitu behar dugu elkarrekin mintzatzen. Orain sei urte ditu elkargoak, baina laster hamar izanen ditu; bide bat engaiatzen bada, gero zaila izanen da gauzak aldatzea. Uste dut ez zaiola lehendakariari bakarrik leporatu behar, eta uste dut talde politikoetan ez diren hautetsiek ere behar dutela debatean sartu, eta erran zer pentsatzen duten. Horretarako gara izendatuak izan. Hautetsiak baztertuak izan dira, instituzio handietan usu gertatzen da; baina guk badugu anbizio handi bat, Euskal Herriarentzat, instituzio honentzat, eta ondotik jinen denarentzat. Azken bilkuran azpimarratu nuelarik hori zela debatea eta segitu behar zela, ohartu naiz hautetsi andana batek bat egin zuela.
«Bada beldur bat hitza hartzeko, eta hori da ene iduriko larriena. Galderak egiten dituzularik arrapostu bakarra bada «abentura horretan gelditzen da», beldurrarazten du. [...] Babesa erakusten dugularik, ez da problemarik, galdera bat egiten dugunean ere ez, baina, kritika miko bat egiten delarik, infernua da. Uste dut hortik atera behar dugula».
Txalo zaparrada jaso zenuen.
Usaiako mintzaldietarik atera ginen, baina menturaz hori zen inportanteena: erratea debatea behar zela, hautetsiek behar dutela leku gehiago, entzunak izan behar direla. Ez dugu lehengo herri elkargoetan egiten genuen lana eginen, baina ez du erran nahi hautetsiak heldu direla bozkatzera urtean lau aldiz kasik txostenak irakurri gabe; parte hartu behar dugu. Eta uste dut hori sentitu dutela. Eta bigarren gauza: bada beldur bat hitza hartzeko, eta hori da ene iduriko larriena. Galderak egiten dituzularik arrapostu bakarra bada «abentura horretan gelditzen da», beldurrarazten du. Horri diot arrapostu bat eman, ene taldearen izenean, baina hautetsi gisa. Babesa erakusten dugularik, ez da problemarik, galdera bat egiten dugunean ere ez, baina, kritika miko bat egiten delarik, infernua da. Uste dut hortik atera behar dugula.
Bil Gaiten babes bat da hautetsientzat?
Beste talde bat ere bada, eta horiek ere mintzatzen dira. Uste dut azken bilkuretan esku hartzeen maila hobetu dela, hautetsiek gaiak landu baitituzte. Bil Gaiten-en 28 gara, lurralde eremu guzietakoak; erdiak EH Baikoak, eta besteak hurbilekoak. Bilkura guziak aitzin biltzen gara, gaiak aztertu, adostu eta hitzartzeak prestatzeko. Orain kolaboratzaile bat ere badugu, eta anitz ekartzen du. Gure gogoetak eta proposamenak indartu ditu. Uste dut horrela segitu behar dugula, baina uste dut instituzioa berriz moldatu behar dugula.
Bil Gaiten-en proposamen politiko bat lantzen ari zarete.
Beharrezkoak iruditzen zaizkigun gai guziak aztertzen ari gara: lurralde antolamendua –eta hor sartzen dira mugikortasuna eta etxebizitza–; ekonomia –hor sartzen dira lantegi eremuak, laborantza eta komertzioak–; hizkuntza politika. Horiek guziek eginen dute herri proiektu bat, elkargoko bilkuretan defendatuko duguna. Ondoko urteetan zer emanen duen eta norekin eramanen dugun ez dakit, baina, lana egina bada, segur naiz beste hautetsi batzuek bat eginen dutela. Azken bilkurako esku zartak alde guzietatik jin ziren. Hautetsiek nahikeria badute hirigune elkargoa azkartzeko; ez da nehor gibel egin nahi duenik. Norbaitek nahi badu, erran dezala, baina mementoan ez dut nehor entzuna.
2020an eztabaida izan zen EH Bain zu lehendakari aurkeztu ala ez. 2026rako borondaterik bazenuke?
Ez naiz batere horretan, oraingoz. Uste dut lehentasuna dela elkarrekin ibilmolde batzuk aldatzea hirigune elkargoan, eta horrek fruitu onak ekarriko dituela politika publikoentzat. Ez badugu egiten, peto bat izanen da. Duela hiru urte, pentsatzen nuen bazela aukera bat beste manera batez ibiltzeko; EH Baik beste hautu bat egin zuen. Ez dakit eztabaidarik izan zen, baina erabakia hori izan zen, eta nik errespetatzen dut. Inportanteena ez da anbizio pertsonal bat izatea; herri bat ez du pertsona bakar batek egiten, jendeek egiten dute.
Urteetan borrokatu gara eta lehen aldiz badugu instituzio maila bat Ipar Euskal Herrian; baikorra da. Ondoko etapak ere izanen dira. Eta uste dut orain erran behar dugula horiek nolakoak izatea nahi dugun. Lehenik, herriko bozak izanen dira, eta horiek prestatu behar ditugu abertzaleek, herri guzietan: atxiki ditugun herriak eta beste batzuk irabazi, azkartzeko, eta gure ideiek eta proposamenek bide egin dezaten aiseago. Onak badira, uste dut lagunak atzematen ahal ditugula gurekin aritzeko. Segitu behar dugu lanean, nahiz eta batzuetan uste dudan emekiegi joaten garela. Uste dut abertzaleek badutela leku bat gauzen proposatzeko eta entzunak izateko; hori gure esku da. Bil Gaiten-en, bere eremu txikian, bere ahal txikiekin, horri buruz ari gara.
