Antropozenoaren garaiaren sintometako bat da atmosferaren kutsadura. Airearen kalitatea hobetzeko aurrerapausoak eman badira ere, oraindik ere gizakien eta animalien osasunerako mehatxu da, oraindik ere munduan milioika pertsona hiltzen baitira urtero aire kutsatua arnasteagatik, eta landarediari ere kalte egiten dio. Lerroburu askok, baina, airearen kalitatea «ona» dela diote askotan; baina, zer da airearen kalitatea ona izatea?
Ekologistak Martxan antolakundeko kide Pedro Luis Mierrek garbi du ez dela gauza bera airearen kutsadurak legeak markatutako mugak errespetatzea eta aire hori bera osasunerako arrisku ez izatea: «Euskal Herrian mezu asko zabaldu dira airearen kalitatea ona dela esanez. Noski, ona da, legeak dioenaren arabera, baina lege horren oinarria mende hasierakoa da. 2024an gaude, urte asko pasatu dira, eta 2005ean genekiena guztiz gaindituta dago».
Mierren arabera, Osasunaren Munduko Erakundeak 2021ean adierazi zuen estatuen legeak zorrotzagoak izan behar zirela, eta mugak laurden bat jaitsi behar zirela; Europako Batasunean onartzeko bidean dagoen legeak, berriz ere erdira murriztuko ditu mugak. «Horrek esan nahi du arnastuko dugun airea osasuntsua izango dela? Ba, ez. Baina osasuntsuagoa izango dela esan nahiko du? Ba, bai. Horregatik nahi dugu legea aurrera ateratzea. Gainera, direktibak dio estatuek anbizio handiagoa izan behar dutela, eta egiten dutena motz geratzen dela», azaldu du.
2022ko datuei erreparatuz gero, ikus daiteke orokorrean egungo legeek —Frantziako 2010eko legea eta Espainiako 2011koa— eskatzen dituzten mugen barruan daudela Euskal Herriko bost hirigune nagusiak, baina OMEk gomendatutakoa oinarri gisa hartuta, denek gainditzen dituzte mugak. Mierren arabera, Europako direktiba berria orain indarrean egongo balitz, Hego Euskal Herriko biztanleen %70ek kalitate txarreko airea arnastuko lukete, eta, OMEren mugak indarrean baleude, denek arnastuko lukete aire kutsatua.
«[Europako] Direktibak dio estatuek anbizio handiagoa izan behar dutela, eta egiten dutena motz geratzen dela».
PEDRO LUIS MIEREkologistak Martxan-eko kidea
Airearen kalitatea hobetzeko egin beharrekoak hainbat mailatako erakundeen esku daude, eta Mierrek uste du gaur egun ez direla proaktiboak. «Ez da ulergarria ibilgailuentzako azpiegitura handien proiektuei buruz hitz egitea, bai baitakigu arazoetako bat dela. Bizkaiarena eredu ona da: ibai azpiko pasabide bat egingo dute, haiek dioten bezala, %30 trafiko gehiago erakartzeko. Legearen arabera, berriz, ibilgailu pribatua erabiltzeko ideia kendu behar diozu jendeari». Hiriguneetan egin nahi dituzten aparkalekuak ere adibide gisa jarri ditu.
Automobilen, autobusen eta kamioien joan-etorriak dira kutsatzaile askoren igorle nagusiak. Beste hiriburu batzuetan egin duten moduan, Iruñean, Gasteizen, Bilbon, Donostian eta Barakaldon jada martxan egon behar zuten emisio gutxiko guneek, baina azkenean urtebetez atzeratu dira; instituzioen inplikazio faltaren sintoma direla salatu du Mierrek. «Arartekoak kargu hartu die udalei, eta ebazpen bat eman du, baina luzamendutan dabiltza oraindik ere».
Neurgailuen tranpak
Airearen kalitatea zein den jakiteko, ezinbestekoak dira neurgailuak. Non jartzen diren eta gaur egun non dauden, hor dago koxka. Mierrek garbi du neurgailuak leku kritikoen inguruan jarri behar direla, industriarik kutsatzaileenen inguruan eta trafiko handia dagoen kaleetan, esaterako. Ekologistak Martxan-eko kidearen arabera, baina, hori ez da betetzen, eta datuak makillatzen dituzte horrela. Suspentsioan dauden partikulak, esaterako, arriskutsuak dira osasunerako, odol jarioan sartu eta kaltea eragin dezakete, baina neurtzeko estazio batzuetan ez dituzte partikula horien mailak erregistratzen.
«Neurgailuen zenbakiak begiratzera sartu nintzenean ikusi nuen [PM2,5a] Bilbon Europa parkean neurtzen ari zirela; parke batean!».
PEDRO LUIS MIEREkologistak Martxan-eko kidea
Adibide batzuk jarri ditu Mierrek. Meatzaldean, adibidez, gertu dute Petronorren findegia, eta kutsadura handiko eskualdea da. Bada, bertako estazioan ez dituzte PM2,5 partikulak neurtzen. «Eta zer gertatu da? Ba, bizilagunak neurtzen hasi direla»; kasu horri buruzko film-dokumental bat egin zuen Estibaliz Urresolak: Cuerdas. Hain zuzen ere, «zientzia herritar» hori goraipatu du Mierrek, eta ezinbestekotzat jo du benetan zer gertatzen den jakiteko.
Bilbon ere antzeko gauzak gertatzen direla aipatu du: «PM2,5 partikulekin arduratzen hasi nintzen 2008ko artikulu bat irakurri ostean, eta neurgailuen zenbakiak begiratzera sartu nintzenean ikusi nuen Bilbon Europa parkean neurtzen ari zirela; parke batean!».
