«Europan jokatzen da gure geroa, baina hemen egin behar da lana»

Zelaian bertan izango da Europako Parlamenturako hauteskundeetan Josu Juaristi (Azkoitia, Gipuzkoa, 1964). Kazetaria lanbidez, Europarekin loturiko gaiak jorratu ditu azken urteetan, Gara egunkariko Nazioarteko Saileko buru lehenengo eta egunkariko zuzendari gisa zazpi urtez gero. Oso gertutik ezagutzen ditu, beraz, Europako politikagintzaren gorabeherak. Baina lehen ikusle zena orain aktore bihurtu da, baldin eta berak ordezkatzen duen koalizioak eserlekua lortzen badu. EH Bilduk Galizia, Asturias, Aragoi eta Kanaria uharteetako beste alderdi batzuekin batera osatutako Herriek Erabaki koalizioko zerrendaburua da Juaristi. Kontent da EH Bilduren barruan eta beste alderdiekin lortu duten «ideien sintoniarekin». Kanpainaren erritmora ohitzea kostatzen ari bazaio ere, tarte bat egin dio BERRIAri.

Mobilizatzeko deia egin zenuen kanpainako lehen ekitaldian. Hotz ikusten dituzu herritarrak? Europako hauteskundeetan beti aipatzen den abstentzioaren beldur zara?

Bereziki gazteei egindako deia izan zen. Ikusten dudalako eskuinak ez dituela aktibo nahi. Eta, izatekotan, eskuinak gazteak nahi dituelako soilik botoa ematera joan eta etxera itzul daitezen. Eta nik uste dut hauteskunde hauek oso inportanteak direla, gure etorkizuna ere jokoan dagoela, eta hartu behar ditugula palanka moduan gure bi helburu nagusiak —eraldaketa soziala eta konponbide demokratikoa— lortzeko eta sendotzeko. Gazteei esan behar diegu beraien ordua dela, gizartea eta Europa aldatzen jarrai dezaten beharrezkoak direla.

Baina dei hori ez zenuten egin, akaso, inkestek ziurtzat ematen dizueten eserlekua ez duzuelako hain gertu ikusten?

Nik ez diot horri erreparatzen. Nik nahi dudana da nabarmendu hauteskunde hauek duten garrantzia, eta horren arabera eskatu jendeari parte hartzeko, aktibatzeko. Egia da hauteskunde hauetan abstentzioak zehazten duela zenbat boto behar diren eserlekua lortzeko, eta guri bakarrik ez, beste batzuei ere kalte egin diezaiekeela horrek. Baina horrek ez nau bereziki kezkatzen.

Bai hauteskunde hauetan parte hartzeari buruz, bai Euskal Herriak Europan izan behar duen lekuari buruz, koalizioko alderdiek ez dute iritzi bera. Nola kudeatzen da hori?

Nire esperientziatik, ez dut horrela ikusten. Europako Parlamentuko hauteskundeei buruz hitz egiteko Bilbon otsailean egin genuen lehen lan saiotik ikaragarri pozik atera nintzen. Jendea oso prestatuta ikusi nuen, inplikatua, ilusionatua hauteskunde hauei aurre egiteko eta programa osatzen hasteko. Oso bilera emankorra eta aberatsa izan zen, eta indar handia eman zidan ikusteak zein era naturalean uztartu genituen gure iritziak. Ordutik ez da egon inolako arazorik.

Baina, gai batzuetan, ez daude ikuspuntu kontrajarriak alderdi batzuen eta besteen artean?

Nik ez ditut ikusi. Kritika egiteko orduan, kritika erradikala egiten diogu europar eraikuntza eredu honi. Bai kritika egiteko orduan, bai proposamenak egiteko orduan, nik sekulako sintonia ikusi dut hasiera-hasieratik.

Zergatik aurkeztu Galizia, Aragoi, Asturias edota Kanaria uharteetako alderdiekin Euskal Herriaren independentzia defendatzen duen koalizio bat baldin bada EH Bildu?

Barrutien sistemagatik, eta, bereziki, 2014. urtea eta hauteskundeen ondoren irekiko den legealdia oso inportantea izango delako;beren buruen jabe egiten hasiko direlako Europako Batasunaren eremuan herri batzuk: Eskozia eta Katalunia, bereziki. Hori kontuan hartuta, ikusi dugu aukera dagoela Europako Parlamentura eramateko herrien eskubideen defentsa eta han inpaktu handiagorekin egin dezakegula hori modu honetan joanda bakarrikaurkeztuta baino.

Arrazoi nagusia ez da herrialde horietako botorik gabe ez duzuela eserlekua lortuko? 250.000 boto inguru beharko dira; boto asko dira...

Espainiako Estatuan barruti bakarra dago, eta egia da, azkenean, [kanpoko] boto horiek ere behar direla, baina nik garrantzi handiagoa ematen diot Herriak Erabaki koalizioak bere baitan lortu duen ideien konexioari beste horri baino.

Europako erabakiek pisu handia dute gai sektorialetan; adibidez, arrantzan. Nola defendatu Euskal Herriko arrantzaleen interesak eta Galiziakoenak hain diferenteak eta, zenbait kasutan, kontrajarriak direnean?

Interes ezberdinak izan ditzakete batzuek eta besteek, eta horrek kontraesanak sor ditzake. Baina Euskal Herrian bertan ere baditugu kontraesanak gai honetan, Lapurditik hasi eta Bizkairaino. Beraz, guk dioguna da hobe dela kontraesan horiek Europan guk kudeatzea Espainiako Gobernuak gure partez egitea baino.

Ipar Euskal Herria aipatu duzu. Ulergarria al da Espainiako Estatuaren menpeko herrialdeetako alderdiekin aurkeztea eta Iparraldean zerrendarik ez aurkeztea?

Hori beraien [Iparraldeko alderdien] erabakia da. Euskal Herriak bere osotasunean parte hartuko du hauteskunde hauetan, baina ezin zaio botoa eman zerrenda berari. Barrutien sistemagatik, hemen, estatu espainolean aurkeztu behar dugu [Hegoaldeko alderdiak]. Guk, halere, sartu dugu Iparraldeko pertsona bat gure zerrendan. Eta kanpaina ere egingo dugu [Hendaian egin zuten ekitaldia, atzo]. Nazioartean zer izan nahi dugun, Europara zeren alde goazen irudikatu nahi dugu horrela, modu sinbolikoan bada ere.

Katalunian ez duzue akordiorik egin, baina CUPen babesa jaso duzue kanpainan, eta han botoak lortzeko aukera aipatu duzu. Zilegi iruditzen zaizu ERCrekin koalizioa osatzeko ahalegina egin ondoren, Katalunian haien aurka lehiatzea?

Zilegi? Guri? Beraien [ERC eta CUPen] erabakia da. Niretzat inportanteena da Euskal Herriko, Galiziako, Asturiasko, Aragoiko eta Kanaria uharteetako interesak defendatuko ditugula, baina baita ere Herrialde Katalanetako herritarren eta, batez ere, herritar errebeldeen ahotsa izango garela parlamentuan. Han lortu dugu sostengua edo babesa CUPen aldetik. Baina, azkenean, herritarrek erabaki behar dute guri botoa eman edo ez. Gu ez gara han aurkezten ez dakit zein interes dugulako edo ERCrekin lehiatzeko.

Katalunian abertzaleen arteko lehia izango da. Eta Euskal Herrian? Helbururik jarri duzue lehia horri begira?

Lehia hori beti izaten da hemen. Eta maiatzaren 25eko gauean horri begiratuko diogu. Baina badirudi batzuek hartu nahi dituztela hauteskunde hauek beste nonbaitera begira jartzeko. Nik uste dut hauteskunde hauetan, emaitzetatik harago, bereziki lehian dagoela bakoitzak planteatzen duen eredu sozioekonomikoa. Hor, aurrez aurre izango gaituzte, eta behin Europako Parlamentuan gaudela, han ere islatuko da lehia hori.

Esaten da Europara baino gehiago Euskal Herrira begira ari zaretela.

Gure geroa Europako esparruan jokatzen da, baina hemen egin behar da lana. Herri gisa dagozkigun eskubideak lortu nahi baditugu, gizartea aktibatzen eta mobilizatzen jarraitu behar dugu.

Hurrengo urtean egingo dira foru eta udal hauteskundeak Hego Euskal Herrian. Emaitzek nola baldintzatuko dute ordura arteko politikagintza bai Bilduren jarreran, bai beste alderdi politikoenean?

Guk argi dugu hauteskunde hauek palanka moduan hartu nahi ditugula. Palanka moduan herri honen etorkizuna irabazteko, konponbide demokratikoen jokalekua sendotzeko, erabakitzeko eskubidea aldarrikatzeko eta Europako Batasunari parte hartze handiagoa eskatzeko.

Nafarroan beste herrialdeetan baino indar handiagoz ari zarete kanpaina honetan?

Besteetan bezainbeste indar erabiltzen ari gara Nafarroan, baina ulertzen dugu han ere badela garaia erregimen aldaketa bultzatzeko, mahai gainean ukabilkada bat emateko, horrela ezin dela jarraitu esateko eta aldaketarako ordua dela azpimarratzeko. UPNk ez du parte hartuko, bai, baina argi esaten ari dira ez gaituztela nahi. Barcinak, Rajoyk, Rubalcabak... ez gaituzte ikusi nahi.

EAJk eta PSEk, adibidez, esaten dute datozen urteetan Europan gutxitu egingo dela Kontseiluaren eta estatuen pisua parlamentuaren mesedetan eta eskualdeek indar handiagoa izango dutela. Hala izango dela uste duzu?

Eredu honetan ez. Parlamentuaren gainetik egongo dira beti estatuak. Hori da Europako Batasunaren arazo nagusietako bat. Egia da parlamentuak eskumen asko irabazi dituela Lisboako Itunarekin eta indar handiagoa izango duela ituneko puntu guztiak indarrean sartzean. Baina, azkenean, estatuak daude. Eta estatuek zerbaiten beharra dutenean, beste zerbait sortzen dute. Ikusi dugu Troikarekin; sortu dute beste zerbait demokratikoki legitimatua ez dagoena, demokratikoki kontrolatua ez dagoena. Europako Parlamentuak eskatu beharko lituzke ahalmen horiek.

Eta, egoera horretan, eragiteko ahalmenik ba al dute estaturik gabeko nazioek?

Nik uste dut bi arlotan eragin daitekeela. Batetik, ezkerreko ikuspegitik. Hauteskunde hauetan ezkerreko faktoreak indar handia hartuko du Europako Parlamentuan. Hori izango da albisteetako bat. Eta, bestetik, estaturik gabeko nazioen artean dagoen harreman sarea, indartuko diren loturak eta sortuko den diplomazia oso inportantea izango da gero, iritzi publikoan, eragiteko, aldatuz joateko. Nahiz eta Europako Parlamentuan bi alderdi nagusiak, liberalekin batera, kontrolatuko dituzten bozketak, ezkerretik eta estaturik gabeko nazioen sare horretatik azpi olatu bat sortu behar dugu. Horrek eragina izango du, eta aldaketak bultzatuko ditu.

EH Bilduko alderdiek aliantza ezberdinak dituzte nazioartean. Batzuk Berdeak-Herrien Europa taldeko alderdiekin aritu dira parlamentuan, beste batzuek Ezkerreko taldeko alderdiekin dituzte harremanak. Zein taldetara batuko zara?

Lehenengo eserlekua lortu behar dugu, eta gero, ikusiko dugu. Bi taldeekin hitz egin dugu, eta hitz egiten jarraituko dugu, eta ikusiko dugu EH Bilduk non eta nola kokatzen duen bere burua. Baina guretzat inportantea da jakitea, bata edo beste aukeratuta ere, bi taldeekin egingo dugula lan, era naturalean eta sakonean.

Eraldaketa soziala da zuen ardatz nagusietako bat. Alderdi handien pisua kontuan hartuta, azaldu alor horrekin loturik eta benetan egingarria den proposamen zehatz bat.

Ezkerrak, batez ere, bultzatu behar ditu prozesu parte hartzaileak. Europako Batasunak printzipio bat dauka zeinak esaten duen erabakiak herritarrengandik ahalik eta hurbilen hartu behar direla eta aplikatu behar direla ahalik eta hurbilen. Europak ez die esaten herrialdeei nolakoak izan izan behar duten. Marko orokor bat ezartzen die, baina, gero, herrialde bakoitzak bere tresnak dauzka, eta bere eredu sozioekonomiko propioa garatzeko aukera dauka. Eta hori da Euskal Herriarentzat eskatzen duguna. Hori kontuan hartuta, herritarrentzako politikak garatu behar ditugu, eta parte hartzea landu. Nik uste dut horren aldeko politikak garatzea posible dela Europako Parlamentuan. Hori esaten digute ezkerreko taldeek, eta horrekin sinetsita gaude. Baina, horretarako, gehiengoak aldatuz joan behar dugu, eta hauteskunde hauek oso inportanteak dira horretarako.

Sozialdemokraten taldearekin akordioak egiteko aukera sartzen duzu hor barruan?

Kontua ez da bozketa bat irabaztea, baizik eta azpitik zer sor daitekeen eta gero horrek zer eragin dezakeen talde handietan. Sozialdemokrata batzuek eta alderdi sozialista batzuek jakin beharko dute bere burua non kokatzen duten eta zein parametroetan kokatzen duten: edo eskuinarekin jokatzen duten, eskuinaren Europa honetan, edo benetan beste zerbait nahi duten. Nik uste dut hor lan asko dutela egiteko.

Erabakitzeko eskubideari buruz, Europan esaten dute estatuen barne arazo bat dela. Hori kontuan hartuta, zer lortu nahi duzue Europako Parlamentuan? Nola?

2006tik hona Europako Parlamentuan ahots asko entzun dira, eta lan asko egin da erabakitze eskubidearen alde. Guk eskatzen duguna ez da utopia bat. Demokratikoa da. Eta eskoziarrek lortu dute, herritarren bultzadarekin eta Londresekin adostuta. Bide orri bat ezarri dute, protokolo bat. Europako Batasunean erabat txertatua dago hori, eta uste dut bermatu egingo duela. Orain, helburua litzateke Europako agendan sartzea Euskal Herriaren erabakitze eskubidea, eta Europako Batasunak bere barruan jasotzea.

Baina ez dirudi estatu guztiek bere egiten dutenik hori. Espainiak negoziatu ere ez du egin nahi.

Beldurraren mezuarekin hasi dira, baina hori da beraien arteko jokoa. Hor garrantzitsuena da protokolo bat sortu dela, demokratikoa dena eta Europan baliagarria dena. Horrek erretratatu egiten du Espainiako Gobernua.

Bakegintzari buruz oso gutxi ari zarete hitz egiten hauteskunde kanpaina honetan. Zergatik?

Besteek erantzun beharko diote galdera horri, guk hasiera-hasieratik jarri dugulako gai hau mahai gainean. Madrilek aurrera egin nahi ez duen arren, konponbiderako ateak parez pare irekita daudela gogoratuko dugu, berriz ere, Europan.

Parte hartze handiagoa eskatu duzu Europako instituzioen aldetik. Uste duzu ez direla modu egokian erantzuten ari? Zer egin dezakete?

Europak jakin behar du nazioa garela, gure eskubideak zapaltzen ari diren estatuak Europako Batasuneko kideak direla; gure arazoa, beraz, Europaren arazoa ere badela. Finean, Europako agendan sartu behar da gaia.

Baina hori lortzeko beharrezkoa izango da Europako eragileen aurrean batasun irudia ematea, Euskal Herriko eragileen artean, gutxienez. Eta hori,gaur egun, ez da hala.

Bai, horretan ere gakoa herritarren egitekoa da. Behetik gora egin behar du bultza gizarte honek. Hori egiten badu, Europako Batasunak kasu gehiago egingo du, begi bistakoa izango delako aldarrikapen demokratikoa dela eta gehiengoaren babesa duela. Klabea herri dinamika da, herriaren babesa. Horrek emango du garaipena eta aurrera egiteko bidea.