«Europak baino gehiago mugatzen gaituzte Madrilek eta Parisek»

Uztailean hiru urte egingo dituEuropako Parlamentuan, eta han izango da hurrengo urteko martxora arte; gero, Ana Miranda galiziarrak (BNG) ordezkatuko du, legegintzaldia amaitu arte. «Konbultsio handiko» legegintzaldia izaten ari dela dio Josu Juaristik (Azkoitia, Gipuzkoa, 1964): Greziako krisia, errefuxiatuena, brexit-a... Europaren geroaz hausnartzeko, GUE/NGLk —parlamentuan EH Bilduren taldea denak— jardunaldiak antolatu ditu Donostian, ekainaren 6 eta 7rako.

Europako gaietan aditua izan ostean, hango erakundeetan aritu. Zer ikusi duzu politikari gisa?

Kazetari moduan kontatuko nituzkeen gauza asko. Munstro instituzional bat da parlamentua, eta jakin behar da mugitzen. Eta lortuta ere, erabakigune batzuetara ez duzu sarbiderik. Oso erakunde itxia da: talde txikietan erabakitzen dituzte gauzak, eta erabaki asko sekretuak dira, parlamentuaren eskumenak mugatuz.

Zein erabaki, adibidez?

Brexit-aren negoziazioa: estatu jakin batzuek negoziatzen dute, baina eskoziarrei eta irlandarrei ere eragiten die, eta Europako herritar guztiei. Horrez gain, Lisboako Itunaren garapena, Europako hauteskunde sistemaren erreforma... Bilera itxietan kozinatzen dira gai asko, eta, parlamentura iristen direnerako, aukerarik ez dago ia ezer egiteko.

Koalizio handia deiturikoak nolako pisua eta eragina dauka parlamentuan?

Handia. Dena den, legegintzaldi honetan ireki da pitzadura bat sozialdemokraten artean, eta ari gara hor eragin nahian, harremanak lantzen haietako batzuekin. Oso garrantzitsua da beste eragile batzuk batzea: sindikatuak, gizarte mugimenduak... Eta elkarlan horren beharra kalean ere agertzea, presio egiteko.

Euskal politikan kontuan hartzen da Europako erakundeen erabakien dimentsioa?

Ez. Ez alderdiek eta ez gizarte mugimenduek.

Informazio faltagatik?

Bai eta ez. Europan egiten dena saldu behar badugu, arazo bat daukagu. Eta ez bada informazioa iristen, hori gertatzen da alderdi batzuen aldetik interesa dagoelako horretarako; gai batzuei buruz, bereziki: politika ekonomikoaz, errefuxiatuen egoeraz... Hori dela eta, Europako gizartea eskuinera biratzen ari da, eta hori, neurri handi batean, bilatua da.

Batzuetan, iradokitzen da badagoela modua euskal instituzioetatik kontrapisua egiteko Europatik datozen erabakiei. Planteamendu hori errealista da?

Arazoa ez da Batasunak markatzen duena. Askotan aitzakia moduan erabiltzen da hori etxeko lanak ez egiteko. Batasunak gutxiengoak ezartzen ditu, tarte bat jartzen du, eta horren barruan mugi gaitezke ezkerrerago edo eskuinerago. Borondate politikoa da kontua. Gure kasuan, Europak baino gehiago baldintzatzen eta mugatzen gaituzte Madrilek eta Parisek. Niri ez zait gustatzen Batasunaren atzean ezkutatzea. Eta estatuen atzean ezkutatzen gara gu askotan. Filtro horiek hor egonda ere, askoz ere gehiago egin dezakegu.

Diplomaziari buruz, zer ikasi duzu Kataluniako eta Eskoziako kideengandik?

Asko. Baina bereziki hango ordezkariek parlamentuan funtzionatzen dutela herri gisa. Guk gabezia handiak ditugu elkarrekin lan egiteko Euskal Herria jokoan dagoen kontuetan.

Euskal Herrian bezala.

Bai. Egia da zatiketa hemen gainditu behar dugula. Baina, dena den, uste dut hori konpondu arte itxaron gabe ere lan egin daitekeela. Guk edo EAJk gonbidatuta Bruselara etorri dira presoen senideak, Gure Esku Dago-koak... AEBetako Euskal Jaietan batasun irudia ematen dugu. Beharrezkoa da hori proiektatzea nazioartera, konfiantza lortzeko, diplomazia sarea zabaltzeko. Herri gisa azaldu behar dugu, estatuak bezala. Gero, beste kontu bat da hemen bakoitzak zer proiektu sozioekonomiko duen.

Duela bi aste bildu ziren Iñigo Urkullu Jaurlaritzako lehendakaria eta Jean Claude Juncker Europako Batzordekoa. Zerbaiten hasiera izan daiteke?

Beti da inportantea Urkulluk edo Uxue Barkosek gisa horretako bilerak egitea. Egun batzuetara nik ere izan nuen aukera Junckerrekin hitz egiteko, parlamentuko gure taldera eginiko bisita batean.

Zer dakizu Urkulluk harekin hitz egindakoaz?

Ez dut zehatz ezagutzen. Esan direnei buruz —bereziki ekonomiaz hitz egin zutela—, egia da elementu gehiago jar zitezkeela mahaian Euskal Herri bezala agertzeko Europako Batzordearen aurrean, baina beti dira positiboak bilerak.

Eta Junckerrek zer esan zizun?

Oso interesatua agertu zen bake prozesuarekin eta aitortu zidan Urkullurekin biltzeko arrazoien artean gai hori zegoela, eta gurekin ere bildu nahi duela informazioa jasotzeko.

Zuk diozun interes hori nondik edo nola heldu zaio?

Ez da berria. Duela hamar urte egin zen Europako Parlamentuan adierazpen bat bake prozesuaren alde, eta denbora honetan hainbat mahai inguru-eta egin dira Basque Friendshipak antolatuta. Plenoetan ere ateratzen da gaia; agendan gaude. Baina gehiago sartu behar dugu, Junckerrekin egonda edo batzordeko beste elementu batzuekin egonda, bilerak eginez, informazioa helaraziz, harreman pertsonalak landuz...

Presoen auzia dela-eta Vera Jourova Justizia komisarioari ere egin dizkiozue galderak, eta aztertu du zigorrak batzearen auzia. Baina hark eginiko oharrak bete gabe jarraitzen du Madrilek, eta harrezkero Jourovak ez du kezkarik agertu.

Bai. Baina guk ez dugu etsiko. Jardunaldi juridiko batzuk antolatu ditugu gai horri buruz eta parte hartu dute, besteak beste, Iñigo Iruin eta Iker Urbina abokatuek. Batzordekoak ere han izan dira, eta entzun dute guztia; hitz egin dugu haiekin, informazioa eskatu digute. Bideak egon badaude, baina badakigu oso zaila dela Batzordeak estatu bati belarritik tira egitea. Dena den, komisarioak emandako erantzunean oso argi geratzen da Espainiak ez duela bete Europako erabaki markoa. Ikusiko dugu zer gertatzen den.

Espainiako aurrekontuak babesteko akordioa egin eta astebetera bildu ziren Urkullu eta Juncker. Lotura ikusten duzu?

Lotura hori Espainian egin dute, katalanen kontra egiteko. Kataluniako agintariak Europara doazenean, ikusten dugu nolako presioa egiten duen Espainiak han. Funtzionatzen du lobby bat bezala, eta ez estatu kide gisa; bere jarrera guztiz antidemokratikoa da.

GUE/NGLko kideen artean ez dira kontraesanak sortzen alderdi bakoitzaren agendaren eta agenda komunaren artean?

Esango nuke elkar elikatzen ditugula agendak, eta horrela sortzen dugula agenda komuna. Adibidez, Suediatik ekar dezakete gai bat hezkuntzarekin lotua eta hori gure egiten dugu. Haiek, halaber, bere egiten dituzte giza giza eskubideei edota erabakitzeko eskubideari buruz guk esaten ditugunak. Oso aberasgarria izaten ari da lan egiteko modu hau.

Baina Europako ezkerrak badu agenda komun bat erabakitzeko eskubideari buruz?

Zenbait aurreiritzi eta uste oker apurtzen ari gara. Ezkerreko beste aldarrikapen batzuekin lotuz, dimentsio berri bat hartu du erabakitzeko eskubideak Europan.

Grezian gertaturikoak ez du sakabanatze moduko bat eragin Europako ezkerrean?

Bai. Taldean debate beroak izaten ditugu gertatu zenaren inguruan. Ezkerretik sekulako elkartasun olatu bat egon zen hasieran, baina horrek ez zuen ezertarako balio izan, bereziki, Europako Batzordean Grezia bakarrik zegoelako. Troikaren helburua beti izan zen Greziako gobernua txikitzea eta ezkerra zatitzea, eta neurri batean lortu du. Greziako Gobernua bakarrik dago Batasunean, uharte isolatu bat da, eta horrek sekulako ondorioak ditu Greziarentzat eta Europako ezkerrarentzat.

Zein lezio atera duzue?

Ezkerrak neurtu behar duela bere indarra, eta, bereziki, gizarte mugimenduekin duen lotura. Ondo neurtu behar ditu hauteskundeetako proposamenak, eta gobernatzean noraino irits daitekeen. Greziarekin ikusi genuen: beste modu batera negozia zezakeela? Bai. Lortu zezakeela? Ez zuen aukera gehiegi. Aitortu behar da, gertatutakoak gertatuta, aurrerapen batzuk lortu dituztela, baina, era berean, ikusi da gobernua eta boterea ez direla gauza bera.

Europako ezkerrak bakarrik utzi zuen eta utzi du Tsipras?

Agian bai. Nik uste dut perspektiba eta elkartasuna mantendu behar dugula Greziarekiko eta baita bere gobernuarekiko ere.

Manfred Weber Europako PPren eledunak dio Greziakoak erakusten duela Europan ezinezkoa dela ezkerrak gobernatzea.

Mariano Rajoyk ere antzekoak esan ditu Espainiari buruz. Eskuinak aspalditik du martxan borroka ideologiko bat Europako erakundeetan hori agertzeko, eta hainbat neurriren bidez, estatuetara inportatzeko. Euskal Herrian ere zabaltzen ari da mezu hori. Baina ez da egia alternatibarik ez dagoela. Portugal hor dugu. Espero dut beste leku batzuetan ere bide hori hartzea eta handik aldaketak etortzea.

Non?

Irlandan, Europako iparraldean... Espainiako Estatuan ere ez dakigu zer gertatuko den, eta Frantziakoan datorren astean egingo dituzte hauteskundeak.

Alemanian eta Frantzian ezker indartsu bat ez badago, posible da hori?

Zaila da, bai. Baina Greziarekin egin zutena ezingo dute egin hain egoera larrian ez dagoen eta Europan pisu handiagoa duen beste herrialde batekin.

Loturarik ba al dago ezkerraren ezintasunen eta eskuin muturraren gorakadaren artean?

Eskuin muturraren goraldia elikatu du eskuin klasikoak, eta ez ezkerrak. Sozialdemokrata batzuek —ez denek— eginiko politika liberalek ere lagundu dute. Niri bereziki larria iruditzen zait migratzaile eta errefuxiatuen etorrerarekin egiten duten ekuazioa, nola lotzen duten hori beste gai batzuekin, helburu zehatz batzuk lortzeko: Europa ixtea, eskubideak murriztea, gizarte kohesiorako politikak amaitzea... Eta horretarako, interesatzen zaie eskuin muturra indartzea. Gizarte eredu beldurgarri bat sortzen ari dira.

Ezkerrean ere badago eztabaida hau: burujabetza soilik EBtik kanpo indartu daitekeela uste dutenak, alde batetik, eta Batasuneko egitura eraldatu daitekeela diotenak, beste alde batetik. Non dago EH Bildu?

Guk beste Europa bat eraiki nahi dugu. Batasunak hasieran zituen balore eta printzipioen aurka ari da egungo eredua, ari dira gobernuak. EH Bildu erradikala da, baina Batasunaren aldekoa da.

Baina barrutik eta egungo gobernuekin eraldatu daiteke?

Nekez. Dena den, hori ez dago EH Bilduren esku. Guk gure aldetik estatu baten alde lan egin dezakegu; estatu bat behar dugu Euskal Herriarentzako, Europan jokatzeko eta eraldaketa hori beste batzuekin gauzatu ahal izateko.

Bi abiadurako Europaz hitz egiten da. Alemaniako Finantza ministro Wolfgang Schaublek, esaterako, Europako iparraldeko herrialdeen batasunaren ideia aipatu du. Beste batzuek, zuen taldekoak tartean, lexit edo ezkerreko estatuen brexit moduko bat proposatu dute Hegoalderako. Nola ikusten du EH Bilduk eztabaida hori?

Bi abiadura baino askoz ere gehiago daude egungo Batasunean: pobreak-aberatsak, hegoaldea-iparraldea eta gisako bereizketek asko sinplifikatzen dute eztabaida; salbuespen pila bat daude, eta Euskal Herria izan daiteke horietako bat. Guk gizartea eraldatu nahi dugu, Euskal Herrian eta Europa osoan. Batzuetan fokua gehiegi jartzen da iparraldean, Alemanian bereziki, arazo denak handik etorriko balira bezala. Baina soluzio eta gauza positibo asko ere handik datoz. Kontua da politika ekonomiko eta industrial bateratu bat behar direla eta kohesio politika handiagoak.

Thomas Piketty ekonomialariak beste ideia bat du: eurogunea osatzen dutenen arteko legebiltzarra sortzea. Zer iritzi duzu?

Ezkerrean proposamen eta joera asko daude eta, neurri batean, zatikatzaileak eta elitistak iruditzen zaizkit batzuk. Fokua jarri behar da kohesio eta konbergentzia politiketan, eta ez abiaduren kontu horietan. Horretarako beharko ditugu beste politika batzuk, beste moneta politika batzuk.

Baina Banku Zentralak beste paper bat jokatu beharko luke horretarako.

Bai. Erakunde horren gaineko kontrola behar da, ez baita batere demokratikoa. Hori izan beharko litzateke ezkerraren, ezker osoaren, lehentasunetako bat.

Askotan agertu duzu kezka errefuxiatuez; gertutik ikusi duzu zer gertatzen ari den. Krisi horrek zer uzten du agerian?

Gertatzen ari denaren dimentsioaz ohartu beharko ginateke lehenbizi. Egiten ari garena ez da ezer. Euskal Herriak mila pertsona hartzea, adibidez, egunero mila pertsona ateratzen direnean itsasora. Gero, ohartu beharko ginateke horrek sekulako lotura duela eraiki nahi den gizarte ereduarekin. Azpiko mezuak oso-oso arriskutsuak dira, eta ondorioak izango dituzte gizarte-arlo guztietan; elkarbizitzan, hezkuntzan, lan baldintzetan...