Barakaldoko Udalaren (Bizkaia) kontrako ebazpena eman zuen iragan astean EAEko Justizia Auzitegi Nagusiak, CCOO sindikatuaren helegite baten ondotik: azpikontratatutako zerbitzuetan gutxieneko euskara maila eskatzea debekatu zuen, lehiaketa publiko baten harira. Helegitea jarri izana defendatu du Alfonso Rios CCOOko Lan, Osasun eta Euskara arduradunak (Bilbo, 1978). Udalari egotzi dio laguntzarik eman ez izana azpikontratatuak euskalduntzeko.
Herritarren hizkuntza eskubideak zertan utzi ditu Barakaldoko Udalaren baldintza agirien aurka jarri zenuten helegiteak, zuen ustez?
Argi utzi nahi dugun lehen gauza da euskarazko arretak guztiz bermatuta egon behar duela herritar guztientzat. Bigarrena da non geratzen diren arreta hori eskaini behar dutenen eskubideak. Barakaldoko Udalak bertako langileen %30i ezartzen dizkie hizkuntza eskakizunak. Bertako euskararen ezagutzaren arabera ezarria da proportzio hori. Baina guztiz logikatik kanpo dago azpikontrata batean, zeinak ez duen inolako laguntza edo liberaziorik, postu guztiek hizkuntza eskakizunak izatea. Uste dugu kontraesan handia dagoela.
Zerbitzu publiko asko daude azpikontratatuta, ordea. Nola euskaldunduko dira hizkuntza eskakizunak ezarri ezin badira?
Administrazioak laguntzak eman beharko ditu azpikontratatutako langile horiek euskaldundu daitezen.
Hizkuntza eskakizunak mantenduta, aldi berean?
Beharrezkoa bada, bai, baina, hala ere, uste dugu tokiz kanpo dagoela herritarrekin inolako harremanik izan beharrik ez duten langileei eskakizunak jartzea. Bermatu behar dena da herritarrei arreta euskaraz ematea. Hori kontuan izanda, liberazio edo laguntzaren bat balego, horren aldekoak ginateke. Eta adibide bat jarriko dizut: Donostiako Udalak etxez etxeko laguntzetarako baldintza agiriak atera ditu, eta euskara eskakizuna ezarri die. Agiri horiei ez diegu helegitea jarri, euskalduntzeko finantzaketa jasoa dutelako. Urteak daramatzagu milioika euro bideratzen gure administrazio publikoa euskalduntzera. Ez diogu hori egin behar ez denik, baina, aldi berean, azpikontratatutako zerbitzuetara ez da dirurik bideratu. Sakoneko arazoa da gaur-gaurkoz ez dagoela lege bat dioena formakuntza eman behar zaiela enpresa pribatuei eta administrazioak azpikontratatutakoei. Hori eskatzen ari gatzaizkio Eusko Jaurlaritzari, hizkuntza eskakizunen dekretu berriaren negoziazioaren barruan.
Hizkuntza eskakizunak errealitate soziolinguistikoaren arabera moldagarriak izan daitezen defendatzen duzue. Eremu euskalduneko herritarrak euskaraz arreta jasotzeko eskubide handiagoa izango duela esan nahi du horrek?
Uste dugu zentzu komuna aplikatu behar dela, eta eskaera errealaren gainean ezarri hizkuntza eskakizunak. Hau da, esan dezagun Barakaldon euskararen eskaera %30ekoa dela. Horiek dira euskaraz dakitenak eta euskaraz gutxi gorabehera badakitela diotenak, batuta. Eskaera potentziala hori izanda, profiletan onartu dezakegu goranzko marjina bat: %35-%40. Arazoa da administrazio publiko batzuek, Gipuzkoako Foru Aldundiak kasurako, zenbateko hori gutxieneko moduan hartzen dutela, eta, hortik gora, plaza guztietan hizkuntza eskakizunak ezartzen dituztela. Uste dugu hori lekuz kanpo dagoela.
Euskaraz jakin gabe administrazio publikoan lan egin ahal izatea eskatzen duzue, beraz.
Badago jendea eskakizunik behar ez duena eta administrazio publikoan lan egin dezakeena. Herritarrekin inolako harremanik ez duen jendeari eskakizunak eskatzen ari zaizkio. Gainera, guk uste dugu euskarazko A1 eta A2 mailak egiaztatzen dituztenek izan dezaketela lekua administrazio publikoan, eta pertsona horiei ere ez zaie baimentzen gaur egun. Bada beste oinarrizko gauza bat, etengabe eskatzen ari garena dekretu berriaren negoziazioan: profil asimetrikoena.
Dekretu berriaren zirriborroan jasota dago.
Bai, badirudi sartuta dagoela, baina orain indarrean dagoenean, ez. Orain hori jaso bada, guk proposatu dugulako jaso da. Beste eragile batzuek ere bai, agian. Uste dugu badagoela jendea zeinari ez zaion baimentzen administrazio publikoan lan egitea arrazoi honengatik, eta uste dugu konpondu egin behar dela.
Zuen argudioak entzunda, eman lezake hizkuntza politikek errealitate soziolinguistikora moldatu behar dutela, eta ez horretan eragiten saiatu.
Egoera alda daiteke, noski, eta, seguruena, aldatuko da. Eta hizkuntza politika berriek egokitu egin beharko dute. Orain, ordea, uste dugu egungo eskaera erreala hartu behar dela kontuan. Egoki deritzogu hizkuntza eskakizunen portzentajea kalkulatzeko moduari. Eta marjina apur bat handitzearen alde ere bagaude, baina uste dugu horrekin eskaera asetzen dela.
Ez al da lehentasunezkoagoa euskarazko arreta jasotzeko eskubidea bermatzea, portzentaje batzuen barruan kabitzea baino?
Ados nago administrazioak euskarazko arreta bermatu behar duela. Beste gauza bat da arlo batzuetan antolaketa arazoak izatea, baina hori administrazioaren beraren arazoa da, eta ez litzateke horren ardura langileen gain jarri behar, eskatzen zaizkien eskakizunetan.
Antzeko helegiteak jartzen jarraitzeko asmoa duzue?
Guk, baldintza agiriak aztertzerakoan, begiratzen dugu ea herri horretako errealitate soziolinguistikora egokitzen diren, eta gure lehentasuna izango da euskaraz ez dakienarentzat laguntzak eta liberazioak egon daitezen. Orduan, agiri horiek barne hartzen badituzte, ez ditugu inpugnatuko. Edonola ere, kaleratzeak saihestea da gure helburua. Barakaldoko Udalean baldintza agiriak idatzita zeuden moduan, euskararen ezagutza egiaztatzen ez zuena kaleratua izango zatekeen. Hortaz, guk aukera berdintasuna eskatzen dugu langileentzat, kaleratze horiek gerta ez daitezen.
Lan eskubideen izenean hizkuntza eskubideak estaltzea ez al da hori?
Guri, kaleratzeak daudenean, den arrazoiagatik izanda ere, langileak defendatzea dagokigu, kaleratze horiek gerta ez daitezen. Ez soilik administrazio publikoan, baita edozein enpresa pribatutan ere. Guk uste dugu arazoa Barakaldoko Udalak duela. Negoziazioak zabalik jarraitu behar duela pentsatzen dugu, eta badago aukera oraindik bestelako laguntza batzuk luza ditzaten azpikontratatutako langileentzat. Eta gehiago esango dizut: lanbide arteko akordio baterako saiakera egin zen, enpresa pribatuan euskara sustatzeko. Guk esan genuen enpresen laguntza ekonomikoak jaso beharko lituzketela langileek euskara ikasteko, eta enpresek eurek esan zuten ezetz.
