Eragile sozialekin bat eginda eskatu dituzte hizkuntz eskubideak bermatzeko neurriak

Hizkuntza eskubideak bermatu eta hizkuntza politika eraberritu. Bi helburu horiek gogoan hartuta ondu dute Protokoloaren Euskal Herriko Garapena dokumentua. Orain urte eta erdi aurkeztu zuten Hizkuntza Eskubideak Bermatzeko Protokoloa, Europako hizkuntza gutxituak jomugan dituena, eta haren oinarriak egokitu dituzte Euskal Herrirako. 185 neurri proposatu dituzte, eta espero dute «hizkuntza politika berria» abiarazteko ekarpena izatea. Horretarako indargune bat badu proposamenak: ez da euskalgintzako eragileena soilik, baizik eta 80 bat gizarte eragile aritu dira lanean. Hizkuntza politika zeharkakotasunez lantzearen beharrari heldu diote: nabarmendu dute normalizazio bidean «aktibo» izan behar dutela eragile guztiek.

Donostia 2016 kultur hiriburutzaren ekarpenetako bat izan zen Hizkuntza Eskubideak Bermatzeko Protokoloa. 2016ko abenduan aurkeztu zuten dokumentu hura, eta Europako ehun eragilek baino gehiagok babestu zuten. Bidea egin du ordutik, eta nazioarteko hainbat erakundetan aurkeztu dute. Hizkuntza gutxituen arloan Europan «adostasun sozial handiena» lortu duen proposamena da, Paul Bilbao Kontseiluko idazkari nagusiaren arabera.

Nazioartean bakarrik ez, Euskal Herrian ere aritu dira lanean protokoloa oinarri hartuta. Bigarren urratsa izan da oraingoa: hizkuntza gutxitu bakoitzeko eragile sozialek landu dituzte protokoloaren neurriak, eta nork bere egoerara egokitu. Bateko eta besteko eragileak bildu dira horretarako: sindikatuetatik aisialdi taldeetara.

Donostian aurkeztu zuten atzo Euskal Herrirako proposamena. Parte hartu duten taldeetako dozenaka kide bildu ziren, eta instituzioetako ordezkariak ere bai: besteak beste, Garbiñe Mendizabal Gipuzkoako Hizkuntza Berdintasuneko zuzendaria eta Estibalitz Alkorta Eusko Jaurlaritzako Euskara Sustatzeko zuzendaria. Berritasuna da: 2016an, protokoloa bera aurkeztu zutenean, ez zen Hizkuntza Politikarako Sailburuordetzako ordezkaririk joan —artean ez zegoen egungo taldea—.

Eragile sozialen pisua

Hain zuzen, gizarte eragileei eta instituzioei erreparatu die Bilbaok. Batetik, erakundeekin «lanketa berezitua» egiten hasiko direla, proposamen gehienak baitira instituzioen eskumenekoak. Badago horretarako zimendua, Bilbaoren esanetan: «Instituzioen eta euskalgintzaren arteko elkarlanaren beharra mahai gaineratu da, eta Kontseiluak tresna interesgarri eta eragingarria jarri nahi du mahai gainean».

Orain arteko bidea batez ere gizarte eragileen eskutik egin dute. Haiek taxutu dituzte proposamenak, eta horri pisua eman dio Kontseiluak: «Zinez uste dugu beste eremuetako eragileak ere euskararen normalizazioaren gurdira ekarri behar ditugula». Dokumentuaren bidez «aliantzak jorratzeko» aukera handitu dela adierazi dute.

Gisa bereko mezua eman dute, hain justu ere, dokumentua lantzen aritu diren eragileetako ordezkariek: prozesuak berak aukera jarri diela hizkuntza eskubideen gaia beren arloetara eramateko eta beste eragile batzuekin hitz egiteko. Esaterako, hezkuntzaren arloan, hezkuntza formalari ez ezik, ez-formalari ere heldu diote. Pauso hori goraipatu du Urtxintxa eskolako arduradunak, Amagoia Osinaldek: «Euskarari buruz hitz egin dugu sektorean. Ez da ohikoa». Bide beretik, Sortzen elkarteko ordezkari Olatz Egigurenek nabarmendu du «elkarrekin jarduteko aukera» izan dutela. «Aukerak baliatuz, gertuago gaude helburuak lortzetik».

Badago horretarako beharra, Josu Waliño Puntueus fundazioko zuzendariaren arabera: «Atomizatutako eragileak gara, eta estrategia propioak behar ditugu».

Langileen eskubideak

Euskal gehiengo sindikalarena izan da protokoloak jasotako babes pisuzkoetako bat. Amaia Aurrekoetxea LABeko Euskara arduradunak nabarmendu du langileen hizkuntza eskubideak sartu dituztela neurrietan. «Gaiarekin zerikusia duten lau esparruak aipatu dira: administrazioa, enpresak, langileak eta bezeroak».

Denera 185 neurri jaso dituzte. Administrazioari dagokionez, lehentasun gisa seinalatu dituzte hiru esparru, hizkuntza eskubideetan hutsune handiak dituztenak: osasuna, justizia eta Polizia. Eskubideak bermatzeko baldintzarekin batera, neurrien oinarri nagusia da euskara eta euskarazko jarduna lehenetsi egin behar direla, desoreka gainditzeko. Hizkuntza politika eraberritzeko «bide orria» izatea nahi dute.