Gipuzkoako EAJko Herrialde Batzarrak aho batez izendatu du Maria Eugenia Arrizabalaga (Zumaia, Gipuzkoa, 1967) Gipuzko Buru Batzarreko lehendakari, eta hark hartu du Joseba Egibarren lekukoa. Haren ustez, Madrilen dago beste estatus bat lortzeko oztoporik handiena: «Beti egon da han».
Zu zeu aho batez izendatzearekin bat, kohesio mezua igorri duzue Gipuzkoan, baina bihurgune batzuk izan dira prozesuan. Zer deritzozu prozesu horri?
Prozesua luzea da, berme handikoa, eta, beraz, ariketa demokratiko argia da; oraingoan, bai Gipuzkoan bai beste lurraldeetan ere, harrabotsa sortu da hedabideetan. Kasik gehiago jakin dugu zer gertatzen ari zen komunikabideak ikusita eta irakurrita, bestela baino. Eta, horren ondorioz, mahai gainean jarri behar dugu ea gure estatutuak ez ote ditugun egokitu beharko bizi garen garaietara. Kanpoko esamesek eta espekulazioek prozesua baldintzatu dezakete-eta neurri batean.
Filtrazioek ere bai, ezta?
Bai, filtrazioek ere bai, seguruena. Egoera hori ez dut gustuko.
Lasaitu zintuen Eneko Goiak uko egin izanak bigarren hautespen aldian egoteari?
Irakurtzen zenaren arabera, ematen zuen Gipuzkoan bazela arazo bat, eta ez da halakorik egon: kezkarik gabe eta erabat natural bizi izan dut gertatutako guztia.
Egibarren lekukoa hartu duzu, eta haren itzala ez da txikia. Jarraitutasuna ordezkatzen duzula idatzi da.
Jarraitutasuna? Bai, jarraitutasuna abertzaletasunean. Egibar abertzalea da, neu ere bai, eta zuzendaritza osoa ere bai, ezinbestean gainera, bestela zer egingo genuke horrelako alderdi batean? Asko ikasi dugu Joxebarekin.
Alderdia barrutik nolakoa den ere ikasiko zenuen harekin. EAJko gidari batzuek esan dute Ortuzarrek «irabazi» egin duela jarraitu nahi duen ala ez «erabakitzeko eskubidea». Ados zara?
Ortuzarrek berak esan du prozesua hasiko den egunean adieraziko duela zer asmo duen, San Sebastian egunean. Nik ez dut beste baten ahotik hitz egingo. Hark azalduko du zer egin nahi duen, eta, gero, alderdikideek onetsi beharko dute, edo beste aukera baten alde egin. Erreleboa ez da lege bat, edonola ere: gerta daiteke ala ez.
EAJk berritasun mezua helaraz dezake buruzagi nagusia aldatu gabe?
EAJk lurralde buruzagitzak eta Aberri Batzarra berritu ditu jada. Ez du ezer erakutsi beharrik. Baina ematen du guri gehiago eskatzen digutela. Beste batzuek esaten dute: 'berritu gara', eta nahikoa da, bukatu da pelikula.
Erabakitzeko eskubidearen aldeko mozioak onartu dituzue, Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako Batzar Nagusietan, EH Bildurekin bat eginda. Nola ulertu behar da hori?
Erabateko borondate demokratikoaz atera genuen aurrera Gipuzkoan, eta bitxia da: gero, EH Bilduk Bizkaira eta Arabara eraman du gure mozioa; alegia, gure hauteskunde programatik ateratako idatzia. Poztu naiz, egia esango dizut, gehiengo handi batez onartu dira eta.
«Egungo eskemak ez du bermatzen gure autogobernua benetakoa izatea, eta horregatik behar da estatus berri bat»
Anduezaren adierazpen gogorrak gorabehera, Madrilen dago beste estatus bat lortzeko benetako oztopoa?
Korapiloa Madrilen egon da beti. Ibarretxeren garaian ere bai; Eusko Legebiltzarrean gehiengo demokratiko baten zilegitasunaz onartutakoa eraman genuen, eta atea itxi ziguten. Zintzoki, ez da erraza izango, baina gu saiatuko gara. 45 urteren ondoren, Gernikako Estatutua ez da bete, aitzakia mordo bat tarteko. Orain, Pedro Sanchezek, bere egoera politikoak behartuta, agindu digu beteko duela 2025erako, Gizarte Segurantza eta guzti. Eta nik eszeptizismoz aztertzen dut egoera, zeren eta hor dago higadura isila, geureak diren eskumenak epaitegien bidez apaltzea. Egungo eskemak ez du bermatzen gure autogobernua benetakoa izatea, eta horregatik behar da estatus berri bat.
Posible al da EAJk, EH Bilduk eta PSE-EEk sinatzeko moduko akordio bat lortzea?
Borondate politikoa behar da, nahikoa borondate politiko, eta, zilegitasun demokratikoa badugula, gero Madril harrapatu behar dugu urrats batzuk egiteko prest. Anduezak gauzak esaten ditu etengabe, eta ni ez nau harritzen, aspaldian ezagutzen baitugu, bai bera eta bai PSE beti izan baitira erabakitzeko eskubidearen aurkakoak. Totem modura baliatze dute: estatusari buruz ari gara, eta 'independentziarik ez' erantzuten dute. Eta hala eta guztiz ere, gutxieneko batzuk lortu behar ditugu. EH Bildurekin bai, jakina, logikak agintzen baitu. EH Bilduren barruan bilakaera bat egon da, eta ados daude korapiloa Madrilen jartzearekin. Noraino iritsiko garen? PSErekin gutxieneko onargarri batzuk lortuko bagenitu, gero errazagoa litzateke Madrilgo mugarria gainditzea. Egia da, dena den, zilegitasun demokratikoa gehiengoak ematen duela,eta egia da, era berean, horrek ez duela segurantzarik ematen Madrilgo oztopoa gainditzeko. Baina inork ez dauka beto eskubiderik joko honetan.
Gutxiengo onargarrien artean dago nazio aitortza, ezta?
Nazio aitortza lortuko bagenu, pauso oso garrantzitsua egingo genuke, baina ez PSEren ahots batzuk aipatu duten ikuspegi literario batetik, ikuspegi politiko batetik baizik, erabakitzeko eskubidearekin batera alegia. Ez da erraza, ez da behin ere hala izan, baina saiatuko gara egiten.
Erabakitzeko eskubidea eufemismo bat da autodeterminazio eskubidea esateko, edo beste gauza bat da?
Autodeterminazio eskubidea da, gauza bera dira. Batzuek nahastu egiten dute dena, eta nahita, gainera. Erabakitzeko eskubidea gradualismo baten barruan egin daitekeen ariketa gisa ulertzen dugu. 1979an, herritarrek Gernikako Estatutua ontzat eman zutenean, erabakitzeko eskubidearen ariketa gauzatu zen. Xedapen gehigarrian jasoa dago ez diegula uko egiten herri gisa dauzkagun eskubideei. Atea zabalik dago etorkizunean beste erabaki batzuk hartzeko. Egungo estatutua gaindituko lukeen beste estatus bat lortuko bagenu, hori ere erabakitzeko eskubideari lotutako ariketa demokratiko bat litzateke, graduala, horrek ez bailuke adieraziko honaino iritsi garela eta kito. Beste pauso garrantzitsu bat emango genuke geure buruaren jabe izateko bide luze eta malkartsu honetan, eta, etorkizunean, gure ondorengoak beren erabakien jabe lirateke. Baina ematen diren pausoek edukiz beterik egon behar dute: posibilismoa bai, gradualismoa bai, baina herri duintasuna gordez.
Andaluziak ere jasoa dauka nazio aitortza. Horretan geratuko al da?
Ez dugu jaso behar hitzaurrean bakarrik, artikulatuan ere bai, Europan eragile politiko gisa ibiltzeko gaitasuna emateko moduan.
Anduezak ez du nahi euskal selekzioak lehia ofizialetan aritzea. Horretarako modua emango luke aitortza horrek?
Askotan esaten digute kirola eta politika ez direla nahastu behar, baina falazia da hori esatea. Badakite euskal selekzioak ofizialki lehiatzeak eragin zuzena duela jende askorengan, atxikimendu batzuk sortzen direlako. Aitortza horrek lehia ofizialetan aritzea ekarri beharko luke? Bai, baina ikusteko dago hori. Saiatu, saiatuko gara.
«Beste pauso garrantzitsu bat eman nahi dugu geure buruaren jabe izateko bide luze eta malkartsu honetan»
PSE ez da zama handia bihurtu EAJrentzat, kontuan hartuta alderdi jeltzaleak mezu abertzalea igortzeko helburua duela? Anduezak ukatu egiten du euskararen aurkako oldarraldi judiziala badela ere.
Programa akordio jakinen inguruko itun baten bidez, elkarrekin gobernatzen ari gara, eta itun hori positiboa da herriarentzat. Sarritan esaten dute EAJren abertzaletasuna baldintzatzeko daudela gobernuetan; hori da haien helburuetako bat, eta baldintzatuak ez izatea da gurea. Egoera hau da: bi adierazpen abertzaleen artean konfrontazioa izan da lege, elkarlana baino gehiago; ez da beharrezkoa historian atzera egitea hori ulertzeko, denok dugu buruan zeri buruz ari garen, nahiz eta azken boladan itxurakeria taktizista asko ikusten ditugun.
Bi aldeek jotzen dute taktizismora?
Esango nuke EH Bildu gehiago ari dela horretan gurekin. Haiek beste gauza bat esango dizute. Zaila zaigu hegemoniaren lehia honetan —haiei entzundakoa da hori— konponbide sakonak lortzea gaur-gaurkoz; akaso, egunen batean lortuko dugu. Ikuspegi nazionaletik, nahiko erraz jartzen gara ados, baina, gero, gainontzeko sektore politika guztiak daude, eta hor ez dute akordiorik nahi, nahiz eta orain erdibideko ubide horren bila dabiltzan, EAJren antza proiektatzen.
Ustezko kopia hori ez ote da jatorrizkoa baino hobea, Gipuzkoan hauteskundeetan izandako emaitzak ikusita?
Gipuzkoan, gauzak ez dira behin ere errazak izan EAJrentzat. Azken 35 urteotan, denetarik egon da, denentzat, beherakadak eta igoerak. Oraingo argazkian, EH Bildu haizea popatik duela azaltzen da, baina hori ez da helmugako argazkia. Uste dut hurrengo hauteskundeak irabazi egingo ditugula, etxean geratu diren asko bozkatzera eramanda.
Abstentzioa alde batera utzita, ez da izan EH Bildurako boto transferentziarik?
Transferentziak beti izaten dira, batetik bestera.
Transferentzia nabarmena.
Batzuk oso iaioak dira bitariko estrategiak martxan jartzen, aldi batean. Bozeramaile ofizialak era batera aritzen dira, baina, gero, azpikontratatu egiten dituzte zenbait eragile giro txarra etengabe sustatzeko. Eta gu ez gara ibili sekula horrelako jokoetan, eta ez gara ibiliko ere.
«EH Bildurentzat, Nafarroan eta Madrilen dena da 'bai, bai, bai', eta, hemen, berriz, ezezko borobila jaso dugu azken hamar urteetan»
Gain-azpi egiteko, lagungarria al da Mendozaren foru aldundia berriro PPrekin ados jartzea, oraingoan aurrekontuak onartzeko?
Argi esango dut: Alderdi Sozialistarekin egin genuen akordioaren ondoren aurkeztu zen Eider Mendoza ahaldun izateko hautagai gisa. Eserlekutan, hortaz, EH Bilduren eta Ahal Dugu-ren baturaren pare geunden EAJ eta PSE. Guk ez genuen hitz erdia ere egin PPrekin, are gutxiago negoziatu. Hark bere erabakia hartu zuen, bere kabuz. Baina horrek guztia bere kontakizuna egiteko balio izan dio EH Bilduri.
Baliteke aurrekontuak onartzeko batuketa bera gertatzea orain.
Gipuzkoari ez zaio komeni aurrekontuak bi urte luzatzea. Alderdi guztiekin zabalik dago negoziazioa, inorekin ez baitugu konfiantza esklusibotasun formula bat aplikatzeko, aurrekoak ikusita. Hiru talderekin hogei bilera baino gehiago egon dira, eta 61,4 milioiko kontraproposamena egin diegu hiru alderdiei. PPk berehala esan zuen babesa emango zuela; eta, handik bost minutura, EH Bilduk esan zuen: 'Ba, orduan gu ez'. Negoziazioaren mozorroarekin aritu da, alegia, PP azaldu den arte. Eta hasierako kontakizuna elikatzeko nahi dute hori.
Ez du egokiena ematen ganberako talde indartsuenaren babesa lortu nahi, eta oposizioko beste bi talde txikiren zaku barean sartzea, eskaintza bateratu baten bidez, ezta?
EH Bilduk esaten du Gipuzkoan gauzak asko aldatu behar direla... Nafarroan, ondo egiten ditu Txibitek! Hamabost-hamazazpi milioiren aldaketengatik ematen diote babesa PSNri. Hemen, hirurei eskaini genien foru proiektua aurkeztu aurretik ekarpenak egiteko, haiek txertatze aldera. Ahal Dugu-k eta PPk egin zituzten; EH Bilduk, ez. Zergatik ez dute jokatzen hemen Nafarroan jokatzen duten bezala? Nafarroan eta Madrilen dena da 'bai, bai, bai', eta, hemen, berriz, ezezko borobila da nagusi azken hamar urteetan. Hala ere, aldundiak negoziatzen jarraituko du hala nahi duten guztiekin.
