Departamenduaren aldia

Egoera sanitarioak ez zuen biderik eman departamenduetako eta eskualdeetako hauteskundeak martxoan egiteko. Azkenean, datozen bi igandeetan egiteko erabakia hartu zuen Frantziako Asanbleak. Hala, ekainaren 20an izanen da lehen itzulia, eta 27an bigarrena. Pirinio Atlantikoetako departamenduko eta Akitania Berriko eskualdeko hauteskundeak 2015ean iragan ziren azkenekoz. Ordukoak Lurraldeen Notre erreformaz gero eginiko departamenduetako eta eskualdeetako lehen hauteskundeak izan ziren. Izan ere, Frantziako Gobernuaren erreformak departamenduen konpetentziak eta eskualdeen eremu eta eskumenak aldatu zituen. Aurtengo hauteskundeak, beraz, Notre erreformaz geroko bigarrenak izango dira.

Egoera sanitarioa ikusirik, kanpaina egiteko manera egokitu dute Frantziako diputatuek. Aurten, hautagaiek hemeretzi eguneko epea dute propaganda egiteko, usaian hamabi egun dituztelarik. Bestalde, herritar bakoitzak bi ahalorde jasotzen ahalko ditu bozen egunetan, zaurgarri direnak bozkalekuetara ez joateko.

2015etik gero, Ipar Euskal Herrian, hamabi kantonamendu dira, eta Biarnon, hamabost.Biarnok, beraz, Ipar Euskal Herriak baino boz eremu gehiagoditu; eta, ondorioz, baita kontseilari gehiago ere. Guztira, departamenduko kontseiluko 54 hautetsi dira, eta horien lekuak dira jokoan. 2015ean, Jean Jacques Lasserre (Modem) izendatu zuten departamendu kontseiluko lehendakari, eta aurtengo bozetara berriz aurkeztu du bere burua. Bestalde, aurten, EH Baik Iparraldeko kantonamendu guzietan aurkeztu ditu hautagaiak. Frantziako ezkerra era nahiko sakabanatuan aurkeztuko da: zenbait kantonamendutan aliantzak egin dituzte berdeekin, edota Frantziako alderdi komunistarekin, baina ez dute batasun orokorrik lortu. Batasun Nazionalak ere hautagaiak aurkeztu ditu Iparraldeko kantonamenduetan: 2015ean hirugarren lekua lortu zuen Lapurdin, Nafarroa Beherean eta Zuberoan.

Horiek horrela, lehen itzulian boz gehien lortzen dituzten bikoteak bigarren itzulira pasatuko dira, betiere gutxienez bozen %12,5 lortzen badituzte. Bigarren itzulian gailentzen diren hautagaiak izanen dira departamendu kontseiluko hautetsiak: hauteskundeen ondoko lehen batzarrean lehendakaria hautatuko dute, eta bigarren batzarrean hautetsi bakoitzaren karguak definituko dituzte.

2015eko departamendu bozetan Frantziako eskuina eta zentro-eskuina gailendu ziren, eta horiek osatu dute sei urtez departamendu kontseiluko gehiengoa, Lasserre izanik lehendakaria. EH Baik kantonamendu bakarra irabazi zuen orduan, Errobi-Aturrikoa, Alain Iriart (EH Bai) baitzen hautagaietako bat, Fabienne Ayensarekin batera —etiketarik gabekoa—. Alain Iriart departamenduko kontseiluko hautetsi izan zen 2017ra arte, baina kargua utzi zuen Euskal Hirigune Elkargoa sortu zenean, lehendakariorde kargua harturik.

Eskumen nagusia, soziala

Notre erreformaz gero, hauek dira, besteak beste, departamenduek kudeatzen dituzten eskumenak: soziala eta elkartasuna, kolegioen kudeaketa, lurralde antolaketa, eta bideen kudeaketa. Dena den, Pirinio Atlantikoetako departamenduaren buxetea nagusiki eskumen soziala diruztatzeko bideratzen dute. Konpetentzia horrek hainbat adar ditu: Haurtzarorako Gizarte Laguntza kudeatzen du departamenduak, baita elbarria duten herritarrentzako gizarteratze eta aterpe zerbitzuak, adinetakoen eta elbarrituen etxeko laguntza zerbitzuak, eta gutxieneko errentaren diruztatzea ere. 2021eko buxetean, guztira, 392 milioi euro bideratu ditu departamenduak horiek kudeatzeko. Zehaztekoa da Haurtzarorako Gizarte Laguntzari dagokiola etorkin adingabeen ardura. Hala, Pirinio Atlantikoetako departamenduak egiten ditu adingabetasun frogak, eta migratzaile adingabeak aterpetzeko eta gizarteratzeko egiturak kudeatzen ditu. Azken sei urteetan CIMADE elkarteak behin baino gehiagotan salatu izan du adingabetasun frogak «azkarregi» eginak direla, eta legez kanpoko kanporatzeak gertatu direla.

Eskualdeko bozak

Notre erreformaz gero, bestetik, Frantziako eskualdeak berrantolatu zituzten, eta eremuak zabaldu. Akitania Berria da Iparraldea menpe duen eskualdea. Azken sei urteetan Frantziako ezkerraren esku izan da kontseilua: Alain Rousset (PS) izan da lehendakari. Aurtengo bozetarako hautagai da berriz ere. Alderdi politikoek eskualderako aurkezten dituzte hautagaiak, eta departamendu bakoitzeko zerrendak osatzen dituzte. Guztira, 183 kontseilarik parte hartzen dute Eskualdeko kontseiluan. Nabarmentzekoa da EH Bai ez dela eskualdeko hauteskundeetara aurkeztuko.